Thu phí trông xe không dùng tiền mặt và cơ hội minh bạch

Nhưng cũng có những băn khoăn bởi trước đó Hà Nội từng thí điểm trong đề án Iparking nhưng chết yểu.

Vậy, để triển khai thành công việc thu phí trông giữ xe không dùng tiền mặt, cần chuẩn bị những gì? Cơ hội minh bạch ra sao khi phí giữ xe được kiểm soát bằng công nghệ? 

Đón nghe Diễn đàn 91, phát sóng trực tiếp lúc 12h30-13h30, thứ Năm (11/04/2024) trên tần số FM91 của Kênh VOV Giao thông Hà Nội và TP. HCM, vovgiaothong.vn với chủ đề: “Thu phí trông xe không dùng tiền mặt và cơ hội minh bạch”. 

Diễn đàn có sự tham gia của các vị khách mời: TS Nguyễn Văn Đáng, Chuyên gia về Quản trị công và chính sách, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và Chuyên gia kinh tế Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Vietnam

Kỳ vọng nhiều, băn khoăn cũng lắm

Đưa người nhà lên Bệnh viện Việt Đức khám bệnh, anh Bùi Duy Tùng, ở Thủy Nguyên, Hải Phòng được một thanh niên dẫn ra Tháp Hà Nội gửi và phải trả phí đỗ xe 200 nghìn đồng cho hơn 6 giờ đỗ xe. Theo anh Tùng, nếu thu phí trông giữ xe không dùng tiền mặt, mức phí trông giữ xe sẽ minh bạch hơn:

"Hôm nay bên môi giới người ta chuyển vào đây gửi, bảo là 25 nghìn đồng/1 tiếng, từ sáng đến bây giờ là em phải trả 200 nghìn. Tính đúng ra thì không đến 200 nghìn đâu nhưng mà nó là dịch vụ thì mình chấp nhận thôi. Tuy nhiên khi Thành phố có chính sách, đó là cái mong muốn, rất mong muốn của người dân rồi, tất nhiên nó sẽ minh bạch hơn rồi"

Hết cửa “chặt chém” khi thu phí gửi xe qua QR code

Tài xế xe công nghệ Nguyễn Văn Mạnh, (ở Hai Bà Trưng, Hà Nội) cũng bày tỏ sự đồng tình khi việc thu phí trông giữ xe không dùng tiền mặt được áp dụng: "Thay đổi tình trạng thu bằng tiền mặt sang hình thức không dùng tiền mặt thì nó rất minh bạch. Em nghĩ chuyển đổi sang hình thức mới thì nó sẽ rõ ràng hơn, vì bọn em chạy sử dụng ví ETC trừ tiền tự động quen rồi, chuyển sang hình thức này em nghĩ sẽ hạn chế được tình trạng lạm thu hoặc chặt chém"

Đa số người dân cũng mong chờ dịch vụ thu phí trông giữ xe không dùng tiền mặt vì hứa hẹn mang lại nhiều tiện lợi:

"Nếu thu theo kiểu đó nhà nước quản lý dễ hơn. Như ở bên đường thì em đỗ có 30 phút thôi họ cũng lấy 5 chục, cũng có hóa đơn đấy, nhưng hóa đơn chỉ viết 25 nghìn"

"Tiền mặt thì có thể mình trả thừa thiếu hoặc nhiều ít, nhưng có app thì nó cứ trừ thẳng thôi, minh bạch hơn, nó cụ thể hơn"

Theo Quyết định số 44/2017 của UBND TP. Hà Nội, giá trông giữ ô tô được quy định từ 10-30 nghìn đồng/lượt, tùy vị trí đường phố, nhưng thực tế, các bãi trông giữ xe đều thu từ 50 nghìn đồng/lượt, nếu để lâu có thể bị thu từ 100-200 nghìn đồng. Với xe máy, dù quy định chỉ từ 5.000/lượt ban ngày và 8.000/lượt ban đêm, song tại nhiều điểm, chẳng hạn cổng Bệnh viện Mắt Trung ương thường xuyên thu từ 15-20 nghìn đồng/lượt. Từ đó cho thấy sự chênh lệch và thất thoát ngân sách, tài sản công lớn đến mức nào.

Từ 15/4, Hà Nội thu phí trông giữ xe không dùng tiền mặt

Ông Nguyễn Đức Vinh, Phó Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên Khai thác điểm đỗ xe Hà Nội thông tin, từ 15/4 tới, việc thí điểm thu phí trông giữ xe không dùng tiền mặt sẽ được triển khai tại 8 điểm trông giữ xe trên các tuyến phố: Trần Quang Khải, Lý Thái Tổ, Trần Hưng Đạo, Lý Thường Kiệt; với xe máy sẽ thực hiện trên phố Bà Triệu, tại điểm trông xe trước Bệnh viện Mắt Trung ương.

Đối với bãi đỗ xe, có khuôn viên kín, TP. Hà Nội cho phép sử dụng công nghệ như trong thu phí tự động không dừng ETC tại các trạm thu phí. Đối với điểm đỗ lòng đường, nhân viên trông giữ xe sẽ sử dụng thiết bị đọc thẻ cầm tay, công nghệ nhận diện thẻ Etag định danh gắn trên phương tiện và công nghệ nhận dạng biển số từ ảnh chụp phương tiện:

"Thứ nhất là thuận tiện cho khách hàng, khi khách hàng đi ra, đi vào các điểm trông giữ thì nó sẽ được thanh toán tự động hoặc qua tài khoản. Thứ 2 là trên hệ thống máy móc tính tiền thì khách hàng sẽ không bị những trường hợp giá bị chặt chém, máy nó tính rồi, khách hàng sẽ phải trả đúng mức giá nhà nước quy định. Cái mong đợi nhất là công ty sẽ quản lý được lưu lượng xe ra vào tại các bến điểm, tại vì hệ thống máy móc sẽ ghi nhận lưu lượng xe ra vào điểm hàng ngày"

Mặc dù việc trông giữ xe không dùng tiền mặt sẽ tạo thuận lợi trong công tác quản lý điều hành, trông giữ phương tiện, tuy nhiên, một số ý kiến cũng băn khoăn khi triển khai tại các điểm mở, việc thu phí vẫn phụ thuộc nhân viên thu phí:

"Với dân số trẻ thì em thấy nó sẽ phù hợp hơn, còn nếu những người già, ngoài 60 thì có lẽ sẽ hơi khó khăn cho người ta, tại vì người ta cũng sẽ khó cập nhật xu thế hơn"

"Cái này về mô hình quản lý cũng không rõ được là sau này sẽ thu kiểu gì, tiền nó về được nhà nước? Chắc bộ phận quản lý người ta sẽ có một bộ phận làm, giám sát về vấn đề đấy"

Giám sát để “không tiền mặt” không phát sinh tiêu cực

Đánh giá về việc trông giữ xe tại các đô thị, chuyên gia kinh tế, TS. Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, việc thu phí thời gian qua rất mập mờ, thiếu minh bạch, đặc biệt những dịp lễ tết và tại các địa điểm tư nhân; hình thức chủ yếu bằng tiền mặt dễ dẫn đến tình trạng trốn thuế.

Do vậy, việc thu phí không dùng tiền mặt sẽ hạn chế tình trạng “chặt chém”, giúp hoạt động này đi vào quy củ và nâng cao trách nhiệm của đơn vị trông giữ phương tiện.

Muốn vậy, theo ông Hiếu, cần đề cao yêu cầu: tuyệt đối không dùng tiền mặt, dù có thể cần nhiều thời gian để làm quen: "Có lẽ lúc đầu chúng ta sẽ gặp phải sự phản đối của khách hàng. Xe gắn máy chẳng hạn, số tiền rất là ít, ô tô số tiền nhiều hơn nhưng nhiều người vẫn có thói quen dùng tiền mặt.

Đó là chưa kể nhiều người không có phương tiện thanh toán không dùng tiền mặt. Chúng ta phải có quy định chung là không được phép trả bằng tiền mặt nữa. Nên có một chương trình thử nghiệm đã, chúng ta có thể rút kinh nghiệm, đâu đó khoảng một năm cho tất cả điểm trông giữ xe"

Cũng ủng hộ chủ trương mới của Thành phố nhưng chuyên gia giao thông, TS. Nguyễn Xuân Thủy nhấn mạnh vào khâu tổ chức, quản lý và con người. Nếu không có biện pháp tổ chức khoa học, không quản lý tốt và người thực hiện không làm hết trách nhiệm thì đâu lại vào đấy:

"Chúng ta phải tổ chức lại vấn đề thu phí. Không nên để tình trạng lộn xộn như hiện nay, kể cả không tiền mặt thì cũng chưa chắc đã vào túi của nhà nước. Bây giờ thu tiền điện tử, đáng lẽ 10 đồng tôi nộp 8 đồng thôi, tôi giữ lại 2 đồng thì ai kiểm tra việc này?

Thành phố phải có bộ phận thanh tra, kiểm tra chặt chẽ, tránh tình trạng lợi ích nhóm. Mỗi năm Thành phố thu được bao nhiêu tiền gửi xe máy, ô tô? Công khai ngân sách được bao nhiêu, lâu nay chuyện đó gần như không làm"

Đồng tình với quan điểm này, TS. Nguyễn Hữu Đức, chuyên gia tư vấn cao cấp về quy hoạch giao thông JICA cho rằng, cần chú trọng thêm vào yếu tố công nghệ, bởi Hà Nội đã từng thử nghiệm ứng dụng iParking nhưng thất bại do phần mềm không thuận tiện. Đặc biệt, công nghệ cũng cần phát huy tác dụng trong việc giám sát thực hiện: 

"Quan trọng nhất là phải thuận tiện. Trước đây chúng ta làm không thuận tiện lắm, phải trải qua hết thao tác này đến thao tác kia. Thứ hai, giữa lái xe và người trông xe chẳng hạn, có thể thông đồng với nhau, không trả tiền qua phần mềm mà chỉ trả tiền mặt thôi, nhất là trong trường hợp mặt bằng rất thiếu nên nhu cầu gửi xe rất lớn. Phải có hệ thống theo dõi, kiểm tra, trước mắt là lắp hệ thống camera, đương nhiên người trông giữ xe sẽ phải có ý thức hơn khi biết mình được giám sát"

Cũng theo TS. Nguyễn Hữu Đức, một số nước phát triển đã đưa cơ chế thị trường vào việc trông giữ phương tiện từ lâu, việc thu phí hoàn toàn do tư nhân, giá cả và chất lượng dịch vụ quyết định sự tồn tại.

Trong tương lai, Việt Nam cũng nên phát triển theo hướng này, nhà nước có cơ chế thu hút nhà đầu tư xây dựng bãi trông giữ xe, ngăn chặn các bãi xe tự phát, tiến tới giải triệt để “bài toán” thiếu điểm đỗ xe và minh bạch quá trình thu phí.