Thu phí ô tô vào nội đô: Cần tiếp cận từ lợi ích người dân

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Mới mua được chiếc xe để chạy dịch vụ, Anh Bùi Văn Tuấn, ở Đại Mỗ, Nam Từ Liêm, Hà Nội khá bất ngờ khi Hà Nội công bố thông tin chuẩn bị thu phí phương tiện vào nội đô. Theo anh Tuấn, với việc thêm loại phí này, chi phí cho việc vận hành một chuyến chở khách sẽ tăng lên đáng kể:

"Thu phí thì em nghĩ cũng hợp lý thôi, nhưng em nghĩ là đáng lẽ nên để một vài năm nữa, bởi chi phí cho một chiếc xe mua xong, đăng ký mất bao thứ tiền, xong lại phí nọ chồng phí kia em thấy nhiều phí quá, giờ lại thêm phí vào nội đô nữa thì chết".

Một số tài xế cũng bày tỏ, việc thêm loại phí vào nội đô sẽ tăng thêm chi phí cho tài xế và hành khách:

"Đối với xe gia đình, lâu lâu họ vào Hà Nội thì không sao, nhưng nếu xe họ chạy dịch vụ, ngày nào họ cũng sang, sáng sang, chiều sang thì cũng bất tiện".

"Đóng phí thì cũng được thôi nhưng mà em thấy nó không ổn, bất cập quá bởi vì phí đường bộ đã đóng rồi, giờ lại phí vào nội đô nữa, trong khi xe ùn tắc chủ yếu là xe trong nội đô chứ người ở ngoài nội đô vào có mấy đâu".

Giải thích về lo ngại phí chồng phí, đại diện đơn vị tư vấn Đề án thu phí phương tiện vào nội đô cho rằng, phí phương tiện vào nội đô là khoản phí mà người điều khiển ô tô sẽ phải trả khi đi vào một số khu vực có nguy cơ ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường trong một khoảng thời gian nhất định.

Người sử dụng phương tiện hoàn toàn có thể lựa chọn đi theo một cung đường khác hoặc chuyển sang loại hình phương tiện khác để không phải trả phí như phương tiện giao thông công cộng.

Việc cho phép người tham gia giao thông lựa chọn tuyến đường đã bố trí hoặc thay đổi hành vi đi lại sẽ góp phần giảm số lượng phượng tiện đi lại tại khu vực hạn chế, qua đó góp phần giảm ùn tắc giao thông.

Ủng hộ chủ trương thu phí phương tiện vào nội đô để giảm tình trạng ùn tắc, song TS Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng UBATGTQG cho rằng, các đô thị trên thế giới có nhiều giải pháp, vừa tuyên truyền giáo dục, vừa là giải pháp hành chính, kinh tế, trong đó giải pháp về kinh tế được áp dụng rất triệt để:

"Cách tiếp cận dùng công cụ kinh tế để tác động vào hành vi của người tham gia giao thông được áp dụng rất rộng rãi và gần như được tìm thấy ở hầu hết các độ thị đã và đang phát triển trên thế giới. Còn cụ thể giải pháp thu phí là một lựa chọn và tính khả thi phụ thuộc vào cách lựa chọn triển khai như thế nào. Quan trọng là khi triển khai, chúng ta có sự chuẩn bị một cách công phu, bài bản, đo lường tất cả những tác động tiêu cực và tích cực, qua đó giúp chúng ta có căn cứ đạt được mục đích một cách hợp lý nhất".

Chuyên gia giao thông Phạm Sanh cũng cho rằng, để thực hiện thu phí phương tiện vào nội đô, trước hết cơ quan quản lý của các đô thị cần có nghiên cứu, khảo sát cụ thể nhu cầu đi lại để từ đó làm cơ sở cho việc phân bổ tuyến đường khác, phương tiện khác:

"Dự báo nhu cầu đi lại chính xác thì chúng ta mới có phân bố, mới đặt ra câu hỏi đi bằng phương tiện gì và đi bằng con đường nào".

Trước đó, trao đổi với VOVGT, thạc sĩ Vũ Anh Tuấn, Trường Đại học GTVT cũng cho rằng, một trong những điều kiện then chốt để có thể thu phí phương tiện vào nội đô là Thành phố phải có hệ thống giao thông công cộng đủ tốt để thay thế:

"Thu phí là giải pháp đẩy, để ép buộc người dân chuyển đổi sang. Khi nào hệ thống giao thông công cộng của chúng ta phải đáp ứng được tối thiểu 20-30% tổng nhu cầu đi lại thì chúng ta mới dùng biện pháp đẩy để ép một phần lượng ô tô cá nhân hiện nay, chuyển đổi sang vận tải công cộng".

Một số ý kiến cũng cho rằng, để việc thu phí thực hiện thành công thì việc hoàn thiện mạng lưới đường vành đai cần được gấp rút thực hiện. Khi đó, những phương tiện đi qua Hà Nội sẽ qua đường vành đai, hạn chế việc phải đi xuyên tâm và bị thu phí bất đắc dĩ. 

Việc thu phí phương tiện vào nội đô không phải mới được đề cập tại Việt Nam và đây cũng là giải pháp được nhiều nước trên thế giới áp dụng nhằm hạn chế phương tiện vào khu vực có nguy cơ ùn tắc. Tuy nhiên, điều này chỉ có thể thực hiện được khi tiếp cận từ lợi ích của người dân, hay có sự lựa chọn khác nếu người dân không muốn trả phí.

Gzóc nhìn của VOVGT qua bài bình luận: Cần tiếp cận từ lợi ích của người dân

Từ năm 2017, tại Nghị quyết số 04 của HĐND TP. Hà Nội về Tăng cường quản lý phương tiện giao thông đường bộ nhằm hạn chế ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường, Thành phố Hà Nội đã yêu cầu các đơn vị liên quan lập Đề án thu phí phương tiện cơ giới vào một số khu vực trên địa bàn Thành phố có nguy cơ ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường để hạn chế số lượng xe cơ giới đi vào.

Nghị quyết 04 cũng đặt ra nhiệm vụ, chậm nhất là đến năm 2020 phải lập được Đề án thu phí phương tiện vào những khu vực cần hạn chế để thực hiện trong giai đoạn 2020-2030.

Như vậy, đến thời điểm này, việc Sở GTVT Hà Nội và đơn vị tư vấn đưa ra phương án lập trạm thu phí phương tiện vào nội đô đã là chậm so với tiến độ đề ra. Sự chậm trễ trong việc đưa ra đề án này cũng kéo theo và tác động liên hoàn đến các hạng mục khác, tác động lẫn nhau, khiến tiến độ thực hiện các giải pháp hạn chế ùn tắc của Thủ đô bị ảnh hưởng.

Thứ nhất, để thực hiện thu phí phương tiện vào nội đô, Đề án của HĐND TP. Hà Nội cũng xác định tập trung phát triển vận tải hành khách công cộng làm phương án đi lại thay thế, trong đó đảm bảo thị phần khu vực đô thị trung tâm đến năm 2020 đạt 30-35% tổng nhu cầu đi lại, năm 2030 đạt khoảng 50-55%.

Tuy vậy, đến thời điểm này, vận tải hành khách công cộng mới chỉ đạt khoảng 17%, chưa tính tới tác động của dịch Covid-19 khiến một lượng không nhỏ hành khách chuyển sang sử dụng phương tiện cá nhân khác. Trong khi các phương tiện vận tải sức chưa lớn thì BRT thiếu hiệu quả, còn đường sắt đô thị đầu tư nhiều năm chưa thấy ngày hoạt động.

Thứ hai, cùng với đề án thu phí phương tiện vào nội đô, Sở GTVT Hà Nội và các bên liên quan cần đưa ra được những lựa chọn khác nếu người dân không muốn trả phí. Phương tiện vận tải công cộng thì đì đẹt, trong khi các tuyến đường tránh, hệ thống đường vành đai chưa đầu tư phát triển đồng bộ, khiến người tham gia giao thông muốn tránh bị thu phí cũng khó.

Đó là chưa kể quỹ đất để người dân có thể chuyển đổi phương tiện cũng chưa được đề cập, khiến người dân chưa thực sự yên tâm nếu muốn chuyến đổi phương thức di chuyển.

Đành rằng, Nghị quyết 115/2020 của Quốc hội đã cho phép HĐND TP. Hà Nội có thể thực hiện thu phí phương tiện vào nội đô mà không phải tuân thủ quy trình lập pháp như đối với các loại phí khác khi chưa có trong Luật Phí và Lệ phí là phải qua Bộ Tài chính thẩm tra trước khi trình ra Quốc hội phê duyệt.

Song, với những vướng mắc vừa nêu, rất khó để HĐND TP phê duyệt để từ đó nghiên cứu lập đề án thu phí chính thức.

Do đó, để việc thu phí phương tiện vào nội đô, TP. Hà Nội cần tính toán các giải pháp tạo sự thuận lợi cho người dân trước khi tính đến việc thu phí.

Đồng thời đánh giá tác động, tính toán tốc độ tăng phương tiện và những thiệt hại, ảnh hưởng mà người dân gặp phải. Khi chứng minh được lợi ích vượt trội của việc thu phí phương tiện vào nội đô thì việc thu phí mới có thể triển khai.

Mỗi chủ trương, chính sách có tác động xã hội lớn muốn hiệu quả, cần đặt lợi ích của xã hội lên trên hết. Chỉ khi chứng minh được hiệu quả, tạo được sự đồng thuận của xã hội, chính sách mới có thể thực thi. Nếu không, mọi cố gắng, nỗ lực của cơ quan quản lý rất dễ bị lỡ dở giữa chừng.