Vì sao sắp xếp xong, không dôi dư trụ sở?

Cách bố trí sử dụng trụ sở sau sắp xếp như hiện nay đã hợp lý chưa? Có gây khó khăn gì cho người dân hay gây lãng phí tài sản công hay không?

Khảo sát về trụ sở sau sáp nhập của phường Nghĩa Đô, Hà Nội, trong khi trụ sở Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân nằm ở số 45 phố Nghĩa Tân thì trụ sở Đảng ủy, Ủy ban Mặt trận tổ quốc của phường nằm tại số 69 phố Dương Quảng Hàm, giữa 2 trụ sở có khoảng cách 2 km.

Tương tự, phường Yên Hòa cũng đặt trụ sở Hội đồng nhân dân - Ủy ban nhân dân nằm ở phố Nguyễn Ngọc Vũ, còn trụ sở Đảng ủy thì ở đường Nguyễn Khang. Cách sắp xếp, sử dụng 2 trụ sở trong 1 phường là mô hình chủ yếu sau sáp nhập trên địa bàn Hà Nội. 

Nhiều người dân Thủ đô bày tỏ những băn khoăn, bỡ ngỡ với những thay đổi về trụ sở cấp xã phường sau sáp nhập, thực hiện chính quyền 2 cấp:

"Có những xã, phường cách nhau 5, 6 cây, có xã cách nhau chục cây số khi người dân lên đăng ký làm thủ tục ở cấp xã phường cũng rất khó khăn về vấn đề đi lại, cán bộ đi làm cũng xa hơn"

"Nếu như trước kia chỉ đi một chỗ thì bây giờ phải đi 2 nơi 2 chỗ, mà các trụ sở lại ở cách xa nhau nên gây bất tiện cho người dân"

"Các trụ sở của chính quyền địa phương cũ đa phần nằm ở vị trí trung tâm của khu dân cư nên người dân kỳ vọng sau sát nhập có thể dôi dư để sử dụng cho mục đích dân sinh như bệnh viện, trường học còn như hiện nay tôi nghĩ mình cần tiếp tục sắp xếp",

KTS Trần Huy Ánh, Ủy viên Thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội cho rằng, trong một thời gian ngắn, các cơ quan đã đưa ra phương án để tổ chức không gian làm việc thuận lợi cho bộ máy tổ chức hành chính mới. Đây là những sắp xếp ban đầu nên có thể chưa có đầy đủ những giám sát, đánh giá và một chuẩn mực để có phương án tối ưu hơn:

"Số liệu cho thấy số dôi dư quá nhỏ so với số lượng chúng ta nhìn thấy nhưng chúng ta chưa có chuẩn mực hay cơ quan thứ 3 nào để giám sát, đánh giá. Về cách làm thì trước mắt chúng ta chấp nhận là như vậy, còn trong thực tế có nhiều cách để điều chỉnh, có thể dư ra tới hàng nghìn chứ không chỉ 291 trụ sở dôi dư như hiện nay".

Đồng tình với quan điểm này, ông Phạm Văn Hòa, Ủy viên Ủy ban pháp luật của Quốc hội thông tin, ở các địa phương, hầu hết xã, phường đều sử dụng 2 trụ sở để đảm bảo đủ chỗ làm việc cho cán bộ sau sáp nhập. Đây là phương án tạm thời trước khi có quy hoạch phù hợp:

"Hồi xưa một ủy ban xã là họ cấp chỉ đủ cho vài chục người thôi, giờ cộng dồn cả ủy ban, đảng ủy, mặt trận khoảng 70 người thì ở một trụ sở không đủ sức chứa cho nên không thể dôi dư ra nhiều trụ sở, công chức cũng khó khăn trong đi lại. Về lâu dài phải quy hoạch trung tâm hành chính mới".

Theo GS Đặng Hùng Võ - Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên Môi, chúng ta không chỉ dừng lại ở con số 291 cơ sở dôi dư trên địa bàn Hà Nội mà cần có cách đánh giá các trụ sở để có cơ sở xem xét trụ sở đó thực sự cần thiết sử dụng vào mục đích gì:

"Chúng ta có ai đi kiểm tra lại, thống kê, kiểm kê lại tình hình các trụ sở đáng ra là dôi dư thì bây giờ tại sao nó không dôi dư, chúng được sử dụng như thế nào sau khi sắp xếp lại và nó phải có con số, chúng ta dựa vào quan điểm nào trong việc sử dụng trụ sở được tính là dôi dư, bây giờ thử đến 3 xã mới xem trụ sở của các xã cũ đang được sử dụng làm gì. Tôi cho là làm được".

TS Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam cũng cho rằng, cần thêm các số liệu để đánh giá như mức độ sử dụng của một cán bộ, công chức xã phường cần bao nhiêu m2 hoặc để phục vụ 1.000 dân trên địa bàn cần trụ sở có diện tích thế nào để làm tiêu chí xác định số lượng, diện tích trụ sở phù hợp:

"Có lẽ chúng ta cần có đánh giá đầy đủ hơn nữa sau một khoảng thời gian, sau khi các đơn vị xã phường, các đơn vị hành chính mới sẽ bộc lộ rõ nét hơn được dôi dư như vậy đã tiết kiệm được hay chưa, hay chúng ta có thể tiết kiệm hơn nữa vì chúng ta có quá nhiều trụ sở cần bảo trì, bảo dưỡng thì cũng không phù hợp".

Làm gì với trụ sở dôi dư?

Trước đó trong cuộc tọa đàm vào ngày 10/4 trên VOV Giao thông với chủ đề: "Làm gì với trụ sở dôi dư?", TS Lê Duy Bình đã ước tính, số trụ sở dôi dư có giá trị bằng khoảng 1/2 tổng mức đầu tư cho đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, hoặc bằng giá trị cả tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, đồng thời đề nghị xử lý hiệu quả trụ sở công dôi dư để có thể quy đổi và hình thành những tài sản công mới - mang tính biểu tượng - như các dự án đường sắt này.

Còn GS Đặng Hùng Võ cho rằng, nguy cơ lãng phí trụ sở công là rất lớn, nếu không rà soát đánh giá khẩn trương song song với quá trình sắp xếp bộ máy, không có đơn vị chỉ huy tổng thể cấp trung ương, không có cơ chế giám sát chặt chẽ trong quá trình xử lý các công sản này.

Phương án sắp xếp trụ sở hợp lý, tạo thuận lợi trong đi lại cho cán bộ, nhân dân vẫn là bài toán khó khi số lượng cán bộ, công chức không giảm và sắp xếp dựa trên các trụ sở cũ hiện có. Tuy nhiên, nếu rà soát, tính toán tốt, rất nhiều trụ sở vẫn sẽ dôi dư và được quản lý, sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí.

Cùng đến với góc nhìn của VOV Giao thông qua bài bình luận: “Trụ sở công, bao nhiêu là đủ?”

Sau sắp xếp bộ máy, cả nước còn 3.321 xã, phường và đặc khu, bằng khoảng 1/3 con số trước đó. Như vậy, số công sản dôi dư ở cấp này nhẽ ra vào khoảng hơn 7000 trụ sở, chưa kể trụ sở cấp cấp huyện, tỉnh thành.

Tuy vậy, con số dôi dư có thể không nhiều, thậm chí thấp đến mức đáng ngạc nhiên so với ước tính ban đầu, nhất là ở cấp xã. Điều này xuất phát từ nhiều lý do:

Thứ nhất, sau sắp xếp, đầu mối giảm nhưng số người chưa giảm. Số lượng biên chế cán bộ, công chức, viên chức cấp huyện và cấp xã được giữ nguyên để bố trí cho các đơn vị hành chính cấp xã mới, theo tinh thần Nghị quyết 60 của Trung ương 11. Trừ một số xã phường sử dụng trụ sở cũ của cấp huyện, các đơn vị còn lại đều phải tận dụng trụ sở trước đó để đáp ứng chỗ làm việc cho toàn đội ngũ.

Thứ hai, đối với các xã phường mới được thừa hưởng trụ sở của quận huyện trước kia, về lý thuyết, sẽ dư thừa công sở của các xã cũ trước khi hợp nhất. Tuy vậy, bộ máy hành chính mới đi vào vận hành được gần một tháng, còn quá nhiều việc phải giải quyết để có thể vận hành trơn tru, đáp ứng yêu cầu mới, nên câu chuyện xử lý của công sở dôi dư, có lẽ hơi gấp, hơi quá tải với các địa phương ở thời điểm này.

Thứ ba, mặc dù Bộ Tài chính đã ban hành văn bản 8380 ngày 13/6/2025 hướng dẫn bổ sung cụ thể các nội dung về việc xử lý, sắp xếp tài sản công, song áp dụng thế nào ở từng địa phương, đối với từng tài sản công - trước hết là trụ sở công, lại cần thêm thời gian cho địa phương nghiên cứu. Nếu chưa có một bộ tiêu chí đủ rõ ràng để làm căn cứ đánh giá rà soát, việc xác định một trụ sở là dôi dư hay không, sẽ phụ thuộc hoàn toàn độ xác đáng của đề xuất từ cấp dưới, năng lực đánh giá và độ khách quan công tâm của cấp trên. Trong khi, đây là những biến số.

Ngoài ra, theo hướng dẫn của Bộ Tài chính, việc chuyển đổi công năng tài sản công được áp dụng theo quy định tại Điều 13 Nghị định số 151/2017 và các quy định liên quan về quy hoạch xây dựng, sử dụng đất. Tuy nhiên, để làm được điều này, đòi hỏi phải rà soát và điều chỉnh lại các quy hoạch sử dụng đất tại mỗi địa phương, tạo cơ sở pháp lý cho việc sử dụng công sở dôi dư vào các mục đích khác, ngay cả mục đích công cộng. Điều chỉnh quy hoạch cũng là việc không thể làm ngay, nhất là khi các địa phương mới sau sáp nhập cũng đang phải rốt ráo làm lại quy hoạch.

Quy định về đấu giá tài sản công, dù đã có và một vài nơi đã thực hiện, tuy nhiên chủ yếu ở cấp tỉnh thành. Nhưng vấn đề không phải quy định đấu giá, mà định giá tài sản công mới được cho là khâu nhiều thách thức hơn cả.

Quy định chưa sẵn sàng, thời gian chưa cho phép, nhiệm vụ còn chất chồng, quá trình thực hiện có thể phát sinh nhiều phức tạp, thậm chí rủi ro, thì tâm lý e ngại dẫn đến thận trọng, rụt rè của những người, những cơ quan có trách nhiệm xử lý tài sản công là điều dễ hiểu.

Việc dàn đều trụ sở công để sử dụng sau sắp xếp có thể hợp lý trước mắt, song, sẽ là sự lãng phí lớn khi bước sang giai đoạn tiếp theo của công cuộc tinh gọn bộ máy, đó là giảm người. Mặt khác, khi các trụ sở công đã được điều tiết và sử dụng ổn định một thời gian, việc sắp sàng lọc lại để tìm ra “dôi dư” lại càng khó khăn gấp bội. Đó là lý do tại sao Chính phủ, Bộ Tài chính liên tục có các yêu cầu về rà soát, lập kế hoạch sử dụng công sản dôi dư, bàn giao trước khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp.

Điều đáng tiếc là, tất cả những vấn đề trên đều đã được nhìn thấy, được khuyến nghị, nhưng đến nay, chưa kịp làm. Trong khi, chẳng cần phải bỏ hoang, mỗi trụ sở công có giá trị đầu tư hàng chục, hàng trăm tỉ đồng nếu không sử dụng đúng mục đích, không phát huy tối đa hiệu quả thì đã là một sự lãng phí vô cùng lớn, mà như các chuyên gia cảnh báo, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tăng trưởng, đến niềm tin của người dân vào năng lực của bộ máy.

Khi cả một hệ thống “vừa chạy vừa xếp hàng”, đương nhiên nhiều thách thức khó khăn, và không thể đòi hỏi mọi thứ tròn trịa. Song, việc quản lý công sản dôi dư nói chung, công sở dôi dư nói riêng, chắc chắn không thể dừng lại ở đây, mà cần những bước hoàn thiện về khung pháp lý, về quy hoạch, về hướng dẫn và giám sát thực hiện, để đảm bảo tính kinh tế, thực hiện đúng mục tiêu của công cuộc sắp xếp bộ máy, là phải hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trong từng khâu, từng bước đi, từng phần việc.