Chuyện không chỉ là học phí…

Tuy vậy, vẫn còn những điều cần tính đến khi việc miễn học phí được thực hiện, để đảm bảo đáp ứng nhu cầu của từng đối tượng học sinh.

Miễn hoàn toàn học phí công lập, tác động xã hội ra sao?

Thông tin năm học 2025 - 2026, học sinh từ cấp học mầm non đến hết THPT được miễn học phí hoàn toàn đã làm nức lòng người dân cả nước. Bởi gần như mọi gia đình đều có con, em đang theo học các cấp học thuộc diện được miễn học phí.

Do đó, chính sách miễn học phí cho học sinh được xem là một bước tiến quan trọng trong việc đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục cho mọi đối tượng, đặc biệt là học sinh có hoàn cảnh khó khăn.

Tuy vậy, nếu nhìn vào các khoản thu của hệ thống trường công lập sẽ thấy, học phí chỉ chiếm một phần nhỏ trong các khoản thu của nhà trường, bởi ngoài học phí còn rất nhiều khoản thu khác, từ tiền nước uống, tiền vệ sinh, tiền thiết bị dụng cụ học tập, tiền ăn bán trú, tiền học STEM, tiền quỹ lớp… mà đó đều là những khoản thu gần như bắt buộc.

Như vậy, với những gia đình có hoàn cảnh khó khăn, dù việc miễn học phí đã giúp họ giảm áp lực về kinh tế, song để con em được đến trường, họ vẫn còn rất nhiều gánh nặng từ các khoản thu của nhà trường.

Trong khi đó, giáo dục công lập, ở góc độ nào đó là để đảm bảo cho mọi đối tượng, kể cả học sinh nghèo có cơ hội học tập. Để đảm bảo quyền này, giúp xóa bỏ rào cản kinh tế, không phân biệt hoàn cảnh gia đình cần tính đến việc xóa bỏ các khoản thu chính thức và không chính thức mới có thể đảm bảo mọi học sinh đều có cơ hội tiếp cận giáo dục.

Có thể có ý kiến băn khoăn về việc thu các khoản thu ngoài học phí là để phục vụ chính các em học sinh và giúp nâng cao chất lượng học tập. Mỗi học sinh có nhu cầu và khả năng học tập khác nhau. Việc áp dụng một chính sách chung có thể không đáp ứng được nhu cầu đặc thù của những học sinh xuất sắc hoặc có nhu cầu học tập cao hơn.

Tuy vậy, nếu tiếp cận ở góc độ đảm bảo quyền đến trường của trẻ em, thì việc đóng góp ở hệ thống trường công lập chỉ nên dựa trên sự tự nguyện, thậm chí sự hiến tặng của những gia đình có điều kiện, các nhà hảo tâm, để đảm bảo mọi trẻ em được đến trường, nhất là trường công lập. 

Đối với những gia đình có nhu cầu cao hơn, có thể chuyển sang trường tư – nơi có thể phục vụ các nhu cầu cao hơn của cả phụ huynh và học sinh. Khi đó, việc đóng góp các khoản thu dựa trên nhu cầu của các gia đình, thay vì chia bình quân, “bổ đầu” như áp dụng với trường công lập.

Thậm chí, với giáo viên, nếu có nhu cầu nâng cao thu nhập, họ cũng có thể chuyển sang dạy tại trường tư, thay vì dạy ở hệ thống công lập, thậm chí “lấy danh” ở trường chất lượng cao công lập để dạy thêm, thu phí.

Bởi vậy, để chính sách miễn học phí đạt hiệu quả và đáp ứng nhu cầu của tất cả học sinh, cần xem xét các yếu tố sau:

Thứ nhất, cần đa dạng hóa nguồn tài trợ cho giáo dục: Ngoài ngân sách nhà nước, cần khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp và cộng đồng trong việc hỗ trợ tài chính cho giáo dục. Điều này giúp giảm áp lực ngân sách và đảm bảo nguồn lực cho việc nâng cao chất lượng giáo dục.

Thứ hai, phát triển chương trình giáo dục linh hoạt: Xây dựng các chương trình học tập phù hợp với nhu cầu và khả năng của từng nhóm học sinh, đặc biệt là những học sinh có nhu cầu học tập cao. Việc này có thể bao gồm các lớp học nâng cao, chương trình tài năng hoặc các hoạt động ngoại khóa, chuyên sâu, kể cả hệ thống trường tư phù hợp.

Đặc biệt, cần tăng cường đào tạo và đãi ngộ giáo viên. Đảm bảo chất lượng giáo dục phụ thuộc nhiều vào đội ngũ giáo viên. Bởi vậy, việc đảm bảo chính sách đãi ngộ hợp lý sẽ giúp thu hút và giữ chân những giáo viên giỏi, đáp ứng nhu cầu học tập chất lượng cao của học sinh.

Chính sách miễn học phí cho học sinh là một bước tiến quan trọng trong việc đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục cho mọi đối tượng, đặc biệt là những học sinh có hoàn cảnh khó khăn. Tuy nhiên, để chính sách này thực sự hiệu quả và bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan, từ nhà nước, nhà trường đến cộng đồng và gia đình.

Việc đảm bảo nguồn lực tài chính, nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh sẽ là chìa khóa để chính sách này đạt được mục tiêu đề ra, góp phần đảm bảo nhu cầu học tập của tất cả các em trong độ tuổi đến trường./.