Tháo gỡ "nút thắt" cho siêu dự án chống ngập 10.000 tỷ

Liệu những nỗ lực kép này có đủ để đưa công trình trọng điểm về đích, giải quyết dứt điểm bài toán ngập úng kinh niên cho thành phố?

 Trận mưa lớn kéo dài từ chiều đến tối 8-10, kết hợp triều cường khiến nhiều tuyến đường ở trung tâm TP HCM bị ngập sâu. Tại đường Trần Xuân Soạn, quận 7, dòng nước đen ngòm, đục ngầu cuộn lên từ hai bên bờ kênh, nuốt chửng mặt đường. Giờ tan tầm, hàng ngàn người dân gồng mình, bì bõm dắt xe chết máy qua những đoạn ngập sâu quá bánh xe.

Tình trạng này đã kéo dài hàng chục năm qua, đeo bám cuộc sống của người dân tại các vùng trũng như quận 7, Nhà Bè, Bình Thạnh, TP. Thủ Đức (cũ):

“Con cháu mà đi học là nó hay bị chết máy rồi té xe ngã xe đồ, sụp vào cống thì cũng rất là nguy hiểm.”

“Đường thì nhỏ mà nước nó lên ngập như thế này thì quá khủng khiếp”

“Những giờ cao điểm mà nước nó lên là người dân không thể buôn bán được”

Để đối phó, người dân chỉ có những giải pháp tình thế. Nâng nền nhà, xây bờ bao, kê đồ đạc lên cao. Nhưng đó cũng chỉ là những cách chống chọi tình thế, bởi triều cường năm sau luôn cao hơn năm trước.

Hơn 30 năm sinh sống tại đường Trần Xuân Soạn, cô Tăng Kim Ngọc chia sẻ: “Nhà cô là bỏ 4 lớp gạch rồi, không phải ngập nó hư mình tiếc mà là nước ngập rồi mình phải nâng nền, mà giờ là nâng tới đụng nóc rồi nên không có nâng được nữa. Mỗi lần nâng là 6-7 tấc mà nâng 4 lần như vậy rồi nên không nâng được nữa, giờ thì phải chịu thôi”.

Trong bối cảnh đó, dự án “Giải quyết ngập do triều tại khu vực TP.HCM có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu - giai đoạn 1” với tổng vốn gần 10.000 tỷ đồng, được khởi công từ năm 2016, được kỳ vọng như một "cứu cánh".

Đây là công trình kiểm soát ngập có quy mô lớn nhất miền Nam, bao gồm 6 cống kiểm soát triều khổng lồ tại Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Xuân, Mương Chuối, Cây Khô, Phú Định; gần 8km đê kè ven sông Sài Gòn và hàng chục cống nhỏ. Khi hoàn thành, hệ thống này sẽ như một tấm lá chắn khổng lồ, ngăn triều từ các con sông lớn tràn vào nội đô, bảo vệ diện tích 570km² với khoảng 6,5 triệu dân.

Thế nhưng, khi công trình đã đạt đến hơn 93% khối lượng, nó lại rơi vào bế tắc suốt nhiều năm vì những vướng mắc pháp lý liên quan đến hợp đồng BT (Xây dựng - Chuyển giao) và vấn đề thanh toán cho nhà đầu tư.

Ông Vũ Đình Tân – Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Trung Nam, đại diện nhà đầu tư, cho biết: “Dự án này kéo dài chủ yếu ở các thủ tục pháp lý cho việc tái cấp nguồn vốn cho dự án. Hiện nay thì do thành phố chưa thanh toán cho nhà đầu tư, tuy nhiên do liên quan đến tái cấp vốn ngân hàng nhà nước đã hết hạn nên thành phố cũng đang cùng các sở ngành tháo gỡ”.

Sau thời gian dài chờ đợi, "nút thắt" lớn nhất dường như đã tìm được chìa khóa để mở. Ngày 22/7/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 212/NQ-CP. Đây được xem là "chiếc đũa thần", tháo gỡ vướng mắc pháp lý then chốt, cho phép UBND TP.HCM được chủ động dùng quỹ đất để thanh toán hợp đồng BT cho nhà đầu tư.

Ngay sau đó, thành phố đã thể hiện quyết tâm cao độ. Một Tổ công tác đặc biệt do Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Bùi Xuân Cường làm tổ trưởng đã được thành lập, với nhiệm vụ giải quyết khẩn cấp các vấn đề còn lại. Mục tiêu được đặt ra là trong tháng 10/2025, mọi thủ tục phải được hoàn tất để đưa công trình về đích.

Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Được khẳng định sẽ quyết liệt tháo gỡ khó khăn nhưng phải tuân thủ đúng quy định pháp luật: “Vì mục đích chung, chúng ta làm trên tinh thần quyết tâm quyết liệt, chống lãng phí, khơi thông mọi nguồn lực. Phải chủ động, linh hoạt, mạnh dạn nhưng phải đúng quy định, chống tham nhũng, tiêu cực”.

Những động thái quyết liệt từ Chính phủ và Thành phố đã thắp lên niềm hy vọng lớn. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của các chuyên gia, những người đã theo dõi sát sao dự án suốt gần một thập kỷ, sự lạc quan này cần đi kèm với hành động khẩn trương.

Bởi lẽ, mỗi ngày trôi qua, khối tài sản trị giá hàng ngàn tỷ đồng đang dầm mưa dãi nắng, đối mặt với nguy cơ xuống cấp và lãng phí. Vấn đề không chỉ còn là hiệu quả chống ngập, mà còn là bài toán bảo toàn vốn đầu tư của nhà nước và nhân dân.

Giáo sư, Tiến sĩ Khoa học Lê Huy Bá, Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học công nghệ và Quản lý môi trường, đã nhấn mạnh đến tính cấp bách của việc đưa dự án vào vận hành ngay lúc này: “Cái gì anh đã làm được thì bàn giao, còn những cái gì anh chưa làm được thì cần phải bổ sung, mà phải có sự tham khảo ý kiến của các nhà khoa học. Dự án này nên cho kết thúc đi, chứ để bây giờ phơi mưa phơi nắng thì hỏng hết, rất lãng phí.”

Việc đưa công trình sớm về đích sẽ định hình lại cách chúng ta quy hoạch và phát triển đô thị trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng cực đoan. Về mặt kỹ thuật và quy hoạch, dự án này được ví như "van điều tiết" khổng lồ cho cả khu vực nội đô.

Kiến trúc sư Khương Văn Mười Nguyên Phó Chủ tịch Hội KTS Việt Nam cho biết: “Khi triều cường mưa lớn, nước sông dâng cao hơn miệng cống thoát nước nên lượng nước trong thành phố sẽ không thoát ra được, hay thoát chậm sẽ gây tình trạng ngập. Làm 6 cống ngăn triều này sẽ có mục đích chặn nước ngoài sông lớn vào thành phố của mình. Mực nước ngoài sông lớn có thể cao nhưng trong kênh rạch của mình ở mức thấp, lúc này chúng như những cái hồ chứa nước, nước sẽ rút nhanh từ đó làm giảm ngập cho thành phố.”

Gần một thập kỷ chờ đợi, hàng ngàn tỷ đồng nằm phơi sương phơi nắng, và hàng triệu người dân vẫn phải oằn mình chống ngập mỗi mùa mưa lũ. Giờ đây, với sự vào cuộc quyết liệt của Chính phủ và TP.HCM, hy vọng về một ngày công trình chống ngập 10.000 tỷ đồng về đích đang lớn hơn bao giờ hết.

Người dân thành phố đang mong chờ từng ngày những cánh cống khổng lồ chính thức vận hành, để chấm dứt chuỗi ngày dài oằn mình chống chọi với con nước.

Đã đến lúc đáp lại sự kiên nhẫn của người dân

Cứ mỗi lần mây đen vần vũ và con nước triều dâng, nhiều tuyến đường tại TP.HCM lại chìm trong biển nước. Hàng ngàn người lại bì bõm trong dòng nước đen ngòm, vật lộn với những chiếc xe chết máy. Và ở đâu đó trong những con hẻm nhỏ, người ta lại tiếp tục chống chọi bằng cách nâng nền nhà, xây tường chắn nước.

Câu chuyện này đã lặp đi lặp lại suốt hàng chục năm, trở thành nỗi mệt mỏi với người dân phố. Nhưng điều đáng nói không nằm ở cơn mưa hay con nước. Vấn đề nằm ở chỗ, một giải pháp trị giá gần 10.000 tỷ đồng, một công trình được kỳ vọng là “cứu cánh”, đã thành hình đến 93% nhưng vẫn nằm bất động suốt nhiều năm.

93%, con số ấy vừa là niềm hy vọng những cũng vừa phơi bày một thực tế phũ phàng. Những cánh cống sừng sững, những tuyến đê vững chãi đã ở đó, ngay trước mắt, nhưng lại không thể vận hành. Lý do không phải vì một sai sót kỹ thuật nào, mà là vì một mớ bùng nhùng mang tên “thủ tục pháp lý”, “cơ chế thanh toán”, “hợp đồng BT”.

Những thuật ngữ hành chính khô khan đó đã trói chân một công trình mang vận mệnh dân sinh, biến một giải pháp cụ thể thành một sự chờ đợi trong suốt thời gian dài.

Trong khi những văn bản còn nằm trên bàn giấy, thì ngoài kia, khối tài sản công khổng lồ đang dầm mưa dãi nắng. Nhiều chuyên gia đã cảnh báo, sự lãng phí ở đây là lãng phí kép. Lãng phí thứ nhất là sự xuống cấp của chính công trình, là tiền của của nhà nước và nhân dân đang bị bào mòn theo thời gian.

Lãng phí thứ hai, và có lẽ còn lớn hơn, là chi phí cơ hội, là những thiệt hại về kinh tế, sức khỏe và tinh thần mà hàng triệu người dân phải gánh chịu mỗi ngày dự án còn chưa về đích. Niềm tin của người dân cũng như nền nhà kia, bị bào mòn sau mỗi mùa ngập.

Và rồi, sau gần một thập kỷ bế tắc, việc Chính phủ ban hành Nghị quyết 212 vào tháng 7 vừa qua không khác gì một cú huých quyết định. Nó không phải là một văn bản chỉ đạo thông thường, mà là một “chiếc đũa thần”, một cơ chế đặc thù được đưa ra để phá vỡ thế bế tắc. Nghị quyết ấy đã trao cho thành phố thẩm quyền và công cụ cần thiết để giải quyết dứt điểm nút thắt lớn nhất.

Thành phố đã không chậm trễ. Một Tổ công tác đặc biệt được thành lập ngay sau đó, với một người đứng đầu có trách nhiệm và một thời hạn cụ thể được ấn định, cho thấy một sự quyết tâm của thành phố. Từ thế bị động chờ gỡ rối, bộ máy đã chuyển sang thế chủ động giải quyết vấn đề.

Giờ đây, khi rào cản pháp lý lớn nhất về cơ bản đã được dọn đường, câu chuyện không còn là “tại sao” mà phải là “làm thế nào” để nhanh nhất. Sự chờ đợi kéo dài gần mười năm phải được chuyển hóa thành một động lực, một sức ép để tất cả các bên liên quan phải phối hợp nhịp nhàng và khẩn trương.

Hoàn thành dự án chống ngập không chỉ là xây xong một công trình. Đó là thực hiện một lời hứa với người dân. Đó là trả lại cho đô thị này sự an toàn và ổn định vốn có. Đó còn là một bước đi chiến lược để thành phố thích ứng với biến đổi khí hậu.

Khát vọng thoát cảnh “phố biến thành sông” không phải là điều gì xa xỉ, đó là một nhu cầu chính đáng và cơ bản. Với những động thái quyết liệt từ thành phố trong thời gian vừa qua, người dân có quyền hy vọng rằng sự chờ đợi mỏi mòn này sẽ sớm đi đến hồi kết. Đã đến lúc, mười nghìn tỷ đồng thôi là một câu chuyện về sự ì ạch, vì Sài Gòn đã đợi quá lâu…