Hàng hóa trong chợ, trung tâm thương mại sẽ được giám sát thế nào?

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đã được thông qua ngày 20/6/2023 và có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2024. Bộ Công thương đang xây dựng dự thảo Nghị định để quy định chi tiết các điều, khoản của Luật.

Cụ thể, dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng gồm 8 chương, 30 điều, quy định: Tổ chức thực hiện hoạt động hưởng ứng Ngày Quyền của người tiêu dùng Việt Nam; Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh; Kiểm soát hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung; Trách nhiệm đối với sản phẩm, hàng hóa có khuyết tật; Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh đối với người tiêu dùng trong giao dịch đặc thù; Bồi thường thiệt hại trong vụ án dân sự về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng do tổ chức xã hội khởi kiện vì lợi ích công cộng.

Đáng chú ý, dự thảo Nghị định nêu rõ trách nhiệm của cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh (sau đây gọi tắt là cá nhân), được quy định tại Khoản 1, Điều 9 của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đó là bảo đảm an toàn, số lượng, khối lượng, chất lượng, công dụng của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; không được trái pháp luật, trái với thuần phong mỹ tục và đạo đức xã hội. Các cá nhân phải cung cấp chính xác, đầy đủ thông tin về sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà mình bán, cung cấp cho người tiêu dùng; Đổi hoặc trả lại tiền và nhận lại hàng hóa trong trường hợp không bảo đảm như thông tin mà mình cung cấp; Chấp hành quyết định thu hồi sản phẩm thuộc diện phải thu hồi, chịu chi phí trong trường hợp phải tiêu hủy theo quyết định.

Ngoài trách nhiệm khác theo quy định của Chính phủ, các cá nhân còn phải thực hiện đầy đủ trách nhiệm quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng theo nội quy do ban quản lý (BQL) chợ, thương nhân kinh doanh chợ, trung tâm thương mại ban hành và được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Bên cạnh đó, dự thảo Nghị định cũng nêu rõ trách nhiệm của UBND cấp xã và BQL chợ, thương nhân kinh doanh chợ, khu thương mại trong việc giám sát chất lượng, số lượng của hàng hóa.

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đang được gửi xin ý kiến các bộ, ngành, địa phương. Dự thảo Nghị định sẽ được gửi xin ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp trước khi trình Chính phủ xem xét, ban hành.

Dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng đặt ra những giải pháp nào để bảo vệ người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên, không phải đăng ký kinh doanh? PV VOV Giao thông có cuộc phỏng vấn bà Nguyễn Quỳnh Anh, Phó chủ tịch Ủy ban Cạnh tranh quốc gia, Bộ Công thương - đơn vị chủ trì soạn thảo nghị định.

PV: Vì sao ban soạn thảo đề xuất bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong giao dịch với cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh?

Bà Nguyễn Quỳnh Anh: Trước tiên, về khái niệm cá nhân hoạt động thương mại độc lập, họ có thể là hộ kinh doanh cá thể, họ có thể là người cung cấp dịch vụ mà chúng ta chúng ta sử dụng hằng ngày. Tất cả sản phẩm đó có thể ảnh hưởng người tiêu dùng.

Cơ quan chủ trì soạn thảo đã cân nhắc tính quan trọng và phổ biến, cũng như tác động của hình thức kinh doanh này tới đời sống và hành vi tiêu dùng. Những hoạt động này gắn liền trực tiếp với các xã, phường, địa phương, chính vì vậy, cần phải có hướng dẫn chi tiết hơn, trách nhiệm của UBND cấp xã, BQL chợ, thương nhân kinh doanh trong khu chợ, trung tâm thương mại.

PV: Theo dự thảo, chất lượng, số lượng của hàng hóa trong khu vực chợ, trung tâm thương mại sẽ được giám sát như thế nào?

Bà Nguyễn Quỳnh Anh: Thứ nhất, dự thảo đưa ra nội quy theo quy định của pháp luật, bao gồm: quyền và trách nhiệm của người tiêu dùng, người bán hàng; người có trách nhiệm tiếp nhận, giải quyết yêu cầu và phản ánh của người tiêu dùng; biện pháp xử lý khi giao dịch diễn ra trong khu chợ, trung tâm thương mại.

Thứ hai là hướng dẫn hòa giải tranh chấp giữa người tiêu dùng và người bán hàng trong phạm vi khu chợ hay trung tâm thương mại.

Thứ ba, đặt và duy trì cân đối chứng, thiết bị đo lường tại các chợ, trung tâm thương mại. Đồng thời, cần có sự tham gia giám sát chất lượng, số lượng. BQL khu chợ, trung tâm thương mại cũng phải thiết lập một đường dây nóng, niêm yết công khai ở chỗ người tiêu dùng có thể biết được; từ đó tiếp nhận yêu cầu, khiếu nại của người tiêu dùng.

Tiếp đó, cần quy định cụ thể trách nhiệm của BQL chợ. Định kỳ 6 tháng/lần, BQL chợ phải phối hợp cơ quan chức năng về thương mại, quản lý thị trường, an toàn thực phẩm, tiêu chuẩn đo lường chất lượng để báo cáo. Khi phát hiện ra một hành vi vi phạm pháp luật nào đó thì BQL chợ phải báo cáo ngay về cơ quan quản lý có thẩm quyền. Cuối cùng là có những quy định về xử lý vi phạm theo nội quy đã được phê duyệt.

Ở đây, chúng tôi nhấn mạnh hơn về quyền của người tiêu dùng, trách nhiệm của UBND cấp xã, BQL chợ đối với việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

PV: Theo bà, dự thảo được ban hành sẽ có những tác động xã hội như thế nào?

Bà Nguyễn Quỳnh Anh: Người tiêu dùng là tất cả chúng ta, chính vì vậy, những quy định này chắc chắn sẽ có tác động đến tất cả chúng ta. Đó là các tổ chức, cá nhân kinh doanh; người tiêu dùng; các hiệp hội ngành nghề; các tổ chức chính trị, xã hội; các cơ quan quản lý nhà nước từ trung ương đến địa phương.

Ví dụ, chúng ta nói đến thương mại điện tử, thế rồi cá nhân hoạt động thương mại độc lập, thường xuyên không phải đăng ký kinh doanh. Đấy là chủ thể người cung cấp hàng hóa và dịch vụ, chúng ta là người tiêu dùng những sản phẩm, hàng hóa đó.

Thế rồi vấn đề hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung mà hằng ngày chúng ta có. Ví dụ, chúng ta ký hợp đồng về thuê bao điện thoại, hợp đồng đó chúng ta không được quyền thương thảo với nhà cung cấp dịch vụ. Đó là những đối tượng mà Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng sẽ điều chỉnh, sẽ ảnh hưởng lớn đến xã hội.

PV: Xin cảm ơn bà!

Các quy định về giám sát chất lượng, số lượng của hàng hóa trong khu vực chợ, trung tâm thương mại được đề cập trong dự thảo nghị định cần được thực hiện như thế nào để thực sự phát huy hiệu quả? PV VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi với ông Vũ Vinh Phú, nguyên Phó giám đốc Sở Thương mại, nguyên Chủ tịch Hội Siêu thị Hà Nội về nội dung này.

PV: Ông đánh giá thế nào về sự cần thiết của dự thảo Nghị định quy định chi tiết một số điều và hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng?

Ông Vũ Vinh Phú: Luật nhiều cái chung, đôi lúc khó thực hiện, đòi hỏi có nghị định của Chính phủ, thậm chí thông tư của bộ và liên bộ, thì khi đó, các doanh nghiệp, người tiêu dùng tiếp nhận thực hiện mới rõ.

Phạm trù bảo vệ người tiêu dùng rất rộng. Tôi cho đây là điều rất tốt bởi giao dịch giữa nhà nước với nhà nước, giữa nhà nước với cá nhân là có, nhưng cá nhân với cá nhân là rất lớn. Đòi hỏi điều chỉnh giao dịch cá nhân là rất cần thiết, bởi vì nhiều khi không giải quyết vấn đề cá nhân thì xảy ra mất ổn định xã hội.

PV: Ông có đánh giá thế nào về việc giám sát chất lượng, số lượng của hàng hóa trong khu vực chợ, trung tâm thương mại được đề cập trong dự thảo?

Ông Vũ Vinh Phú: Muốn tác dụng tốt phải đảm bảo công khai, minh bạch. Công khai về giá cả, nguồn hàng, truy xuất nguồn gốc và tổ chức phục vụ nhân dân, thái độ thật tốt, sẵn sàng tiếp thu ý kiến khi có khiếu nại.

Siêu thị là một kênh thương mại văn minh, nhưng mới chiếm khoảng 20% thị phần. Chợ vẫn chiếm 80%, và đây là chỗ người nghèo vào, chúng ta phải rất quan tâm. Mặc dù bây giờ nó còn đang yếu kém về niêm yết giá, nguồn gốc hàng, mua bán chẳng có hóa đơn, chứng từ gì cả.

Ngay vào chợ thủ đô các bạn thấy mái che, mái vẩy nhếch nhác, PCCC, mưa là có khi “xắn quần”, và sự quan tâm của BQL chợ chưa ổn. Một cái cân đối chứng ở chợ thời kỳ tôi trang bị, bây giờ đi kiểm tra lại người ta bảo: “sếp ơi cân hỏng hết rồi”. Đi một vài siêu thị, BQL chợ, chẳng có hòm thư nào góp ý cả. Rồi mua bán, đòi xuất hóa đơn VAT thì các vị mới xuất.

Luật này phải điều chỉnh, phải có bước tiến mới trong 5 năm tới, đừng có nói ngay được, đòi hỏi tổ chức thực hiện rất quan trọng. Các cấp, các ngành phải có địa chỉ chịu trách nhiệm. Nếu làm tốt thì ai khen thưởng, chúng ta phải công bằng trong vấn đề quản lý.

Còn luật tôi xin nói là đọc chung chung thôi, người làm cụ thể mới là quan trọng. Phải có sơ kết, tổng kết, đánh giá; phải buộc các nhà kinh doanh, sản xuất tự bảo vệ mình và bảo vệ người tiêu dùng một cách tự giác.

Bây giờ vào siêu thị không được mở hộp thức ăn bán sẵn, về đến nhà thiu rồi thì khiếu nại ở đâu? Tất cả những chi tiết nhỏ, giám đốc siêu thị, sở công thương các tỉnh phải kiểm tra, làm rõ thì mới mong tác dụng của luật bảo vệ người tiêu dùng hiệu quả hơn và mạnh mẽ hơn.

PV: Ông còn có góp ý nào khác cho dự thảo?

Ông Vũ Vinh Phú: Các vị mới thiên về vấn đề hợp đồng và chất lượng hàng hóa, nhưng giá cả bây giờ cũng rất là vấn đề, nhất là đời sống khó khăn. Rồi quan điểm “phòng bệnh hơn chữa bệnh” chưa có mấy, chúng ta để đến khi xảy ra vụ việc rồi thì đã muộn.

Tôi nói ví dụ, gửi hàng vào siêu thị rất khó. Một số siêu thị độc quyền đòi chiết khấu 30%, thế thì giá cả hàng hóa bị đẩy lên. Chúng ta theo kinh tế thị trường nhưng có sự quản lý của nhà nước. Phải có hội đồng định giá, định hướng các nhà lãnh đạo có cả, tiếc rằng chúng ta không thực hiện đầy đủ.

Một điều nữa tôi lưu ý là phải có kiểm tra, tính điểm bảo vệ người tiêu dùng, công bố công khai, thậm chí tẩy chay những đơn vị xấu.

Cuối cùng là nâng cao vai trò của hiệp hội. Ở Nhật, một hiệp hội có thể yêu cầu tạm đình chỉ một siêu thị  khi nhiều lần làm ăn gian dối, vi phạm nghiêm trọng. Ở đây có đâu! Tôi đề nghị Quốc hội nên xem xét có luật về hội, cho người tiêu dùng yên tâm hơn khi mua sắm, không phải như đi vào “ma trận” hàng hóa như hiện nay.

PV: Xin cảm ơn ông!

Bảo vệ người tiêu dùng là một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm của toàn xã hội. Không chỉ tại Việt Nam, hầu hết quốc gia trên thế giới đều rất coi trọng công tác này.

Thực trạng công tác bảo vệ người tiêu dùng tại Việt Nam cho thấy, các vụ vi phạm quyền lợi người tiêu dùng có xu hướng ngày càng gia tăng cả về số lượng và mức độ. Trong khi đó, nhiều người chưa nắm rõ quy định của pháp luật, chưa hiểu các quyền của mình, dẫn đến thái độ thờ ơ và không biết cách tự bảo vệ. Đây là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại tiếp tục diễn biến phức tạp.

Chính vì vậy, việc xây dựng Nghị định nhằm quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số nội dung được Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng năm 2023 là cần thiết, bảo đảm tính minh bạch, thống nhất trong cách tổ chức thực thi, tạo căn cứ pháp lý để triển khai các quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng vào thực tiễn cuộc sống.

Bạn kỳ vọng gì vào dự thảo Nghị định này? Nếu được ban hành thì các quy định mới của dự thảo sẽ có những tác động xã hội như thế nào? Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho dự thảo qua hotline: 024.37.91.91.91, fanpage VOV Giao thông, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử Chính phủ.

---

Đừng quên đón nghe và tương tác với Dự thảo trên tay trong khung giờ FM91 chiều, thứ hai, thứ tư và thứ bảy hằng tuần trên VOV Giao thông FM 91MHz, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng Podcasts dành cho di động: Spotify, Apple Podcasts và Google Podcasts.