Khi thời gian tự học của học sinh bị đánh đổi

Học 2 buổi, trẻ tự học lúc nào?

Những năm gần đây, một số trường học trên cả nước đã triển khai mô hình học hai buổi/ngày, hướng đến mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, đó chỉ là sự lựa chọn của mỗi địa phương, dựa trên điều kiện về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và sựa lựa chọn của phụ huynh, của học sinh.

Bởi vậy, việc bắt buộc học sinh học 2 buổi/ngày mà không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và lộ trình hợp lý như đề xuất của Bộ GD-ĐT đang nảy sinh nhiều bất cập, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng tự học và sự phát triển toàn diện của học sinh.

Hệ lụy đầu tiên và dễ nhận thấy nhất là việc học hai buổi/ngày khiến học sinh không còn đủ thời gian để tự học, ôn lại bài cũ hay chuẩn bị bài mới. Tự học là một kỹ năng quan trọng, giúp học sinh tiếp thu kiến thức sâu sắc và phát triển tư duy độc lập. Tuy nhiên, khi quỹ thời gian trong ngày gần như bị lấp đầy bởi các tiết học trên lớp, chưa kể những buổi học thêm do phụ huynh lựa chọn. Việc học kéo dài liên tục, từ sáng đến chiều, dễ dẫn đến tình trạng quá tải, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.

Không ít học sinh và phụ huynh đã phản ánh rằng việc học hai buổi không đồng nghĩa với việc học hiệu quả hơn. Trong khi buổi sáng tập trung vào các môn văn hóa chính khóa, buổi chiều thường được dành cho các môn phụ hoặc hoạt động bổ trợ. Điều này đôi khi khiến học sinh cảm thấy buổi chiều là “phụ”, dễ lơ là, không chú tâm, dẫn đến giảm hiệu quả tiếp thu. Chưa kể, việc học cả ngày khiến thời gian dành cho nghỉ ngơi, hoạt động thể chất, sinh hoạt gia đình - những yếu tố quan trọng cho sự phát triển toàn diện - bị thu hẹp nghiêm trọng.

Một vấn đề khác cần được nhìn nhận nghiêm túc là điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu của mô hình học hai buổi/ngày. Mặc dù Bộ GD-ĐT đã đưa ra kết quả khảo sát cho thấy trên 60% số trường THCS và trên 80% số trường THPT đủ điều kiện về cơ sở vật chất để dạy học 2 buổi/ngày, song đội ngũ giáo viên đáp ứng được đến đâu, thì chưa được Bộ này đề cập. Mỗi địa phương, mỗi trường học có điều kiện khác nhau, do đó cần có sự linh hoạt trong lộ trình triển khai. Yêu cầu tất cả các trường phải áp dụng mô hình học hai buổi/ngày, dù chưa đáp ứng đủ điều kiện về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, dễ dẫn đến hình thức, máy móc, gây áp lực cho cả thầy và trò.       

Bởi vậy, ngành giáo dục cần khảo sát cụ thể trước khi triển khai rộng rãi. Bởi dạy 2 buổi/ngày chủ yếu là giáo dục trải nghiệm, khác hoàn toàn với học 2 buổi/ngày hiện nay. Thực chất, năng lực về cơ sở vật chất, thiết bị giảng dạy, đặc biệt là số lượng, năng lực của đội ngũ giáo viên - điều kiện tiên quyết để triển khai học 2 buổi/ngày còn cách khá xa. Bởi vậy, với cơ sở vật chất hiện nay, nếu tổ chức học buổi thứ 2 cũng chưa khác đang thực hiện là mấy. Điều đó chưa đúng tinh thần Thông tư 29, khi Bộ GD- ĐT đặt ra tinh thần nhân văn, giảm dạy thêm, học thêm; phát huy tinh thần tự học, tự tư duy, trong khi để đạt được điều đó thì cần hướng dẫn cách thức thực hiện nó, chứ không phải nhồi nhét, lấp đầy.

Đặc biệt, cần đặt câu hỏi: liệu học sinh có thật sự cần học 2 buổi/ngày, hay cần được trang bị phương pháp học hiệu quả hơn, trong thời lượng phù hợp? Việc phát triển kỹ năng tự học, khả năng tư duy độc lập, kỹ năng quản lý thời gian... có thể mang lại hiệu quả lâu dài và thực chất hơn so với việc “nhồi nhét” kiến thức trong thời gian kéo dài. Giáo dục không chỉ là cung cấp thật nhiều thông tin, mà quan trọng hơn là giúp học sinh học cách học, cách tư duy, học cách sống.

Tóm lại, việc tổ chức học 2 buổi/ngày không sai về chủ trương, nhưng cần được thực hiện một cách khoa học, có lộ trình phù hợp và đặt lợi ích của học sinh làm trung tâm. Tránh tình trạng áp dụng hình thức mà bỏ qua những yếu tố then chốt như sức khỏe học sinh, chất lượng dạy học và thời gian tự học./.