Nhu cầu xe điện bùng nổ, giá nguyên liệu sản xuất pin tăng phi mã

Pin lithium-ion là chìa khóa cho bộ nguồn gọn nhẹ, sạc được dành cho laptop, điện thoại và các thiết bị điện tử khác, trong đó nổi bật nhất hiện nay là sử dụng cho ô tô điện. Tuy nhiên, sự tăng trưởng nóng của thị trường ô tô điện trong những năm gần đây và dự báo kéo dài trong vòng ít nhất 1 đến 2 thập kỷ tới đã khiến giá của kim loại này tăng phi mã. Nay lithium được nhiều người đặt cho cái tên “vàng trắng”.

Tính đến giữa tháng 9 vừa qua, giá lithium đã tăng lên tới hơn 71.000 USD/ 1 tấn, gấp 3 lần so với năm ngoái. Còn trong 15 tháng qua, giá lithium đã tăng 500%.

Nguyên nhân dẫn tới mức giá này là do nhu cầu phát triển xe điện toàn cầu đang tăng mạnh. Theo dữ liệu từ Canalys - công ty phân tích thị trường công nghệ hàng đầu thế giới - có 4,2 triệu xe điện chạy bằng pin và xe hybrid đã được bán ra trên toàn thế giới trong nửa đầu năm 2022, tăng 63% so với cùng kỳ năm 2021.

Riêng thị trường Trung Quốc có khoảng 2,4 triệu xe điện mới, tương đương 57%, số còn lại là 1,1 triệu chiếc ở thị trường châu Âu.Giá của lithium cao có thể trì hoãn hoặc làm chậm tốc độ tăng trưởng trong lĩnh vực xe điện. Điều này có thể ảnh hưởng lớn đến ngành sản xuất ô tô điện trong tương lai về nhu cầu, cũng như giá thành xe điện trên thị trường.

Trong khi đó nguồn cung nguyên liệu lithium chủ yếu từ Chile, Úc và Trung Quốc,  thống trị thị trường cung cấp pin. Ngoài ra, gần đây Mỹ đang tích cực mở rộng và khai thác lithium trong nước. Trước đây, lượng lithium do Mỹ sản xuất chỉ ít hơn 2% nguồn cung cấp lithium trên thế giới, mặc dù nước này có khoảng 4% trữ lượng lithium toàn cầu.

Lí giải về việc tại sao Mỹ lại đi sau các quốc gia khác trong việc sản xuất lithium, ông Keith Phillips, giám đốc công ty đào khoáng Piedmont Lithium của Mỹ chia sẻ: “Việc cấp phép cho các mỏ lithium hoạt động tại Mỹ tốn nhiều thời gian hơn bất kỳ nơi nào trên thế giới. Ví dụ như tại Úc, việc cấp phép tốn khoảng 1 năm. Còn tại Mỹ, quá trình này có thể tốn từ 2 đến 8 năm. Đó là vấn đề thực sự lớn bởi ngành công nghiệp xe điện đang tăng trưởng nóng.”

Theo tính toán của Cơ quan năng lượng quốc tế, tổng sản lượng lithium toàn cầu năm 2021 đạt mức 100 nghìn tấn, trong khi trữ lượng toàn thế giới ở mức 22 tỷ tấn. Với mỗi một bộ pin lithium-ion nặng khoảng 8kg, số lượng khai thác năm 2021 đủ để sản xuất 11,4 triệu pin, trong khi trữ lượng toàn cầu đủ để sản xuất 2,5 tỷ pin. Lộ trình tới năm 2050 của Cơ quan năng lượng quốc tế cho thấy thế giới sẽ cần khoảng 2 tỷ pin để đạt mục tiêu phát thải phương tiện về 0.

Tuy nhiên, không phải tất cả lithium đều được sử dụng để sản xuất pin. Theo diễn đàn kinh tế thế giới, với lượng lithium sản xuất được năm 2021, đã có 74% sử dụng để sản xuất pin, 26% còn lại sử dụng cho các mục đích khác như sản xuất gốm sứ, thủy tinh hay các thiết bị điện tử tiêu dùng v.v…

Ông Jordan Roberts, chuyên gia của Fastmarkets, công ty chuyên nghiên cứu giá thị trường hàng hóa thế giới cho biết: “Nếu chúng ta nhìn vào các dự án mở rộng hiện tại, có thể dễ dàng nhìn thấy trong tương lai, nguồn cung lithium sẽ tăng đáng kể. Nhưng chừng đó vẫn chưa đủ để đáp ứng nhu cầu cho ngành công nghiệp xe điện, vốn sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh trong khoảng 10 đến 20 năm tới.

Với tiến độ khai thác và sản xuất lithium như hiện tại, thị trường sẽ rất thiếu cân bằng khi cung không đủ cầu. Cần có những chính sách, chủ trương hỗ trợ khai thác hay thay đổi chiến lược, cách thức sản xuất, nếu không giá lithium vẫn sẽ tiếp tục tăng cao. Khi đó, các loại xe hybrid vẫn sẽ phổ biến hơn, và khó có thể chuyển giao hoàn toàn sang xe chạy điện 100%.”

Tuy nhiên, một số nhà đầu tư vẫn tỏ ra lạc quan. Không chỉ Mỹ, hiện đã có nhiều dự án khai thác lithium mới ở Argentina, Canada hay New Zealand. Hay Liên minh châu Âu gần đây đã thêm lithium vào danh sách các kim loại quan trọng của mình. Ít nhất 38 nhà máy pin điện mới đã được lên kế hoạch xây dựng trong tương lai.

Ông Keith Phillips, giám đốc công ty đào khoáng Piedmont Lithium chia sẻ: “Thế giới đã thay đổi. Chúng ta đang sống trong một kỷ nguyên mà tất cả mọi người đều muốn mua và sở hữu xe điện. Thế giới đang cần thêm lithium. Quá trình để một dự án khai thác lithium có khi mất tới cả chục năm. Nhưng may mắn là chúng tôi đã kịp đón đầu và có 6 năm chuẩn bị. Mỏ khai thác ở Bắc Carolina sẽ bắt đầu từ năm 2026, ở Quebec từ năm nay và ở Tây Phi và Ghana từ năm 2024. Chúng tôi tự tin rằng sẽ cung cấp đủ cho thị trường”.

Trở lại với Việt Nam, khi lithium ngày càng trở nên quý hiếm và đắt đỏ, việc tận dụng và khai thác nguồn nhiên liệu trong nước cũng sẽ trở nên cần thiết. Theo kết quả điều tra, đánh giá của Liên đoàn Địa chất Trung Trung Bộ giai đoạn 2005 - 2009 phát hiện tài nguyên quặng lithium tại vùng La Vi, Quảng Ngãi với trữ lượng khoảng 1 triệu tấn.

Bên cạnh đó, nguyên liệu khác để sản xuất pin xe điện như niken, theo nghiên cứu của ThS Đào Công Vũ đăng trên trang web của Viện Khoa học và Công nghệ Mỏ - Luyện kim (Bộ Công Thương), tổng trữ lượng và tài nguyên niken ở Việt Nam ước tính khoảng 3,6 triệu tấn niken kim loại.

Với nhu cầu nguyên liệu đang ngày càng tăng cao trong bối cảnh cách mạng xe điện, việc thúc đẩy nguồn nguyên liệu tự nhiên sẽ đóng góp quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam hiện tại và trong tương lai.