Kết thúc năm 2023, Ban quản lý dự án đường Vành đai 4 – Vùng thủ đô đã tiếp nhận 714, 15 ha đất, tuy nhiên đây đa phần là diện tích đất thuộc phạm vi đất nông nghiệp, còn lại 27,35 ha thuộc phạm vi đất ở. Đây được cho là khâu phức tạp và khó khăn nhất trong các dự án nói chung và dự án đường Vành đai 4 nói riêng.
Thực tế thời gian qua, hầu hết các dự án bị vướng trong khâu giải phóng mặt bằng là do các hộ dân bị thu hồi đất đai phục vụ cho các dự án chưa thỏa mãn với chính sách đền bù, tái định cư. Chính sách tái định cư được hiểu là chính sách của Nhà nước nhằm giúp ổn định cuộc sống, bồi thường thiệt hại cho các chủ sở hữu nhà, tài sản gắn liền với đất bị thu hồi theo quy định.
Dự án đường vành đai 4 là dự án trọng điểm của vùng thủ đô. Bất kể sự chậm trễ trong khâu giải phóng mặt bằng, tái định cư cho các hộ dân nơi dự án đi qua đều ảnh hưởng đến tiến độ chung của toàn dự án. Do vậy, việc xây dựng chính sách tái định cư đúng đắn, thỏa đáng sẽ sớm nhận được sự đồng thuận của người dân.
Trước hết, cơ quan quản lý về đất đai tại các địa phương cần nghiên cứu, xác định rõ những thiệt hại của các hộ dân bị thu hồi tài sản, đất đai. Việc xác định chính xác là yếu tố cơ bản để có những chính sách đền bù thỏa đáng.
Đất đô thị, nông thôn của Hà Nội có những điểm đặc thù khác với các địa phương khác như giá đất cao, bởi vậy việc xác định giá đầu đi đầu đến cần phải đảm bảo có sự cân đối, phù hợp. Thành phố cũng nên xem xét, nghiên cứu có những cơ chế riêng cho các đối tượng thuộc dự án đường Vành đai 4 thuộc diện thu hồi đất đai, tài sản.
Căn cứ vào nhu cầu của người dân, các địa phương có những giải pháp vừa đáp ứng đúng quy định pháp luật nhưng cũng vừa đảm bảo đáp ứng mong muốn của người dân. Các cán bộ công tác tại các chính quyền địa phương cần đảm bảo sự công bằng, nh bạch trong công tác đền bù, hỗ trợ,
Đối với những trường hợp đặc biệt, các địa phương cần xin ý kiến Sở Tài Nguyên và Môi trường và Ủy ban nhân dân thành phố có những giải pháp tháo gỡ.
Cùng với đó, các địa phương cũng cần đẩy nhanh các dự án nhà ở tái định cư, các dự án nhà ở xã hội. Cần lưu ý, các dự án này cần được đảm bảo đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, bao gồm các trường học, chợ, bệnh viện … .
Các cơ quan liên quan cũng cần có sự phối hợp chặt chẽ, rút ngắn và đơn giản hóa các thủ tục về cấp phép xây dựng, cấp sổ đỏ cho các hộ dân thuộc diện di dời, để họ sớm có thể hoàn thiện xây dựng và ổn định nơi ở mới.
Song song với đó, chính quyền địa phương và thành phố Hà Nội cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giúp người dân hiểu rõ được sự cần thiết phải di dời để phục vụ cho dự án phát triển hạ tầng chung của thành phố.
Việc chuyển dịch đất phục vụ cho các dự án của Nhà nước là điều cần làm, tuy nhiên, cùng với việc thu hồi các diện tích đất nông nghiệp, đất ở, người dân sẽ mất thời gian loay hoay tìm kiếm việc làm. Để đảm bảo an sinh, ổn định xã hội, không chỉ bồi thường về đất, nhà ở, các chính sách tái định cư cần tính tới những giải pháp để tạo công ăn việc làm mới cho người dân phù hợp với năng lực và nhu cầu của họ.
Các chính sách cần được đưa ra, giải thích với các hộ dân trước khi thực hiện giải phóng mặt bằng. Có như vậy, người dân mới có thể đồng thời vừa ổn định nơi ở, vừa sớm có nguồn thu nhập, công ăn việc làm và đồng thuận với những chính sách của Nhà nước.