Giá xăng, dầu đồng loạt giảm
Giá xăng dầu tại kỳ điều hành hôm nay (20/11) giảm nhẹ, mức giảm cao nhất chỉ là 40 đồng/lít.
Tuy nhiên, để những vạch kẻ phân làn đường thực sự “lên tiếng”, dẫn dắt các dòng xe đi đúng trật tự, thì cần một cách tiếp cận tổng thể, gắn tổ chức giao thông với hạ tầng, hành vi và công nghệ, buộc người lái phải “lắng nghe” và tuân thủ.
Với số lượng ô tô gia tăng nhanh chóng, đặc biệt ở tầng lớp trung lưu mới nổi, hình ảnh dòng xe bốn bánh dàn hàng ngang đường như một “bức tường” chặn lối xe máy đã trở nên quen thuộc mỗi giờ cao điểm tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM.
Trong khi xe máy vẫn là phương tiện chủ đạo, chiếm tới hơn 85% tổng số phương tiện ở các đô thị, thì phần lớn mặt đường lại được ưu tiên cho ô tô với những làn rộng từ 3,5 - 3,75m.
Đa phần đường phố hiện nay không phân làn ô tô - xe máy, một số có hoặc từng thí điểm phân làn nhưng nhanh chóng bị “vô hiệu” bởi thói quen đi lại tùy tiện của một bộ phận người tham gia giao thông.
Dù có không ít trường hợp xe máy lạng lách, tạt đầu ô tô, nhưng nhìn chung ô tô to hơn, “mạnh” hơn, dễ dàng chuyển làn, chiếm trọn phần đường, đẩy người đi xe máy vào thế yếu, phải leo lên vỉa hè hoặc luồn lách giữa các khoảng trống, làm mất trật tự giao thông và tiềm ẩn nguy cơ va chạm.
Việc tổ chức phân làn chỉ phát huy hiệu quả khi được gắn với quy hoạch tổng thể luồng tuyến, đặc biệt là cách bố trí nút giao, biển báo và đèn tín hiệu
Theo các quy chuẩn kỹ thuật hiện hành, bề rộng tối thiểu của làn xe cơ giới trong đô thị thường từ 3 - 3,5m, còn làn xe thô sơ hoặc xe máy là khoảng 2 - 2,5m. Do vậy, việc điều chỉnh giảm chiều rộng làn ô tô xuống mức tối thiểu 3m có thể giúp “lấy lại” một phần mặt đường cho xe máy mà không cần mở rộng hạ tầng, góp phần sử dụng hiệu quả hơn quỹ đất giao thông vốn hạn hẹp.
Nhất là khi nhiều tuyến phố đô thị đã được thiết kế khá rộng, nên việc điều chỉnh này về lý thuyết hoàn toàn khả thi và không trái quy chuẩn hiện hành.
Làn ô tô được thiết kế vừa đủ buộc xe đi đúng giữa làn, phần không gian “thừa” được tái sử dụng cho xe máy. Khi hai dòng xe được tách hợp lý, xung đột trực tiếp sẽ giảm, hạn chế tình trạng cản trở lẫn nhau và tăng đáng kể mức độ an toàn. Đồng thời, khi dòng xe máy có hành lang riêng ổn định, tốc độ lưu thông trung bình sẽ cao và đều hơn, tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực cho toàn bộ luồng giao thông.
Tuy nhiên, trong tổ chức giao thông hỗn hợp, ngay cả khi làn đường được phân tách rành mạch thì tại các nút giao, dòng phương tiện vẫn phải hòa nhập trở lại để di chuyển theo các hướng (rẽ trái, đi thẳng hay rẽ phải). Lúc ấy, xe máy có thể bị ô tô “chèn ép” trở lại. Vì vậy, việc tổ chức phân làn chỉ phát huy hiệu quả khi được gắn với quy hoạch tổng thể luồng tuyến, đặc biệt là cách bố trí nút giao, biển báo và đèn tín hiệu.
Một phương án khả thi là áp dụng thiết kế phân luồng theo hướng từ xa, nghĩa là hướng dẫn xe vào đúng làn rẽ từ trước khi tới giao lộ khoảng 100 - 200m, đồng thời có vạch dẫn hướng rõ ràng và tín hiệu ưu tiên riêng cho từng dòng phương tiện. Đây là cách nhiều đô thị hiện đại đã làm để tránh tình trạng dòng xe đan cài lộn xộn ở giao lộ, giúp việc phân làn đạt hiệu quả thực sự.
Song song với điều chỉnh kỹ thuật, yếu tố quản lý và cưỡng chế phải được tăng cường. Thiết kế tốt nhưng không có cơ chế giám sát thì mọi ranh giới sẽ nhanh chóng bị phá vỡ, như đã từng. Cần lắp đặt camera AI giám sát tự động, xử phạt nguội nghiêm minh mọi hành vi lấn làn, dừng đỗ không đúng quy định,… Lực lượng tuần tra cũng cần hiện diện thường xuyên ở các điểm nóng vào giờ cao điểm để duy trì kỷ luật luồng phương tiện.
Song song với điều chỉnh kỹ thuật, yếu tố quản lý và cưỡng chế phải được tăng cường
Bên cạnh đó, các nút giao, nơi xung đột diễn ra mạnh nhất, cần được tổ chức lại một cách thông minh hơn. Việc điều chỉnh chu kỳ đèn tín hiệu riêng cho xe máy, cho phép rẽ phải liên tục khi đèn đỏ, hoặc rẽ sớm mà vẫn đảm bảo an toàn trước khi ô tô khởi động có thể giảm dồn ứ. Trung tâm điều khiển giao thông thông minh cần tận dụng dữ liệu thời gian thực để điều chỉnh tín hiệu đèn linh hoạt, phân bổ dòng xe hợp lý hơn.
Về lâu dài, giảm áp lực cho đường phố không thể chỉ xoay quanh việc “chia lại” đường cho ô tô và xe máy. Cần đẩy mạnh phát triển hệ thống giao thông công cộng, triển khai thu phí ô tô vào giờ cao điểm, phân vùng hạn chế xe hơi trong khu trung tâm để cân bằng lợi ích sử dụng không gian. Khi nhu cầu sử dụng xe cá nhân giảm xuống thì các biện pháp phân làn mới phát huy tác dụng rõ rệt hơn.
Cuối cùng, thay đổi thói quen đi lại là “chìa khóa” bền vững. Người lái ô tô cần hiểu rằng giữ đúng làn không chỉ là tuân thủ pháp luật, mà còn là giữ nhịp cho toàn dòng xe, góp phần xây dựng văn hóa giao thông.
Người đi xe máy cũng cần tôn trọng vạch phân làn, không chen lấn, vượt ẩu. Thói quen không thể thay đổi trong ngày một ngày hai, nhưng có thể hình thành dần dần từ hôm nay bằng truyền thông, giáo dục và chế tài rõ ràng.
Chúng ta không chỉ đang vẽ lại vạch sơn, mà đang định hình cách con người cùng chia sẻ đường phố. Việc thu hẹp làn ô tô không nên là giải pháp duy nhất, mà là một phần trong “bức tranh” tổ chức giao thông tổng thể.
Nếu được thực hiện đúng cách thì đô thị sẽ dần “dễ thở” hơn, nơi ô tô và xe máy không còn mạnh ai nấy đi, mà cùng song hành trong một không gian giao thông hài hòa, an toàn và văn minh.
