Lộ trình nào để phát triển thị trường các-bon tại Việt Nam?

Phát triển thị trường các-bon giúp Việt Nam thúc đẩy doanh nghiệp giảm phát thải khí nhà kính,  góp phần thực hiện mục tiêu giảm phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050” và đảm bảo sự phát triển kinh tế bền vững

Vậy, Việt Nam cần phải chuẩn bị gì để xây dựng và phát triển thị trường các bon ? Các doanh nghiệp, chủ rừng sẽ được hưởng lợi gì từ chính sách này? 

Câu trả lời sẽ có trong Diễn đàn 91 với chủ đề: Lộ trình nào để phát triển thị trường tín chỉ các-bon tại Việt Nam?  trên VOVGT Fm91, 16h đến 17h thứ Bảy, ngày 24/12/2022.

 

Với sự tham gia của các khách mời: Ông Nguyễn Văn Minh, Trưởng phòng kinh tế và Thông tin biến đổi khí hậu, Cục biến đôi khí hậu, Bộ Tài Nguyên và Môi trường và bà Phạm Thu Thủy, Giám đốc Chương trình Biến đổi khí hậu, Năng lượng tái tạo và phát triển các-bon thấp toàn cầu (CIFOR) 

 
Việt Nam nhiều tiềm năng tham gia thị trường tín chỉ các-bon

Là một tỉnh miền núi Tây Bắc Bộ, Lào Cai có khoảng 378 nghìn héc-ta rừng, với tỷ lệ che phủ rừng gần 57 %. Trong đó, có trên 267 nghìn héc-ta rừng tự nhiên và trên 110 nghìn héc-ta rừng trồng nên địa phương này có lợi thế về tiềm năng và hấp thụ các-bon lớn. 

Với lượng phát thải âm hàng triệu tấn, ông Nguyễn Quang Vĩnh, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai cho rằng, địa phương này có nhiều nguồn lực để phát triển rừng trong tương lai:

"Chúng tôi sẽ có lượng phát thải âm trên 1 triệu tấn các- bon, với giá giao dịch giả định  dao động từ 10-20 đô la Mỹ / tấn. Nếu như mà tận dụng được nguồn lực này thì sẽ đem lại cho lĩnh vực lâm nghiệp của tỉnh Lào Cai một nguồn thu tương đối lớn, có thể nó sẽ gấp  2 - 3 lần so với nguồn kinh phí mà Nhà nước sẽ hỗ trợ cho bảo vệ rừng trong giai đoạn 2022-2025".

Cũng theo ông Vĩnh, ngay sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 06, địa phương này đã có kiến nghị với Thủ  tướng Chính phủ cho  phép thí  điểm xây dựng đề án phát thải các-bon trên địa bàn tỉnh để khai thác  nội lực trong phát triển kinh tế  xã hội nói chung và đóng góp vào sự giảm phát thải khí nhà kính chung của quốc gia.

Không chỉ tỉnh Lào Cai mà nhiều tỉnh miền núi phía Bắc có rừng cũng đang mong muốn sớm được tham gia vào thị trường các -bon.

Ông Lê Văn Thanh, Phó Giám đốc Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng Việt Nam phát biểu tại Hội thảo mới đây: "Tại một số địa phương hiện nay nhu cầu liên quan đến việc mua bán, trao đổi các-bon được rất lớn. Thủ tướng Chính phủ cũng đã cho phép một số địa phương thí điểm, trong đó có Quảng Nam, Sơn La. Ngoài ra, rất nhiều các địa phương khác đang đề xuất các nội dung liên quan đến điểm mua bán, trao đổi. Chúng tôi đang tiến hành tổng kết đánh giá những nội dung liên quan đến việc triển khai trong thời gian tới".

Hiện nay, Việt Nam đang thực hiện một số mô hình thương mại các-bon. Theo thỏa thuận chi trả giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) đã được ký kết giữa Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Ngân hàng thế giới (World Bank),Việt Nam sẽ chuyển nhượng lượng giảm phát thải 10,3 triệu tấn CO2 ở vùng Bắc Trung Bộ giai đoạn 2018 - 2024 với tổng số tiền là 51,5 triệu USD.

 Hiện cả nước có 14,7 triệu héc-ta rừng, trong đó rừng tự nhiên chiếm 55% lượng các-bon, rừng trồng chiếm khoảng 20%. Thời gian qua, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực để giảm phát thải rừng, đồng thời tăng diện tích trồng rừng và bảo vệ rừng tốt hơn, tăng lượng hấp thụ các-bon.

Ông Vũ Tấn Phương, Giám đốc Văn phòng chứng chỉ quản lý rừng Việt Nam dẫn chứng: "Nếu tính bình quân cho năm 2020 chúng ta đang là âm và là ngành duy nhất trong các ngành ta có phát thải âm,  điều đó chứng tỏ rằng lượng phát thải tạo ra từ rừng lớn hơn so với lượng hấp thụ carbon từ rừng. Vì vậy đây là một trong những lĩnh vực đóng góp rất lớn trong thực hiện mục tiêu giảm phát thải quốc gia". 

Tổng trữ lượng các-bon rừng của Việt Nam ước tính tại năm 2020 là 612 tấn các-bon tương đương với 2,2 tỷ tấn CO2 sinh khối rừng. Ngoài lĩnh vực lâm nghiệp, một số ngành cũng có tiềm năng giảm phát thải lớn như ngành năng lượng 51,5 triệu tấn CO2 tương đương, nông nghiệp 6,8 triệu tấn CO2, chất thải 9,1 triệu tấn CO2, các quá trình công nghiệp 7,2 triệu tấn CO2… Lĩnh vực sử dụng đất, thay đổi sử dụng đất và lâm nghiệp có tiềm năng giảm phát thải lên đến 9,3 triệu tấn CO2 tương đương.

Cụ thể hóa khung chính sách, tạo điều kiện cho địa phương tham gia thị trường các-bon 

Theo các chuyên gia, trong giai đoạn  hình thành và phát triển thị trường các bon, Việt Nam cần tập trung xây dựng các quy định quản lý tín chỉ các-bon, hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ các bon. 

Ông Vũ Tuấn Phương, Giám đốc Văn phòng chứng chỉ quản lý rừng bền vững Việt Nam cho biết, dù nước ta đã có chính sách chung để phát triển thị trường các-bon nhưng còn thiếu các hướng dẫn cụ thể ở các cấp địa phương. Bởi vậy thời gian tới cần từng bước hoàn thiện:

"Chúng ta cần phải có những quy định thế nào là hoạt động phù hợp, hoạt động nào được tính vào giảm phát thải, tăng hấp thụ, rồi quyền các-bon, phương pháp luận. Tất cả những việc đó chúng ta phải cụ thể hóa bằng các tiêu chuẩn các- bon. Tôi rất hy vọng chúng ta có thể cụ thể hóa bằng các tiêu chuẩn các-bon trong nước hài hòa được với quốc tế".

Ông Trần Quang Bảo, Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Lâm nghiệp, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn cho biết, để chuẩn bị cho kế hoạch tham gia thị trường các- bon, ngành lâm nghiệp đã chủ động bắt nhịp và tích cực tham gia đàm phán với các tổ chức, đối tác quốc tế xây dựng những dự án thí điểm có thể chuyển nhượng các-bon. Đồng thời, hình thành và xây dựng các khung pháp lý nhằm giúp các địa phương cũng như các chủ rừng có thể chủ động và xây dựng các dự án đàm phán chuyển nhượng các-bon.

"Ngành lâm nghiệp đã tham mưu sửa đổi Nghị định 156 là Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Luật lâm nghiệp, trong đó đã bổ sung một điều quy định về việc các hoạt động người mua người bán các hoạt động có thể chuyển nhượng; xây dựng các đề án và cơ quan thẩm định xét duyệt đo đếm kiểm định và báo cáo. Đây là cái khung pháp lý rất quan trọng có thể hình thành một thị trường các-bon rừng và cũng hòa nhập vào các quy định chung của Chính phủ về khi Nghị định số 6 với thị trường khách quan bắt buộc", ông Bảo cho biết.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng, các đơn vị quản lý nhà nước cần sớm xây dựng, ban hành hệ thống kiểm kê khí nhà kính, hệ thống giám sát phát thải khí nhà kính và hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định từ cấp quốc gia cho đến cấp cơ sở phát thải, lộ trình giảm phát thải cho từng ngành/tiểu ngành…         

Đối với vấn đề xác định giá khi thực hiện hoạt động giao dịch trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ các bon cũng cần được tính toán lâu dài, tránh tình trạng bán giá rẻ sau phải đi mua với giá cao.

Ông Phạm Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ pháp chế, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn nhấn mạnh: "Việc xác định giá phải rất cẩn thận vì mình còn dùng tiền đó để đầu tư, hỗ trợ và bảo vệ rừng 10 năm sau. Vấn đề giá là rất khó. Có thể lượng ban đầu mình định giá. Nếu giá thị trường tăng 15-20% thì hai bên phải bàn lại để điều chỉnh giá".

Trong bối cảnh thời gian thực hiện không còn nhiều, cần tăng cường các hoạt động nâng cao nhận thức của các cơ sở, doanh nghiệp Việt Nam hiểu về thị trường tín chỉ các-bon và những lợi ích mang lại, nhằm giúp các doanh nghiệp nắm bắt thông tin, điều chỉnh hoạt động sản xuất kinh doanh theo hướng giảm phát thải khí nhà kính, sớm có sự chuẩn bị các điều kiện để tham gia thị trường tín chỉ các-bon trong tương lai.