Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gia tăng, các đô thị lớn của Việt Nam đối mặt với nhiều vấn đề trong đó có ngập úng đô thị, ô nhiễm môi trường. Phát triển kinh tế là cần thiết nhưng không được đánh đổi môi trường, mà cần có sự hài hòa, cân đối để phát triển bền vững.
Khai thác những lợi thế của vùng ven biển để tạo động lực phát triển kinh tế là cách nhiều thành phố đã và đang thực hiện.
Tuy nhiên, theo đề án xây dựng siêu cảng Cần Giờ của TP.HCM đề xuất mới đây, dự kiến chuyển đổi 86 ha đất rừng phòng hộ, trong đó 83 ha đất có rừng ngập mặn tự nhiên là một vấn đề cần phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa cái Được và cái Mất khi triển khai dự án.
Bởi lẽ, hiện tại tỷ lệ diện tích rừng trên đầu người của người Việt Nam đạt khá nhưng tỷ lệ rừng tự nhiên trên đầu người của Việt Nam rất thấp, nhất là sau giai đoạn phát triển nóng, đề cao sự tăng trưởng kinh tế.
Xét ở góc độ kinh tế, khi được đầu tư xây dựng hoàn chỉnh, Cảng Cần Giờ dự kiến sẽ tạo công ăn việc làm cho khoảng 6.000-8.000 lao động và đóng góp cho ngân sách khoảng 34 nghìn- 40 nghìn tỷ đồng.
Tuy nhiên, theo các chuyên gia, khu dự trữ sinh quyển rừng ngập mặn Cần Giờ có giá trị kinh tế lớn, là nơi tạo công ăn việc làm cho hàng nghìn người dân và khai thác lợi thế cho hoạt động du lịch.
Mặt khác, nó cũng giúp cho TP.HCM tiết kiệm một số lượng tiền lớn để thành phố giải quyết phần nào ô nhiễm không khí, và bảo vệ khỏi tình trạng nước biển dâng và chống sói lở, chống lấn biển.
Bên cạnh đó, nó cũng là lá phổi xanh, điều khóa khí hậu cho thành phố, góp phần ứng phó với biến đổi khí hậu nhất là vấn đề nước biển dâng và nhiệt độ tăng. Đó là chưa kể, nếu chỉ tính riêng 80 ha đất rừng ngập mặn tự nhiên sẽ tạo ra khoảng 2.000 tấn các bon và có giá trị tương đương 48 nghìn USD/ năm và góp phần giúp Việt Nam thực hiện mục tiêu Net Zero vào năm 2050.
Nếu không triển khai dự án siêu cảng Cần Giờ sẽ bảo tồn được nguyên trạng toàn bộ đa dạng sinh học của Khu dự trữ sinh quyển thế giới đầu tiên tại Việt Nam được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) công nhận vào năm 2000 gồm trên 1.300 loài hệ động, thực vật, trong đó có nhiều loài quý hiếm như cóc đỏ, rái cá…
Việc lựa chọn xây dựng cảng Cần Giờ cần phải xem xét kỹ lưỡng, có ý kiến của các nhà quy hoạch đô thị, quy hoạch giao thông, cảng biển, bởi khi đây là dự án nằm ngoài Quy hoạch cảng biển mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt vào năm 2021.
Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng thuộc ngành giao thông, nông nghiệp và phát triển nông thông, lâm nghiệp… chính quyền địa phương cần cùng nhau phối hợp, mời các tổ chức uy tín thực hiện đánh giá tác động của dự án, bao gồm đánh giá về các mặt kinh tế, xã hội và môi trường. Việc đánh giá cần được thực hiện kỹ lưỡng có giá trị định lượng và định tính rõ ràng. Đồng thời, Dự án cũng cần có kế hoạch cụ thể với lộ trình rõ ràng về vị trí, thời gian, điểm trồng rừng thay thế.
Trong điều kiện biến đổi khí hậu với thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng, Tp.HCM đối mặt với nhiều vấn đề về ngập úng, triều cường và xâm nhập mặn. Bảo tồn và giữ gìn Khu dự trữ sinh quyển Cần Giờ là cách giúp thành phố tăng khả năng chống chịu với thiên nhiên, đảm bảo môi trường sống bền vững.
Bài học về sự phát triển nóng, chặt phá, chuyển đổi mục đích rừng để phát triển kinh tế đã để lại nhiều hậu quả về ngập úng, sạt lở, ô nhiễm môi trường vẫn còn đó. Chủ trương phát triển kinh tế nhưng không đánh đổi môi trường đã được Việt Nam theo đuổi và thực hiện trong nhiều năm qua. Bởi vậy, đây là thời điểm, các cơ quan quản lý nhà nước cần cân nhắc 3 bước: TP.HCM có nhất thiết phải xây dựng siêu cảng tại TP.HCM?
Nếu buộc phải thực hiện, có nhất thiết phải lựa chọn vị trí xây dựng cảng tại khu vực rừng ngập mặn Cần Giờ? Trong trường hợp buộc phải xây dựng cảng tại khu vực này, thì cần có bước chuẩn bị ra sao để hạn chế thấp nhất những tác động, ảnh hưởng đến diện tích rừng tự nhiên?
Chỉ khi nào, những câu hỏi trên được trả lời thì việc xây dựng siêu cảng mới có thể hạn chế thấp nhất những ảnh hưởng, tác động đến môi trường và thành phố lớn nhất cả nước có thể phát triển bền vững trong tương lai.