Xây dựng khung pháp lý quản lý tài sản ảo: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam

Kinh nghiệm quốc tế về VA và VASP

Theo báo cáo khảo sát tại 60 quốc gia theo 4 tiêu chuẩn: Thuế, chống rửa tiền/chống tài trợ khủng bố (AML/CFT), bảo vệ người dùng và tiêu chuẩn VASP của Hội đồng Đại Tây Dương (Atlantic Council), tính tới tháng 12/2023, có 32/60 quốc gia đã chính thức hợp pháp tài sản mã hóa. Đặc biệt, 10 quốc gia trong nhóm G20 (chiếm 50% GDP toàn cầu) đều đã chính thức ban hành quy định quản lý Tài sản ảo (VA) và Nhà cung cấp dịch vụ tài sản ảo (VASP).

Tại Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới, khung pháp lý quản lý VA-VASP đã được ban hành ở đầy đủ cả 4 tiêu chuẩn kể trên. Tại Trung Quốc, thị trường tài sản mã hoá bị cấm toàn diện nhưng một nền kinh tế có sự liên quan chặt chẽ là HongKong lại đang là khu vực đi đầu trong ngành bằng một khung pháp lý hoàn chỉnh và những chính sách kiểm soát chặt chẽ các VA-VASP theo quan điểm ưu tiên bảo vệ quyền lợi người dùng. Ngoài ra, Trung Quốc có mạng blockchain quốc gia BSN với tham vọng cạnh tranh toàn cầu với các mạng chuỗi khối công khai.

Còn tại Việt Nam, tính tới thời điểm hiện tại đã có 18 văn bản liên quan đến VA-VASP được ban hành, đáng lưu ý nhất là Quyết định số 194 do Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện cam kết của Chính phủ Việt Nam về phòng, chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố và chống tài trợ phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt nhằm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xám của Lực lượng đặc nhiệm tài chính toàn cầu (FATF).

Trong đó, các vấn đề trọng tâm liên quan đến quản lý VA-VASP được quy định tại hành động 6 (yêu cầu hoàn thiện khung pháp lý để cấm hoặc quản lý VA-VASP trước thời điểm tháng 5/2025) và hành động 7 - hành động 8, yêu cầu phổ biến chính sách ở khu vực tư nhân.

Thúc đẩy xây dựng hoàn thiện khung pháp lý VA-VASP

Ông Phan Đức Trung - Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam (VBA) chia sẻ, việc ban hành một chính sách hoàn chỉnh cho VA-VASP phù hợp tại thời điểm này là một bài toán khó vì các chính sách này sẽ cần sự phối hợp của nhiều ngành nghề, lĩnh vực.

Hiện tại Kế hoạch Hành động quốc gia ban hành theo QĐ 194/QĐ-TTg đang tập trung vào 2 ưu tiên là Chống rửa tiền/chống tài trợ khủng bố (AML/CFT) và Tiêu chuẩn VASP. Trong khi đó, 2 tiêu chuẩn còn lại để tạo thành một hành lang pháp lý hoàn chỉnh là Thuế tài sản mã hoá và Bảo vệ người dùng hiện chưa được quan tâm thích đáng.

Ông Đỗ Việt Cường – Chánh Thanh tra Giám sát Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chi nhánh Thừa Thiên Huế cho rằng, việc nằm trong danh sách xám sẽ ảnh hưởng rất nhiều các vấn đề tài chính tiền tệ, gây khó khăn trong thu hút đầu tư nước ngoài và hợp tác kinh tế quốc tế.

Ông Cường cho biết: “Chi phí giao dịch cũng sẽ tăng cao do các tổ chức tài chính quốc tế tăng cường giám sát và kiểm tra các giao dịch của Việt Nam. Việc tiếp cận nguồn vốn cũng sẽ khó khăn hơn do các tổ chức tài chính quốc tế hạn chế cho vay hoặc đầu tư vào Việt Nam. Cụ thể hơn, theo IMF, mỗi quốc gia nằm trong danh sách xám có nguy cơ thiệt hại khoảng 7,6% GDP”.

Theo nhận định của Luật sư Trần Quốc Bảo - Luật sư Điều hành hãng luật Pantheon: “Chúng tôi rất kỳ vọng vào việc chính phủ sẽ có những quy định phù hợp thông lệ quốc tế là quản lý VA-VASP chặt chẽ nhằm tối ưu nguồn thu thuế, bảo vệ người dùng, chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Nếu cấm VA-VASP, chúng ta sẽ hoàn toàn bỏ lỡ một thế hệ nhà đầu tư mới đang rất quan tâm tới Việt Nam nơi có 20% dân số sở hữu tài sản mã hoá”.

Trên quan điểm của một đơn vị khởi nghiệp VASP, ông Lê Hoài Nam - Nhà sáng lập Hold Station chia sẻ, doanh nghiệp này đã lên kế hoạch chuẩn bị thực thi các quy định pháp lý chặt chẽ nhất có thể sẽ được ban hành vào giữa năm sau nhằm bảo đảm việc tuân thủ pháp luật và hoạt động công khai, minh bạch tại thị trường Việt Nam.

Ông Nam nói: “Chúng tôi cho rằng, việc tuân thủ các nguyên tắc đóng thuế, mà cụ thể là thuế thu nhập cá nhân có thể là bước đầu tiên mà các VASP cần tuân thủ nghiêm túc”.

Về mục tiêu của VBA, ông Phan Đức Trung cũng chia sẻ thêm, thời gian tới, VBA sẽ tích cực trao đổi với các cơ quan, bộ ngành làm cơ sở cho hành động 6 và tiếp cận phổ biến chính sách (các khu vực bao gồm cả khu vực tư nhân) theo hành động 7 và hành động 8 theo Kế hoạch hành động quốc gia 2024 về phòng và chống rửa tiền.

Trong khuôn khổ chương trình Lễ kỷ niệm 2 năm thành lập, Hiệp hội Blockchain Việt Nam đã công bố chương trình hành động hỗ trợ gọi vốn Switch Up Accelerator mùa thứ 2 cho các startup công nghệ và chia sẻ bức tranh toàn cảnh ngành blockchain Việt Nam và toàn cầu trước và sau thời điểm Bitcoin Halving Day lần thứ 4.

Đồng thời là sự kiện ra mắt chính thức của Viện Công nghệ Blockchain và Trí tuệ Nhân tạo ABAII cùng chiến lược đào tạo, phổ cập blockchain và AI cho 1 triệu lượt người đến năm 2030, và chương trình ký kết, phối hợp với các công ty luật thực hiện dự án luật online nhằm hỗ trợ pháp lý cho đông đảo cộng đồng.