Xử phạt thuốc lá điện tử thế nào?

Bởi trên thực tế, những quy định xử phạt vi phạm về thuốc lá điếu đã có từ cả chục năm nay, vi phạm nhan nhản nhưng rất hiếm thấy trường hợp bị xử lý.

PV VOV Giao thông có cuộc trao đổi với ThS. Nguyễn Hạnh Nguyên, Quản lý Chương trình Phòng, chống tác hại thuốc lá và bệnh không lây nhiễm, Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam về nội dung này. 

Thuốc lá điện tử: Phạt cả người hút lẫn người không ngăn cản

Giới trẻ sau 1 tuần cấm thuốc lá điện tử

Triển khai cấm thuốc lá điện tử như thế nào?

Đề xuất phạt 1 - 2 triệu đồng người hút thuốc lá điện tử

PV: Bà có đánh giá thế nào về tính khả thi của những đề xuất xử phạt hành vi sử dụng và chứa chấp thuốc lá điện tử, thuốc lá thế hệ mới?

ThS. Nguyễn Hạnh Nguyên: Trước hết, tôi cho rằng quy định xử phạt đối với hành vi sử dụng và chứa chấp các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, thuốc lá thế hệ mới khác là rất cần thiết và hoàn toàn phù hợp. Các sản phẩm này ngoài việc có chứa nicotin gây nghiện, còn gây rất nhiều hệ lụy sức khỏe, cũng là “cửa ngõ” dẫn đến việc sử dụng các sản phẩm ma túy và các chất kích thích khác.

Tôi cho rằng quy định xử phạt này một mặt đảm bảo tính răn đe, mặt khác mang tính định hướng xã hội. Tuy nhiên, chúng ta phải thừa nhận rằng việc thực thi các chế tài trên thực tế sẽ gặp không ít khó khăn.

Trước hết là bởi hành vi diễn ra ở cộng đồng và mang tính cá nhân, trong khi lực lượng thanh, kiểm tra bao gồm: thanh tra y tế và công an còn mỏng, khó dàn trải ở cộng đồng. Đối với những hành vi mang tính cá nhân, việc thanh, kiểm tra và xử lý tại chỗ thường đòi hỏi những yêu cầu liên quan bằng chứng hoặc phải lập biên bản tại chỗ.

Còn đối với việc xử lý hành vi chứa chấp, tôi cho rằng sẽ giống như xử lý các hành vi vi phạm tại địa điểm cấm hút thuốc, tức là nhắm vào người đứng đầu, chủ cơ sở và người quản lý. Đây cũng là một giải pháp để đảm bảo thực hiện đồng bộ, cũng như các cơ quan chức năng có thể kiểm soát ở cấp độ cao hơn là những cơ sở và chủ cơ sở.

Mặc dù có những khó khăn nhất định nhưng tôi cho rằng việc thực thi quy định này hoàn toàn khả thi, nếu chúng ta nhìn vào kinh nghiệm đã từng thực hiện trước đây. Khi quy định bắt buộc đội bảo hiểm được ban hành cũng có không ít nghi ngại, nhưng với sự quyết liệt của các lực lượng chức năng, chúng ta đã tạo được một thói quen xã hội ổn định.

Hay đối với hành vi hút thuốc lá truyền thống, mặc dù những vi phạm vẫn còn diễn ra do nhiều nguyên nhân, nhưng chúng ta cũng nhìn nhận những dấu hiệu rất tích cực. Sau 10 năm thực thi Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá, tỷ lệ phơi nhiễm khói thuốc ở nơi công cộng đã giảm rất nhiều, đặc biệt ở môi trường công sở hay các cơ quan giáo dục, trường học.

Do đó, thay vì băn khoăn về tính khả thi, điều quan trọng là cần tìm ra, hoàn thiện và khắc phục những vướng mắc trong thực tiễn để thực thi chính sách một cách hiệu quả và đi vào cuộc sống.

PV: Vậy cần làm gì để việc xử phạt phát huy hiệu quả trên thực tế thay vì chỉ “nằm trên giấy”, thưa bà?

ThS. Nguyễn Hạnh Nguyên: Tôi cho rằng cần thực hiện đồng bộ nhiều biện pháp. Đầu tiên, cần nâng cao hiệu quả thực thi xử phạt thông qua các giải pháp bổ trợ, bao gồm những hướng dẫn chi tiết và rõ ràng về quy trình xử lý vi phạm, cũng như tăng cường năng lực cho cơ quan chức năng trong việc nhận diện sản phẩm thuốc lá mới và các bước xử phạt.

Ngoài ra, cần trao quyền xử phạt cho các lực lượng tại chỗ, ví dụ như bảo vệ hoặc cán bộ xã, phường. Đây là những cơ quan chức năng trực tiếp gần dân và có thể thực hiện ngay lập tức việc xử lý vi phạm, thay vì chỉ được nhắc nhở như quy định hiện nay.

Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng các giải pháp công nghệ như hệ thống camera để giám sát hành vi vi phạm, cung cấp bằng chứng xử phạt nguội. Việc kiểm tra xử phạt cần được lồng ghép vào các hoạt động thường xuyên, ví dụ kiểm tra an toàn thực phẩm cũng có thể lồng ghép kiểm tra phòng, chống tác hại thuốc lá.

Thứ hai, cần tăng cường sự vào cuộc của các cơ quan chức năng từ trung ương đến địa phương. Chính quyền các cấp, đặc biệt là cấp xã, phường cần tích cực triển khai tuyên truyền, phổ biến pháp luật và tăng cường thành lập các đội thanh, kiểm tra thường xuyên để xử lý các vi phạm này.

Thứ ba, việc thực thi các quy định pháp luật, quản lý tái phạm hay đánh giá mức độ tuân thủ cần có sự phân cấp. Những loại hình, cơ sở có sự quản lý như công sở hoặc nơi làm việc có ý thức tuân thủ và cải thiện cao hơn rất nhiều; trong khi những loại hình khác như: địa điểm kinh doanh, nhà hàng, khách sạn,… lại có những vướng mắc khác và sẽ cần các biện pháp mạnh mẽ hơn nữa.

Thứ tư, tôi cho rằng cũng cần có sự phối hợp liên ngành bao gồm: y tế, công an, quản lý thị trường, các đội văn hóa - thông tin, các tổ chức xã hội để tạo được sự đồng thuận và sức mạnh tổng hợp; khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong việc khảo sát và xử lý vi phạm.

Bộ Y tế đã triển khai thí điểm mô hình sử dụng ứng dụng di động để khuyến khích người dân thông báo các vi phạm về hút thuốc ở địa điểm công cộng cho cơ quan chức năng. Tôi rất hy vọng việc thí điểm này trong tương lai có thể nhân rộng và thực hiện mạnh mẽ hơn nữa để huy động sự tham gia của cộng đồng.

Ngoài ra, tôi cũng nhấn mạnh rằng việc xử lý vi phạm hành vi hút thuốc chỉ là một trong rất nhiều giải pháp và công cụ để đảm bảo tính răn đe cũng như ý thức chấp hành của người dân. Các cơ quan chức năng sẽ cần thực hiện đồng bộ, triệt để những giải pháp tổng thể khác, bao gồm: kiểm soát hoạt động sản xuất, kinh doanh hay tiếp thị trái phép; kết hợp thông tin truyền thông, giáo dục cộng đồng một cách rộng rãi, góp phần tạo thói quen lành mạnh hơn trong cộng đồng.

PV: Xin cảm bà!