Danh lam thắng cảnh Huổi cang, Huổi Đáp nằm trên khu vực núi đá vôi có tên Pom Thắm Bè (hay còn gọi là khu vực đồi hang dê theo tiếng địa phương) thuộc bản Huổi Cang, Bản Huổi Đáp, xã Pa Ham, huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên. Hang động Huổi Cang, Huổi Đáp cao khoảng 480m so với mực nước biển, cửa của 2 hang cách nhau khoảng 450m, cùng quay về hướng Đông Nam.
Hang động Huổi Cang
Hang động có tổng chiều dài 1.016m, cửa hang quay theo hướng Đông Nam, cửa nhỏ hẹp độ dốc lớn. Hang được chia làm ba khoang chính và nhiều ngách nhỏ.
Cách cửa hang 15m là khoang thứ nhất, trên trần và hai bên vách hang động là nhũ đá có hình thù như những móng vuốt tua tủa sắc nhọn, hình bức rèm và các bàn tay khổng lồ. Trong những ngách hình vòng cung khác có nhũ đá hình cây măng, tượng Phật, cây nấm khổng lồ... và các cột đá cao khoảng từ 4-5m, đường kính 1,5- 2m phủ nhũ màu vàng, trắng xen lẫn tạo sự óng ánh. Trên vách còn có những dải nhũ đá màu trắng tinh hoặc vàng óng như thác nước đang chảy.
Khoang thứ hai chìm sâu xuống lòng đất. Trong khoang có nhiều nhũ đá mang hình thù kỳ lạ với gườm đá dài nối từ trần hang động xuống dưới nền hay dải san hô dài 8-10m, rộng gần 10m; trên vách và trần hang động, nhũ đá buông xuống như những dải lụa. Đặc biệt, trên trần hang nhũ đá kết lại như những cụm đèn chùm pha lê, hình quả chuông, nhiều khối nhũ hình thác vàng, thác bạc đang đổ từ trên cao xuống tung bọt nước trắng xóa, sau đó ngưng đọng tạo thành hình rèm, khối nhũ khác thì giống tượng phật hoặc các cô tiên đang vui đùa. Các khối nhũ khác giống hình những con vật như tê giác một sừng, cá sấu, hải cẩu…
Khoang thứ ba có chiều dài gần 300m, ngay cửa khoang là khối nhũ đá hình một quả trứng khổng lồ. Khoang thứ ba chia thành hai ngách lớn và các ngách nhỏ, ở mỗi ngách là những khối nhũ đá đa dạng hình thù như: khối giống quả chuông khi chạm vào phát ra âm thanh thánh thót; khối tạo những đám măng đá tua tủa sắc nhọn, khối thì mang hình thù của sư tử biển, tê giác một sừng, hình chim... Trên trần và hai bên vách là những vân mây đá màu vàng, trắng, xám kết hợp pha quyện vào nhau gây ấn tượng, tạo sự thích thú, thỏa mãn trí khám phá của người xem.
Hang động Huổi Đáp
Hang động Huổi Đáp có tổng chiều dài 350m, chia làm ba khoang chính, cửa hang hướng Đông - Nam rộng 3m, cao 1,5m ăn sâu xuống lòng đất khoảng 7m. Khoang thứ nhất có chiều dài khoảng 100m, vòm khoang cao từ 15-20m là những khối nhũ đá ánh màu vàng và xanh xám liên kết thành từng mảng lớn, mang hình thù các con vật như đang ẩn mình trong các nhũ đá, hốc đá và măng đá.
Nền hang động chủ yếu là những tảng, phiến đá, nhũ đá lớn tạo hình tượng đàn voi, đàn hươu, cây thông, cây xương rồng, tượng phật, ông bụt và cột đá, măng đá dài, sắc nhọn tạo nên một khung cảnh kỳ ảo, huyền bí. Vách hang động là các gườm đá dài từ 5-7m màu vàng, xanh xám đan xen nhau buông xuống nền hang động như những dải lụa, đèn chùm to nhỏ khác nhau. Trong khoang thứ nhất có nhiều dơi, chim, nhện và ốc rừng trú ngụ.
Khoang thứ hai với hai lối vào và chia ba ngách nhỏ. Bên trong các ngách là những khối nhũ đá hình ruộng bậc thang, hình những ang nước được trang trí nhiều đường diềm màu nâu, màu vàng và xám đen, sắp xếp từ cao xuống thấp; các khe nước rộng, nước trong veo, những cột đá, măng đá khổng lồ như những gốc cây cổ thụ chống trần hang với nền.
Khoang thứ ba có chiều dài khoảng 100m, để vào được bên trong phải nằm nghiêng người chui qua, sau đó đi khom lưng để khám phá, khoang được chi thành hai ngách nhỏ. Ngách thứ nhất dài 50m, ăn sâu xuống lòng đất, vòm hang thấp hơn so với hai khoang trước, vách và nền hang động có những khối đá có màu vàng, xám đen liên kết với nhau thành những khối liền mạch, nhẵn nhụi, thông suốt từ đầu đến cuối ngách. Ngách thứ hai thấp hơn ngách thứ nhất khoảng 2m, cấu tạo của ngách này như những đường giao thông hào, nhẵn nhụi, liên kết và liền mạch thông suốt từ đầu đến cuối mang vẻ đẹp riêng biệt.
Quần thể hang động Huổi Cang, Huổi Đáp nằm trong dãy núi đá vôi cùng với sự hình thành địa chất đã tạo cho quần thể này các kiểu hệ sinh thái độc đáo như: hệ sinh thái trên núi đá vôi, hệ sinh thái hang động và hệ sinh thái dưới nước. Đến với di tích hang động Huổi Cang, Huổi Đáp du khách sẽ được đi du thuyền, trải nghiệm cảnh đánh bắt thủy sản trên dòng sông Nậm Mức, ngắm cảnh núi non hùng vĩ, trải nghiệm sự canh tác hoa màu bên hốc đá của người dân bản địa, đặc biệt còn được thưởng thức các món ăn mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc nơi đây.
Di tích hang động Huổi Cang, Huổi Đáp, xã Pa Ham, huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên đã được bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận xếp hạng di tích danh lam thắng cảnh cấp Quốc gia năm 2019.