Bảo vệ trẻ em trên mạng, cần sự đột phá của người lớn

Nghị định 147 năm 2024 của Chính phủ, luật hóa nhiều quy định một cách chi tiết là tiền đề quan trọng, nhưng dưới góc nhìn của VOV Giao thông, cần sự đột phá của người lớn để tạo bước ngoặt bảo vệ trẻ em trên không gian mạng.

Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, liệu có đột phá?

Những hậu quả nặng nề và khó lường khi trẻ em nghiện game, mạng xã hội đã được các phương triện truyền thông cảnh báo nhiều lần trong những năm qua, tuy nhiên, việc kiểm duyệt nội dung xấu, độc, các trò chơi bạo lực,… trên mạng vẫn còn nhiều hạn chế.

Trước thực tế này, các cơ quan hữu quan đã có nhiều quy định, biện pháp để bảo vệ trẻ em, song phải đến khi Nghị định 147 được ban hành mới thực sự tạo điểm nhấn, tạo ra “người bảo hộ” thay vì để trẻ tự bơi trên không gian mạng vô tận hay phụ huynh đơn độc trên hành trình bảo vệ con em mình.

Quy định mang tính bước ngoặt đã có, giới hạn về độ tuổi, thời gian sử dụng mạng xã hội, chơi game đã rõ ràng, vấn đề là thực hiện ra sao để những quy định này đi vào cuộc sống thì cần sự chung tay của cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nhà trường và gia đình.

Trước hết và lớn nhất là trách nhiệm thực thi pháp luật của các doanh nghiệp, thông qua việc đẩy mạnh ứng các giải pháp công nghệ. Lấy ví dụ về việc một số mạng xã hội như: Facebook, Youtube, TikTok,… có thuật toán để nắm bắt tâm lý người dùng và gợi ý, quảng cáo những nội dung mà họ quan tâm. Do vậy, ở chiều ngược lại, nếu muốn thì các thuật toán hoàn toàn có thể định danh người dùng, lọc những nội dung xấu, độc, không phù hợp và giới hạn thời gian sử dụng của trẻ em.

Cùng với đó, các giải pháp công nghệ cần lường trước những tình huống mà người dùng có thể “lách luật”, tạo nick ảo,… để có cách xử lý phù hợp. Hiện nhiều ứng dụng đã có giải pháp lọc ảo bằng việc đăng ký số điện thoại, căn cước công dân. Đây có thể là một lựa chọn bối cảnh việc cấp căn cước cho người dưới 14 tuổi đang được triển khai và cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư đang được hoàn thiện. Tất nhiên, đi kèm với việc cung cấp căn cước của người dùng là trách nhiệm bảo vệ thông tin của doanh nghiệp.

Rộng hơn, các đơn vị cung cấp dịch vụ cần có trách nhiệm khác trong kiểm duyệt tại nền tảng của mình. Những nội dung bị báo cáo, phản ánh tiêu cực cần được nhanh chóng gỡ bỏ và tự giác thay vì chỉ thực hiện theo yêu cầu của cơ quan quản lý.

Muốn các doanh nghiệp thực hiện nghiêm túc thì cần sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ của cơ quan chức năng. Một ví dụ khác để khẳng định dù khó khăn đến đâu vẫn sẽ làm được nếu đủ quyết tâm, đó là việc mua bán SIM kích hoạt sẵn tồn tại dai dẳng hàng chục năm. Từ hạn chót 15/4/2024 mà cơ quan quản lý đề ra, đến nay, khách hàng không thể mua SIM rác một cách công khai ở cửa hàng hay trên sàn thương mại điện tử như trước.

Trở lại với việc giám sát doanh nghiệp, cơ quan quản lý cần thường xuyên kiểm tra, tiếp nhận phản ánh từ báo chí và người dân để xử lý nghiêm, kịp thời mọi vi phạm, thậm chí yêu cầu các đơn vị cung cấp dịch vụ mạng xã hội, trò chơi điện tử dừng hoạt động nếu tái phạm nhiều lần; giám sát chặt chẽ doanh nghiệp cả trong và ngoài nước, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng.

Bên cạnh đó, cơ quan quản lý truyền thông và cơ quan bảo vệ trẻ em cần có sự phối hợp để nghiên cứu, điều chỉnh các quy định cho phù hợp thực tế. Bởi hiện nay có rất ít nghiên cứu đầy đủ về việc sử dụng internet của trẻ em tại Việt Nam, nhất là nhóm trẻ dưới 12 tuổi.

Và cuối cùng là vai trò giáo dục, giám sát từ nhà trường và gia đình như bất cứ vấn đề nào khác liên quan trẻ em. Các trường cần trang bị kỹ năng số cho trẻ từ sớm, với những nội dung học tập phù hợp, hấp dẫn, không hình thức. Thầy cô cần giữ liên lạc thường xuyên với phụ huynh học sinh để kịp thời nhắc nhở khi trẻ có thói quen, biểu hiện bất thường.

Ngoài ra, vai trò của ngành giáo dục và các nhà trường cần được thể hiện nhiều hơn trong việc nghiên cứu, nhân rộng việc cấm sử dụng thiết bị di động. Bởi việc dạy trẻ dùng, làm chủ công nghệ khác hoàn toàn với việc đưa cho chúng chiếc điện thoại để tra cứu thông tin và nhận thông báo bài vở.

Thực tế, chính việc một số trường lạm dụng giao bài qua Zalo, lạm dụng cho học sinh tra cứu thông tin trên mạng đã dẫn đến việc phụ hynh muốn quản con cũng không được. Nhiều nước có nền giáo giáo dục phát triển vẫn cấm học sinh dùng điện thoại, cho nên Việt Nam cũng có thể học tập, thực hiện những phương pháp khác mà không cần thiết phải sử dụng điện thoại thông minh.

Về phía gia đình, cha mẹ cần dành thời gian quan tâm con em, làm gì, ở đâu sau giờ lên lớp; lắng nghe mong muốn của con, giảng giải, định hướng cho con về những mặt lợi - hại và các nội dung, trò chơi mà con tiếp cận; hướng dẫn thời gian biểu cho con, trong đó có hoạt động sử dụng internet phù hợp. Và đặc biệt, cần làm gương cho con vì nếu một ông bố ngày đêm cày game hay một bà mẹ lúc nào cũng lướt điện thoại thì lời nói khó lòng thuyết phục con trẻ.

Hành lang pháp lý bảo vệ trẻ em đang ngày càng hoàn thiện, và khi có sự đột phá từ nhận thức, hành động của người lớn thì chắc chắn trẻ em sẽ được bảo vệ tốt hơn khỏi những mối nguy hiểm tiềm ẩn trên không gian mạng./.