Định danh trên mạng: Cần thiết cho môi trường mạng xã hội trong sạch

Trong phiên chất vấn tại cuộc họp lần thứ 17 HĐND TP.HCM vừa qua, Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM, đề nghị cần có quy định tài khoản mạng xã hội đã được định danh mới được bình luận. Đề xuất này được dư luận ủng hộ bởi nó góp phần xây dựng môi trường mạng xã hội văn minh, ứng xử phù hợp với thuần phong mỹ tục, quy định của pháp luật.

Ngoài ra, khi danh tính của người dùng được xác thực, hành vi vi phạm có thể được truy vết dễ dàng hơn, giúp tăng tính minh bạch và trách nhiệm của người dùng, đồng thời giảm bớt việc lừa đảo trên không gian mạng.

Từng là nạn nhân, anh Lưu Minh Trí (30 tuổi, ngụ TP. Thủ Đức) đã rất mệt mỏi vì bị các đối tượng liên tục tấn công trên mạng xã hội để đòi nợ, mặc dù anh không hề vay mượn ai. Ngoài gọi điện nhắn tin “”khủng bố liên tục, các đối tượng sau đó còn cắt ghép hình ảnh với những nội dung thô tục, nhạy cảm… để đăng lên các trang mạng xã hội, làm ảnh hưởng danh dự, uy tín của của anh Duyên… Thậm chí còn gửi tin nhắn “khủng bố” bạn bè, gia đình.

“Nó nói em vay 10 triệu, phải trả, xong nó nhắn tin hâm dọa các kiểu rồi nhắn tin cho bạn em ở dưới quê. Nó nhắn tin làm mất danh dự, uy tín của em. Nó đe dọa là nó nói tau sẽ nhắn tin cho gia đình, bạn bè, người thân rồi đá đổ chén cơm của em…”, anh Trí cho biết.

Cũng như anh Trí, chị Giang (ngụ quận 5) liên tục bị số điện thoại lạ gọi điện, nhắn tin và tung hình ảnh vu khống, xúc phạm danh dự lên mạng xã hội vì cho rằng chị vay tiền không trả. Chưa dừng lại, những "chủ nợ" vô cớ này còn vu khống, xúc phạm nghiêm trọng danh dự gia đình và thậm chí dọa sẽ đăng hình ảnh của chị lên các “web đen” khiến chị vô cùng lo lắng.

“Họ đe dọa là bạn của mày mượn tiền nhưng bây giờ tau không liên hệ được bạn của mày nữa thì mày phải bảo nó trả tiền cho tau, không là tau sẽ đăng hình của mày lên web đen, rồi này nọ..”, chị Giang nói.

Ngoài việc “khủng bố” đòi nợ, xúc phạm nhau trên mạng xã hội, thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo trực tuyến thông qua các tài khoản mạng xã hội ngày càng gia tăng. Bên cạnh đó, những hành xử kém văn minh trên không gian mạng, không ít cá nhân còn sử dụng tài khoản ảo để livestream các nội dung xuyên tạc, chửi bới, xúc phạm người khác.

Nhiều vụ việc cũng từ mạng xã hội mà phổ biến, lan truyền theo hướng tiêu cực, tác động rất xấu đến xã hội… thậm chí là còn lập hội nhóm để rủ nhau đi cướp. Do đó, đề xuất định danh tài khoản được nhiều người ủng hộ.

“Cá nhân tôi trước đây cũng gặp nhiều trường hợp cũng rất phiền phức khi những tài khoản đâu đâu nó vào bình luận tùm lum, ảnh hưởng cuộc sống rất nhiều. Do đó thì tôi nghĩ cơ quan chức năng cần phối hợp lại để quy định 1 tiêu chí, quy định gì đó, cần thiết khi mình sử dụng tài khoản mạng xã hội thì mình phải định danh", chị Giang cho biết.

Theo đề xuất, định danh tài khoản là chủ sở hữu tài khoản sẽ phải cung cấp thông tin của bản thân, như: tên thật, số điện thoại, địa chỉ email hoặc giấy tờ tùy thân nhằm chứng minh danh tính của mình. Các tài khoản xuyên biên giới cũng phải chấp hành pháp luật Việt Nam..

Ông Lâm Đình Thắng (Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông TP.HCM) nhấn mạnh: “Sở Thông tin Truyền thông sẽ kiến nghị Bộ Thông tin Truyền thông đẩy mạnh quá trình làm thay đổi thể chế, điều chỉnh nghị định của pháp luật, của Chính phủ liên quan đến quản lý thông tin trên mạng. Theo hướng là tất cả các tài khoản trên mạng đều phải định danh và chỉ có tài khoản định danh thì mới được bình luận.”.

Đồng tình với đề xuất này, tiến sỹ Đoàn Văn Báu (Chuyên gia tâm lý tội phạm) cho rằng, hiện nay tình trạng mà tài khoản ảo, tài khoản rác có những cái bình luận, có những cái đăng tải, những cái thông tin xuyên tạc, vi phạm đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bôi xấu, hạ nhục người khác… là nhiều trên mạng xã hội. Thậm chí là trên các cái nền tảng mạng xã hội như là Tiktok hiện nay còn cho thành lập những cái phòng room để có thể livestream trực tiếp và toàn là tài khoản ảo.

Như vậy thì sẽ để lại những cái hậu quả rất nghiêm trọng về mặt xã hội. Do đó, việc định danh tài khoản mạng xã hội là việc làm rất là cần thiết và hoàn toàn có cơ sở. Theo tiến sỹ Báu, để làm được điều này, cần có một cái cơ chế, một cái hành lang pháp lý rõ ràng để bắt buộc các bên liên quan phải thực hiện.

“Nếu như định danh tài khoản mạng xã hội, thì tôi nghĩ rằng ngoài việc định danh căn cước công dân, cũng nên định danh sinh trắc học sẽ đảm bảo được cao hơn. Còn nếu như mà chỉ định danh dựa trên giấy tờ đó thì vẫn có thể làm giả mạo được các cái nhà mạng nó vẫn có thể lách luật được. Do đó là chúng ta cần phải có những cái quy định rất là cụ thể và tiến tới cái hướng là định dân sinh trắc học như là những cái nền tảng khác của ngân hàng, ngân hàng chẳng hạn thì nó sẽ tốt hơn", Tiến sỹ Đoàn Văn Báu nêu ý kiến.

Cùng quan điểm, Luât sư Diệp Năng Bình (Trưởng Văn phòng Luật Sư Tinh Thông Luật) nhấn mạnh nếu đề xuất được thông qua có thể giúp tăng cường trách nhiệm của người dùng, đồng thời giảm thiểu tình trạng lan truyền thông tin sai lệch, tin giả, và các nội dung vi phạm pháp luật. Việc định danh sẽ giúp cơ quan chức năng có cơ sở pháp lý để xác minh và xử lý các vi phạm một cách hiệu quả hơn.

Tuy nhiên, Luât sư Diệp Năng Bình, vấn đề quan tâm nhất của người dùng, đó là bảo mật thông tin trên môi trường internet: “Nếu các thông tin cá nhân của họ không được bảo mật tốt thì rủi ro sẽ vô cùng lớn. Chính bởi vậy để áp dụng đề xuất vào thực tiễn có hiệu quả cần thiết có sự đồng thuận từ nhiều phía, mà cần nhất là sự ủng hộ từ phía người dùng mạng xã hội. Cùng với đó, phía cơ quan chức năng, các nhà mạng cần phải có những biện pháp để bảo vệ thông tin người dùng cũng như ngăn chặn hành vi lừa đảo.”

Có thể thấy, việc định danh tài khoản mạng xã hội thông qua tên thật, số điện thoại thật là cần thiết, vì một môi trường lành mạnh, văn minh. Tuy nhiên, để triển khai được việc này cũng là thách thức không hề nhỏ khi các trang mạng xã hội là các nền tảng xuyên biên giới.

Ông Ngô Việt Khôi (Chuyên gia bảo mật và nhận thức an toàn thông tin) lấy ví dụ như facebook là ứng dụng toàn cầu có hàng tỉ người đang sử dụng thì phải chịu sự chi phối của cái điều khoản sử dụng, các cái tiêu chuẩn cộng đồng mà họ đang áp dụng cho toàn cầu.

Do đó, sẽ khó thực hiện khi chỉ vì một yêu cầu mà nền tảng này phải sửa. Ngoài ra, hiện nay nhiều nền tảng sử dụng định danh thông qua tài khoản của một dịch vụ khác như qua email của Google, tài khoản game… Việc chồng chéo này sẽ rất khó khăn khi chỉ cần một dịch vụ trong chuỗi các nền tảng liên quan không tuân thủ tính định danh sẽ bị phá vỡ.

“Mạng xã hội là một phần không thể thiếu được trong cuộc sống hiện đại. Người sử dụng nó cũng phải có một cái kiến thức nhất định. Phải làm sao giáo dục cho những người có khả năng bị lừa sẽ không bị lừa nữa, ít bị lừa hơn. Tôi nghĩ rằng là cái đó nó bền vững hơn rất nhiều”, ông Khôi cho biết.

Rõ ràng, việc thực hiện định danh tài khoản mạng xã hội là một hành trình nhiều khó khăn và thách thức nhưng rất cần phải làm để tạo một hệ sinh thái văn minh, lành mạnh, tôn trọng và chấp hành pháp luật. Việc sớm áp dụng quy định bắt buộc định danh người sử dụng mạng xã hội cần được tiến hành khẩn trương hơn, trước khi tình trạng "thế giới ảo" ngày càng áp đảo thế giới thật.

Cộng đồng chính danh

Tôi thực sự đồng cảm với các cơ quan quản lý nhà nước trong nỗ lực định danh tài khoản mạng xã hội. Bởi những hệ lụy từ việc ẩn danh trên mạng xã hội, theo tôi, nguy hiểm hơn nhiều so với sự hình dung của đa số chúng ta.

Những hệ lụy từ việc có thể ẩn danh trên mạng xã hội không chỉ là tạo ra cơ hội cho những kẻ lừa đảo, không chỉ là hành vi thao túng đám đông, tung tin giả, vu khống, bôi nhọ, xâm phạm lợi ích của quốc gia, tổ chức, hay công dân. Đáng sợ hơn, cảm giác ẩn danh hình thành thói quen của số đông công chúng khi thực hiện những hành vi ném đá giấu tay, hành xử văng mạng, thiếu trách nhiệm và vô cảm trong phát ngôn.

Khi người ta có thể ẩn danh, hoặc có cảm giác đứng trong bóng tối, người ta dễ dàng hành động lệch chuẩn, vượt qua những ranh giới đạo đức, văn hóa mà không sợ phải đối mặt với hậu quả. Và tôi cho rằng, không có điều gì tàn phá văn hóa của một cộng đồng nhiều như việc cộng đồng ấy mất đi sự e ngại phải đối mặt với hậu quả từ cách ứng xử của mình.

Định danh tài khoản mạng xã hội là việc cần thiết, thậm chí là cấp bách trong bối cảnh xã hội hiện nay, bởi không có một xã hội lành mạnh nào được hình thành khi mà người dân thiếu vắng ý thức hành xử có trách nhiệm với luật pháp, với các giá trị, chuẩn mực văn hiến của cộng đồng. Mặc dù, tôi tin rằng, để có thể thực hiện việc định danh tài khoản mạng xã hội một cách tuyệt đối là không hề dễ dàng.

Ý chí của các cơ quan quản lý nhà nước là như vậy, và cho dù ý chí đó được các nền tảng mạng xã hội hợp tác đi chăng nữa thì trên không gian mạng có quá nhiều kẽ hở để người ta tận dụng, nếu muốn. Nhưng, trong việc này, ý chí của các cơ quan quản lý nhà nước là điều kiện cần, và cho dù không thể thực hiện được một cách tuyệt đối thì ý chí đó cũng tạo nên một sự tác động mạnh mẽ đến tâm lý của cộng đồng.

Khi mà việc ẩn danh trên mạng xã hội không còn được coi là hiển nhiên nữa, thì những kẻ ẩn danh, chắc chắn sẽ không thể có sự chính danh tương đối. Danh không chính thì ngôn không thuận, việc lợi dụng sự ẩn danh để lừa đảo không còn dễ dàng, ẩn danh để tung tin giả cũng khó thuyết phục cộng đồng hơn

Một cộng đồng được tại nên bởi các cá nhân có danh tính rõ ràng chắc chắn sẽ hành xử với nhau chuẩn mực, bớt hoang dã, bớt bất cần hơn. Và, từ điều kiện cần mà các cơ quan quản lý nhà nước đang nỗ lực thực thi, mỗi cá nhân trong xã hội, nên cùng nhau tạo thành điều kiện đủ, đó là sự đồng thuận và ủng hộ để kiến tạo một cộng đồng chính danh.