Bỏ hộ khẩu giấy: Hợp xu thế nhưng đừng để đầu voi đuôi chuột

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Bộ Công an đang triển khai lấy ý kiến về dự thảo Luật Cư trú, thời hạn đến ngày 19/4 tới. Dự thảo này gồm 7 chương, 41 điều, có nhiều đổi mới so với các đạo luật về cư trú được ban hành vào năm 2006 và 2013.

Trong đó nội dung đề xuất bỏ hộ khẩu giấy để thay thế bằng hình thức quản lý bằng mã số định danh cá nhân nhận được nhiều sự quan tâm cùa dư luận cả nước.

Lâu nay, sổ hộ khẩu là một trong những loại giấy tờ tùy thân quan trọng và quyền lực nhất trong số các giấy tờ pháp lý của công dân Việt Nam. Tuy nhiên, theo Theo Bộ Công an việc quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu như hiện nay đang gây tốn kém, lãng phí cho ngân sách nhà nước, đồng thời gây ra nhiều khó khăn, rườm rà cho công dân khi đi làm các thủ tục hành chính.

Nhận thấy những bất cập trên, vào năm 2017, Thủ tướng chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã ký ban hành Nghị quyết 112 của chính phủ về việc đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân liên quan đến quản lý dân cư thuộc phạm vi chức năng quản lý nhà nước của Bộ Công an. Trong đó có đề cập việc sẽ bãi bỏ hình thức quản lý dân cư đăng ký thường trú bằng "sổ hộ khẩu" và thay thế bằng hình thức cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư.

Sau 1 thời gian chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật cũng như thu thập, tích hợp dữ liệu cá nhân thì mới đây một lần nữa Bộ Công An vừa công bố dự thảo Báo cáo đánh giá tác động của chính sách trong dự án Luật Cư trú, trong đó có đề cập đến việc bỏ chế độ quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu và chuyển sang quản lý bằng mã số định danh cá nhân. Chủ trương này một lần nữa đã nhận được sự quan tâm, ủng hộ từ đông đảo người dân cả nước:

"Tôi nghĩ là nên làm theo thủ tục mới cho dễ hơn, vì nếu vừa dùng hộ khẩu, CMND thì nếu không cẩn thận,rất dễ làm mất. Nếu nhà nước làm được cách này thì sẽ đơn giản hơn và người dân cũng đồng tình hơn".

"Từ trước đến nay, hầu như mọi việc đều dính dáng đến hộ khẩu, mọi sinh hoạt của người dân đều gắn với hộ khẩu nên nay bỏ đi thì trút được một gánh nặng rất lớn, đỡ được bao nhiêu là phiền toái, không chỉ là công sức mà còn là tiền của nữa".

"Đây là một bước tiến rất quan trọng vì việc quản lý sẽ dựa vào mã số định danh công dân, làm được sẽ tiết kiệm được rất nhiều từ lập kê khai hộ khẩu, bổ sung nhân khẩu, quản lý tạm trú".

"Đây là một quyết định rất đúng đắn, sáng suốt và hợp lòng dân, rất phù hợp trong chủ trương cải cách hành chính, giảm tất cả những giấy tờ không cần thiết cho công dân".

Qua kinh nghiệm hành nghề của mình, luật sư Nguyễn Tiến Hòa - Công ty luật SB, Đoàn Luật sư TPHCM cho rằng sổ hộ khẩu là một tài liệu rất quan trọng và quyền lực trong các thành phần hồ sơ khi thực hiện các giao dịch dân sự hàng ngày của người dân. Thế nhưng chính các trình tự, thủ tục kê khai sổ hộ khẩu lại nặng tính thủ công, chưa đáp ứng yêu cầu cải cách thủ tục hành chính, trực tiếp gây khó khăn cho sinh hoạt của người dân, vì vậy luật sư Hòa hoàn toàn đồng tình với đề xuất này của Bộ Công An:

"Vì tính rườm rà và không còn phù hợp với nhu cầu thời đại của sổ hộ khẩu thì theo tôi việc bỏ sổ hộ khẩu là việc hết sức cần thiết để thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế xã hội, bỏ qua những thứ rườm rà không cần thiết cho người dân".

Cùng quan điểm đó, Luật sư Đặng Văn Cường - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội cũng cho rằng việc bỏ hộ khẩu giấy và chuyển sang quản lý bằng dữ liệu điện tử sẽ mang đến nhiều thuận lợi cho người dân lẫn các cơ quan quản lý nhà nước, phù hợp với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

"Đây là một xu hướng tất yếu trong thời đại công nghiệp 4.0 cũng như việc xây dựng Chính phủ điện tử. Đây là một cơ sở để quản lý dân cư một cách đồng bộ, thống nhất, hiệu quả, giảm bớt các thủ tục rườm ra, phiền hà cho người dân".

Trước những lo lắng của một số người dân về việc bỏ sổ hộ khẩu sẽ gây khó khăn trong các hoạt động thường ngày như mua bán nhà đất, chứng thực giấy tờ…, Đại tá Phùng Đức Thắng - Phó cục trưởng Cục Cảnh sát đăng ký quản lý cư trú và dữ liệu quốc gia về dân cư cho rằng việc chuyển đổi quản lý dân cư từ sổ hộ khẩu sang mã số định danh cá nhân hoàn toàn không ảnh hưởng, thậm chí còn giúp việc xử lý các thủ tục hành chính nhanh chóng, thuận tiện hơn.

"Quản lý hộ khẩu vẫn được thực hiện trong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư vì thế các việc liên quan đến giao dịch đất đai, nhà cửa, y tế, học hành của các cháu…không có ảnh hưởng gì đến phương thức quản lý công dân bằng số định danh cá nhân".

Dù ủng hộ chủ trương bỏ hộ khẩu và chuyển sang quản lý bằng mã số định danh cá nhân nhưng Phó giáo sư, tiến sĩ Trần Hoàng Ngân - viện trưởng viện nghiên cứu phát triển TPHCM cho rằng cũng cần có thời gian để đồng bộ hóa các văn bản thủ tục pháp lý cần thiết.

"Ngay cả việc xin đi học cho con thì cũng cần hộ khẩu hoặc làm hồ sơ thi công chức cũng cần hộ khẩu, vì vậy cũng cần có thời gian để đồng bộ các văn bản thủ tục pháp lý".

Tiến sĩ Dương Trung Quốc - Đoàn đại biểu Quốc Hội tỉnh Đồng Nai cho rằng việc bãi bỏ việc quản lý bằng hộ khẩu thực ra không làm thay đổi mục tiêu quản lý mà chỉ là thay đổi hình thức quản lý, cái chính là làm thế nào để đảm bảo được quyền lợi chính đáng, hợp pháp của người dân:

"Việc bỏ hộ khẩu như bằng chứng vật chất chỉ là phương thức quản lý nhưng mục tiêu quản lý vẫn nguyên vẹn vì vậy cần phải chặt chẽ hơn để đảm bảo các quyền cho công dân".

Hợp xu thế nhưng đừng để đầu voi đuôi chuột

Theo Bộ Công an, hình thức quản lý dân cư bằng sổ hộ khẩu như hiện nay đang gây tốn kém, lãng phí không chỉ với người dân mà còn khiến bộ máy quản lý hành chính trở nên cồng kềnh, tốn kém ngân sách. Vì vậy, theo ước tính của cơ quan đề xuất thì nếu bỏ sổ hộ khẩu sẽ tiết kiệm ít nhất khoảng 1.600 tỉ đồng/năm cùng nhiều lợi ích thiết thực khác.

Rõ ràng bỏ sổ hộ khẩu bằng giấy là chủ trương phù hợp với xu thế và cần thúc đẩy triển khai nhanh hơn.

Cách thức quản lý dân cư bằng Sổ hộ khẩu đã có tuổi đời gần 70 năm, quyển sổ tuy mỏng nhưng gắn liền với rất nhiều thủ tục quản lý hành chính quan trọng đối vớicông dân như mua bán nhà đất, khám chữa bệnh, học tập, lao động…

Tuy nhiên, hình thức quản lý này đã quá lỗi thời và gây lãng phí rất lớn thời gian,  vật chất của xã hội, đồng thời trực tiếp ảnh hưởng đến chỉ số cạnh tranh quốc gia.

Vì thế việc bỏ quản lý bằng sổ hộ khẩu hẳn sẽ là một tín hiệu tích cực, cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Hơn thế nữa cần triển khai thật nhanh để tăng hiệu quả cải cách hành chính, giảm bớt những phiền hà rắc rối cho người dân.

Việc kê khai điều chỉnh sổ hộ khẩu thủ công như trước giờ không chỉ làm mất thời gian của công dân lẫn cán bộ hộ tịch mà còn tiềm ẩn rất nhiều yếu tố nảy sinh tiêu cực.

Không chỉ vậy, những câu chuyện người dân tốn hàng chục thậm chí hàng trăm triệu đồng "chạy" hộ khẩu để mua nhà ở xã hội hay xin cho con đi học…xuất hiện nhan nhản trong các cuộc trà dư tửu hậu cho thấy chế độ quản lý bằng sổ hộ khẩu thực sự là một cản lực không nhỏ đối với sự phát triển của xã hội nước ta.

Bỏ sổ hộ khẩu và chuyển sang quản lý cư dân bằng mã số định danh dựa trên cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được xem là một chủ trương đúng đắn trong bối cảnh nước ta đang tiến hành xây dựng Chính phủ điện tử, ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu khoa học công nghệ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Chính phủ đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc cải tổ, đơn giản hóa thủ tục hành chính trong quản lý dân cư, không chỉ thuận tiện cho các cơ quan nhà nước trong công tác quản lý mà trước mắt sẽ giải tỏa được những gánh nặng thủ tục đã đeo đẳng người dân suốt một thời gian dài.

Bỏ sổ hộ khẩu để thay thế bằng mã số định danh cá nhân được xem là xu thế không thể đảo ngược. Nó không chỉ là một quá trình “số hóa” mang tính kỹ thuật thuần túy mà còn mang rất nhiều ý nghĩa về tư duy xã hội. Hàng ngàn thủ tục hành chính rườm rà, phức tạp sẽ được cắt giảm, những kẽ hở cho tiêu cực trong các cơ quan công quyền cũng sẽ được lấp kín…

Quan trọng hơn, chủ trương này sẽ thực sự giải phóng rất nhiều quyền công dân như như quyền tự do đi lại, tự do cư trú mà không phải phụ thuộc vào một cuốn sổ bằng giấy.      

Cần khẳng định rằng, bỏ sổ hộ khẩu đồng nghĩa với việc không quản lý bất cứ thứ gì mà thực tế là quản lý thông minh hơn. Vì vậy, để việc quản lý không dùng sổ hộ khẩu được hiệu quả thì Bộ Công An và các đơn vị liên quan cần sớm hoàn thiện các cơ sở pháp lý trong đó đặc biệt lưu ý đến quá trình tổ chức thực hiện để hạn chế thấp nhất yếu tố tiêu cực, nhũng nhiễu vốn đã tồn tại trước đó.

Không chỉ vậy, cũng cần lưu tâm nhiều đến yếu tố đồng bộ trong hạ tầng kết nối từ dân sự đến quản lý nhà nước và các lĩnh vực liên quan. Bên cạnh đó, các đơn vị triển khai cũng phải đề cao yếu tố bảo mật thông tin, tránh tình trạng thông tin công dân bị khai thác và sử dụng sai mục đích.

Lòng dân đã thuận, Chính phủ cũng thể hiện quyết tâm, điều quan trọng lúc này là các bước triển khai cẩn trọng, khoa học của Bộ Công An và các đơn vị liên quan.

Đừng để lợi ích của công dân bị xiềng buộc bởi một tờ giấy gây nhiêu khê, thay vào đó hãy tạo ra các công cụ quản lý công nghệ phù hợp, phổ biến để thúc đẩy xã hội đi lên.