Cần chính sách đột phá nếu công nghiệp ô tô muốn bắt kịp khu vực

Theo số liệu từ Cục công nghiệp, Bộ Công Thương, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã có sự phát triển khá nhanh trong vài năm lại đây. Số lượng xe sản xuất lắp ráp trong nước có tốc độ tăng trưởng trung bình đạt 10% trong giai đoạn 2015-2018, đạt 250 nghìn xe vào năm 2018.

Tuy nhiên, sản lượng năm 2017 và 2018 lại giảm khoảng 9% và 3% so với năm trước đó. Việc sụt giảm này được đánh giá là do tác động của việc giảm thuế nhập khẩu xe nguyên chiếc từ các nước ASEAN, từ mức 50% năm 2015, xuống 40% năm 2016, 30% năm 2017 và 0% năm 2018. Tuy nhiên, từ sản lượng hơn 250 nghìn xe sản xuất trong nước hiện nay, ông Nguyễn Trung Hiếu, Trưởng ban chính sách, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) nhìn nhận:

"Nhìn vào quy mô thị trường của Việt Nam với khoảng 100 triệu dân, với sức mua tầng lớp trung lưu ngày càng tăng trưởng cũng như nhu cầu sở hữu ô tô chuyển dịch từ xe 2 bánh sang 4 bánh là tất yếu nên chúng ta nhìn dư địa thị trường sẽ rất tốt. Tuy nhiên để hiện thực hóa được từ nhu cầu sức mua đó trở thành sự phát triển công nghiệp thì cần sự chuẩn bị từ phía doanh nghiệp như tăng sức cạnh tranh hạ chi phí cũng như đòi hỏi sự hỗ trợ ổn định đồng bộ của Nhà nước".

Ngành công nghiệp Việt Nam vẫn ở quy mô nhỏ, hơn 80% linh kiện cho sản xuất xe trong nước là nhập khẩu. Tuy nhiên, ngành sản xuất linh kiện ở Việt Nam có những lợi thế và điểm bất lợi. Do đó, cần xác định nhóm linh kiện có lợi thế để thúc đẩy nội địa hóa. Đây là khuyến nghị được các chuyên gia nhấn mạnh.

Đại diện Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam đáng giá, ngành sản xuất linh kiện là một trong những nền tảng có nhiều xu hướng tích cực để hỗ trợ phát triển, như hỗ trợ giảm chi phí khấu hao và giảm chi phí nhập khẩu. Theo bà Trương Thị Chí Bình, phó Chủ tịch, Tổng thư ký Hiệp hội công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (Vasi), cần có chính sách khuyến khích phát triển các doanh nghiệp phụ tùng ô tô:

"Công nghiệp kém, vốn không đủ và thực tế ngành này là ngành sản xuất đòi hỏi vốn rất lớn so với các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam, ví dụ so dịch vụ hay thương mại chẳng hạn thì ngành này cần vốn đầu tư khá lớn thì họ chẳng được hỗ trợ gì hơn so với các doanh nghiệp nhỏ và vừa khác cả, nên đây là khu vực doanh nghiệp khó khăn nhất, và thực ra họ là những doanh nghiệp rất giỏi vì mặc dù thế thì họ vẫn đang bán cho FDI. Nên các doanh nghiệp này không có nhiều, chỉ có mấy trăm doanh nghiệp ở Việt Nam thôi".

Theo đánh giá chung của các chuyên gia thì ngành công nghiệp ô tô và phụ tùng ô tô ở Việt Nam đang đi sau các nước trong khu vực như Thái Lan và Indonexia khoảng 20 năm. Do đó, cần có chính sách khuyến khích đột phá nếu muốn bắt kịp các nước trong khu vực.

Bởi lẽ, nền tảng sản xuất còn thấp là một trong những nguyên nhân làm nền công nghiệp ô tô sụt giảm sản lượng vì không ứng phó được với cạnh tranh về giảm thuế trong những năm gần đây. Điển hình là tỷ lệ về nội địa hóa còn thấp. Sau gần 20 năm phát triển ngành công nghiệp ô tô, đến nay phân khúc xe khách, xe tải cơ bản đáp ứng mục tiêu nội địa hóa đề ra, là 20% và 45% theo từng loại xe.  

Riêng với xe cá nhân dưới 9 chỗ ngồi thì tỷ lệ nội địa hóa mới đạt bình quân 7-10%.  Sản phẩm nội địa hóa cũng mang hàm lượng công nghiệp thấp, như săm, lốp, ghế ngồi, gương kính, ắc quy… Trong khi đó, tỷ lệ nội địa hóa của các nước trong khu vực trung bình đã đạt tới 70%, thậm chí 80% như ở Thái Lan./.