Hơn 40 cái xuân xanh, tôi chưa từng nghĩ có ngày lại trăn trở nhiều như vậy với nông sản nói chung và cafe Arabica Cầu Đất nói riêng. Nhiều khi giật mình thức giấc giữa bồng bềnh mây, tôi ước gì mình vẫn đang ở xứ phồn hoa đô thị để bớt khắc khoải.
Nhân việc ông kỹ sư xây dựng Quang Lê vừa khoe cái sáng kiến giúp mấy em cafe arabica chống chọi với thời tiết đỏng đảnh, tôi muốn chia sẻ một chút về mùa thu hoạch cafe vừa qua.
Đối mặt với biến đổi khí hậu, việc mưa nắng thất thường, không khí lạnh kéo dài khiến cafe Cầu Đất không thể chín đều như mọi năm. Đây là năm đầu tiên kể từ năm 2019, mưa kéo dài suốt mùa thu hoạch khiến vô số trái cafe rụng rạp xuống đất thay vì được hái từ trên cây.
Mưa cũng khiến những mẻ cafe đã sơ chế trước đó đứng trước nguy cơ nấm mốc nếu không được xử lý kịp thời.
Nhìn mấy em cafe rụng sớm ngoài vườn, thấy thương thấy xót lắm nhưng lại tự an ủi rằng, cafe nhận được dinh dưỡng từ đất thì cũng nên gửi về cho đất ít dinh dưỡng của mình, để đất lại xốp tươi, mùa màng thêm tươi tốt.
Dù dặn lòng vậy, nhưng vẫn không khỏi trăn trở rằng nếu không thay đổi, không có cách làm khác thì không lâu nữa, mình và nhiều người khác sẽ phải uống cafe nhưng lại không được làm từ hạt cafe!!!
Năm nay, bên cạnh một số ít nông hộ vẫn cố gồng gánh để làm nguyên liệu cafe khô, thì phần lớn lại chọn cách sơ chế thông thường. Một phần do cafe không đạt chất lượng, nhưng lý do chính là nếu cứ cố làm khi giá nguyên liệu đã lên quá cao thì “lỗ” là chắc chắn.
Bởi vậy, nông dân dễ dàng chọn cách bán nguyên liệu tươi, vừa khoẻ, vừa có tiền rủng rỉnh. Trái với niềm vui của các nông hộ thì hàng loạt nhà rang, nhà sản xuất nhỏ lẻ không chủ động được vùng nguyên liệu đứng trước nguy cơ phải đóng cửa.
Hầu hết người tiêu dùng vẫn tin rằng họ đủ thông thái để nhận biết và sở hữu được những sản phẩm cafe ngon, bổ, rẻ. Tôi không phủ nhận điều đó nhưng chỉ muốn nói rằng trước khi quyết định, chúng ta nên dừng lại một phút để đặt câu hỏi “tại sao?”. Đại loại như “Tại sao cafe nguyên liệu tươi giá đã hơn 100 ngàn/kg nhưng cafe thành phẩm lại chỉ năm bảy chục ngàn?”
Theo quy luật thị trường thì khi cán cân cung - cầu cân bằng thì những giá trị thật của sản phẩm sẽ được thể hiện đúng trên mức giá bán ra. Và chắc chắn, bất kỳ cái gì cũng có giá nhất định, đúng không?
Thế cái giá của sức khoẻ là bao nhiêu?
Và liệu trả đúng giá hay giá cao sẽ mua được sản phẩm tốt cho sức khỏe? Không dễ để trả lời và càng không dễ để người mua biết giá trị đúng của sản phẩm.
Đây cũng là nguyên nhân làm cho nhân công thu hoạch cafe chất lượng cao ngày càng khan hiếm, bởi với những người lao động phổ thông thời vụ, sản lượng mới là yếu tố tiên quyết.
Do đó, dự là mùa vụ năm sau khó khăn sẽ lại chồng chất khó khăn vì không ít chủ vườn cafe không đánh giá đúng công sức của người lao động hoặc thậm chí phớt lờ các khuyến cáo chuyên môn chỉ vì lợi nhuận.
Năm nay giá cafe tăng mạnh, kéo theo kỳ vọng sản lượng sẽ tăng cao hơn nữa trong những mùa sau. Kèm theo đó, dĩ nhiên là hàng loạt “thần dược” sẽ tiếp tục được tắm đẫm cả người lẫn vườn cà. Lịch sử đã chỉ ra rằng, đâu chỉ trong chiến tranh, dịch bệnh mới xuất hiện kẻ cơ hội, mà ngay cả trong niềm hân hoan chiến thắng cũng có không ít thành phần tìm đủ mọi cách làm giàu trên xương máu của đồng loại.
Những thông tin trên báo đài vừa qua đủ cho thấy thực trạng đáng buồn đó, và còn nhiều thứ khác nữa mà chúng ta chưa hoặc sẽ không thể tưởng tượng ra.
Sau nhiều năm định cư ở Cầu Đất, đây là lúc mà tôi thật sự vui mừng bởi không khí “thu hoạch” cafe đúng nghĩa. Người người nhà nhà vui mừng hớn hở, háo hức, họ chỉ bảo, hỗ trợ nhau để làm sao thu hoạch đạt hiệu quả nhất.
Và dĩ nhiên tôi luôn mong không khí này sẽ kéo dài nhiều nhiều năm nữa... để người trồng cà không còn canh cánh cơm ăn áo mặc, để hướng đến việc tạo ra cafe thật – vốn là sứ mệnh bao đời nay của họ.
Giờ mới thấy ông Kark Mark nói đúng, phải sống đã, mới làm nên lịch sử được. Xét đến cùng, kinh tế vẫn phải giữ vai trò quyết định. Và cái gọi là giá trị, là nhân văn chỉ sẽ đến khi cái ăn cái mặc hàng ngày không còn là nỗi lo. Nghèo dù không phải cái tội, nhưng nó lại là yếu tố chính, trói buộc quá nhiều thứ, nhiều người. Chính cái điệp khúc MÙA - GIÁ, THẬT - GIẢ ở vùng cafe Cầu Đất là nh chứng cụ thể nhất.
Chỉ đến khi những sản phẩm cafe của người trồng cà được người tiêu dùng đón nhận với mức giá tương xứng với sức lao động đã bỏ ra thì khi ấy, chính người nông dân sẽ trở thành những vị bác sĩ gần gũi nhất, uy tín nhất.
Không chỉ vậy, chính những người nông dân ấy sẽ trở thành người kiến tạo cho 1 nền nông nghiệp bền vững của nước nhà.
Và tôi tin rằng, điều này không chỉ đúng với mỗi cafe!