Lựa chọn giới tính thai nhi: Phạt ai, ai phạt?

CÁ NHÂN BỊ PHẠT TỚI 100 TRIỆU, MỨC PHẠT TỔ CHỨC KHÔNG CÓ

Dự thảo Luật Dân số gồm 6 Chương, 35 Điều. Trong đó, tại Điều 11 về Kiểm soát lựa chọn giới tính thai nhi để bảo đảm cân bằng giới tính khi sinh theo quy luật sinh sản tự nhiên quy định: Định kỳ Chính phủ công bố các tỉnh, thành phố mất cân bằng giới tính khi sinh ở các mức rất cao, cao và ở mức cân bằng tự nhiên. Quy định các biện pháp truyền thông, vận động để thay đổi quan niệm, nhận thức của người dân về không lựa chọn giới tính thai nhi.

Còn ở Điều 35 về Hiệu lực thi hành có quy định: Mức phạt tiền tối đa trong lĩnh vực quản lý nhà nước về dân số đối với cá nhân là 100 triệu đồng. Như vậy, mặc dù đề xuất tăng mức xử phạt vi phạm hành chính về dân số lên mức 100 triệu đồng nhưng trong Dự thảo Luật Dân số chưa đề cập cụ thể mức phạt, đối tượng bị xử lý nếu có hành vi can thiệp sinh sản vì mục đích lựa chọn giới tính. Mức xử phạt đối với các tổ chức có hành vi vi phạm cũng chưa được nhắc tới.

Trên thực tế, trước khi có Dự án Luật Dân số, hệ thống pháp luật của nước ta đã có chính sách khá chặt chẽ liên quan đến bất bình đẳng giới và lựa chọn giới tính. Lựa chọn giới tính thai nhi hoặc cung cấp dịch vụ lựa chọn giới tính thai nhi là hành vi vi phạm pháp luật theo quy định của Pháp lệnh Dân số năm 2003 và sẽ bị xử phạt theo Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế, dân số, trẻ em.

Luật Bình đẳng giới năm 2006 cũng quy định: “Lựa chọn giới tính thai nhi dưới mọi hình thức hoặc xúi giục, ép buộc người khác phá thai vì giới tính của thai nhi” là vi phạm pháp luật. Mặc dù đã có những quy định chính thức cấm lựa chọn giới tính, nhưng siêu âm và nạo phá thai vẫn bị lạm dụng cho mục đích lựa chọn giới tính và việc giám sát nghiêm ngặt các phòng khám và bệnh viện tư nhân vẫn chưa được thực hiện.

Ngày Dân số Thế giới (11/7) năm nay được Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc tại Việt Nam chọn chủ đề là “Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”. Chủ đề này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trao quyền cho mỗi cá nhân, nhất là phụ nữ và thanh niên, để có thể đưa ra các quyết định về sinh sản một cách tự nguyện, trong bối cảnh các thách thức toàn cầu ngày càng gia tăng, trong đó cần xóa đi những chuẩn mực giới mang tính định kiến và sự bất định về tương lai đang là những rào cản lớn khiến hàng triệu người không thể trở thành cha mẹ.

Những quy định trong Dự thảo Luật Dân số mà Bộ Y tế xây dựng được kỳ vọng sẽ tăng tính răn đe, ngăn chặn các hành vi can thiệp sinh sản vì mục đích chọn giới tính - nguyên nhân chính gây mất cân bằng giới tính khi sinh. Dự thảo Luật Dân số đang được lấy ý kiến và dự kiến sẽ được Bộ Y tế trình Quốc hội vào kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV vào cuối năm nay.

CẦN CÓ QUY ĐỊNH CỤ THỂ VỀ TRÁCH NHIỆM CỦA NGƯỜI ĐỨNG ĐẦU CƠ SỞ Y TẾ

Giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh và đưa tỉ số giới tính khi sinh về mức cân bằng tự nhiên là một trong những nội dung quan trọng của dự án Luật Dân số. Dự luật đã đề xuất tăng nặng mức phạt đối với hành vi này. Tuy vậy, để nội dung này thực sự có hiệu quả trong thực tiễn cần bổ sung những quy định nào?

PV VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi cùng đại biểu Nguyễn Minh Tâm, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam; Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội.

PV: Thưa đại biểu, Bộ Y tế mới đây đề xuất tăng mức phạt hành chính với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi lên 100 triệu đồng. Tuy nhiên, theo bà, cần làm rõ đối tượng áp dụng của quy định này ra sao?

ĐBQH Nguyễn Minh Tâm: Đây là một đề xuất rất cần thiết và tôi hoàn toàn ủng hộ việc nâng mức phạt đối với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi.

Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh ở nước ta vẫn còn nghiêm trọng, gây ra nhiều hệ lụy xã hội trong tương lai.

Để quy định này thực sự đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả, tôi cho rằng Dự án Luật Dân số cần bổ sung cụ thể một số điểm: Thứ nhất, về đối tượng áp dụng: Luật cần quy định rõ ràng, cụ thể không chỉ cá nhân thực hiện hành vi lựa chọn giới tính thai nhi (cha mẹ) mà còn phải bao gồm cả các tổ chức, cá nhân cung cấp dịch vụ y tế có hành vi tư vấn, chẩn đoán, hoặc thực hiện các can thiệp y tế nhằm mục đích lựa chọn giới tính thai nhi, tức là bao gồm các bác sĩ, y tá, kỹ thuật viên, chủ phòng khám, cơ sở y tế...

Cần có quy định cụ thể về trách nhiệm của người đứng đầu cơ sở y tế nếu để xảy ra hành vi này trong phạm vi quản lý.

PV: Vâng, đi kèm là cơ chế kiểm tra, giám sát cần được đưa vào dự thảo Luật như thế nào, thưa đại biểu?

ĐBQH Nguyễn Minh Tâm: Về hệ thống giám sát thì cần đưa ra chế tài để tăng cường vai trò của thanh tra y tế để thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên, đột xuất các cơ sở y tế, đặc biệt là các phòng khám tư nhân, cơ sở siêu âm, xét nghiệm; chế tài để ứng dụng công nghệ khuyến khích và bắt buộc các cơ sở y tế có máy siêu âm, xét nghiệm liên quan đến thai nhi phải có hệ thống lưu trữ dữ liệu điện tử có tính bảo mật cao, và có khả năng liên thông với cơ quan quản lý nhà nước để phục vụ công tác kiểm tra, giám sát khi cần thiết; Cơ chế tố giác, bảo vệ người tố giác cùng chế tài hành chính đủ mạnh:

Ngoài việc nâng mức phạt tiền, cần bổ sung các hình thức xử phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép hành nghề đối với cá nhân, hoặc rút giấy phép hoạt động đối với cơ sở y tế vi phạm nghiêm trọng hoặc tái phạm. Việc tăng cường mức phạt và bổ sung các quy định chặt chẽ về đối tượng, giám sát, chế tài sẽ giúp Luật Dân số thực sự là công cụ hữu hiệu để giảm thiểu tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh.

PV: Ngoài ra, đại biểu còn có thêm những đóng góp gì với Dự án Luật Dân số?

ĐBQH Nguyễn Minh Tâm: Theo tôi, Luật cần cụ thể hóa một số chính sách đặc thù để hỗ trợ cho các cặp vợ chồng thực hiện đúng chính sách dân số. Các quy định của dự thảo Luật đã đề cập đến việc tăng cường các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản và y tế trẻ em.

Tuy nhiên, cũng cần các đề án cụ thể hóa các nội dung này đảm bảo khả năng tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao, từ khám thai, sinh nở đến tiêm chủng, chăm sóc sức khỏe cho trẻ em, giảm gánh nặng y tế cho gia đình. Cùng với đó, Chính sách khuyến khích nam giới chia sẻ trách nhiệm gia đình cũng là một biện pháp rất hiệu quả.

Luật có thể bổ trợ cho Luật Lao động quy định kéo dài thời gian nghỉ phép cho nam giới khi vợ sinh con, chăm sóc con ốm những năm đầu đời. Ngoài ra, thuế thu nhập cá nhân cũng cần được giảm tương ứng với số con các cặp vợ chồng quyết định có…

Tất cả những biện pháp này sẽ là những hỗ trợ cơ bản để thay đổi tâm lý của người dân trong vấn đề sinh con, đảm bảo nền tảng cơ bản cho trẻ em phát triển. Tôi tin tưởng rằng Luật Dân số mới sẽ là một bước tiến mới trong việc cân bằng lại mức sinh thay thế, kéo dài thời kỳ dân số vàng của Việt Nam, đảm bảo dân số vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển.

PV: Vâng, xin được cảm ơn đại biểu! 

NHẬN THỨC CỦA CHA MẸ VÀ CỘNG ĐỒNG.

Trước thực tế việc giải quyết tình trạng mất cân bằng tỷ số giới tính khi sinh ở nước ta trong nhiều năm còn gặp khó khăn, bất cập. Vậy, các quy định trong Dự thảo Luật Dân số cần được hoàn thiện ra sao để có thể ngăn chặn hành vi can thiệp sinh sản vì mục đích chọn giới tính? PV VOV Giao thông đã có cuộc trao đổi cùng TS Lê Văn Sơn - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu giới, gia đình và phát triển cộng đồng về nội dung này.

PV: Thưa ông, qua các nghiên cứu, ông thấy tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng nào về dân số, xã hội?

TS Lê Văn Sơn: Tôi cho rằng việc đưa các giải pháp và chính sách về phòng ngừa mất cân bằng giới tính khi sinh vào trong Luật Dân số là điều hết sức quan trọng.

Bởi hậu quả của tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh sẽ tạo ra sự thiếu hụt phụ nữ trong tương lai.

Đây cũng là vấn đề bất bình đẳng giới, nếu chúng ta không có giải pháp sẽ khiến tình trạng này trở nên dai dẳng hơn tạo thêm bất lợi cho phụ nữ, tạo ra những hệ lụy xã hội như buôn bán người, bạo lực, bóc lột phụ nữ nên việc chúng ta cân nhắc đưa ra các chính sách về vấn đề này là quan trọng và cần thiết.

PV: Vâng, trong các chính sách về vấn đề này thì cần bổ sung và làm rõ các quy định có liên quan đến đối tượng áp dụng và hệ thống giám sát, thực thi ra sao, thưa ông?

TS Lê Văn Sơn: Việc đưa ra các giải pháp về xử phạt được coi là một trong những giải pháp nhưng nó không quyết định toàn bộ bởi dưới lăng kính về giới. Những vấn đề liên quan tới mất cân bằng giới tính khi sinh bắt nguồn từ nguyên nhân sâu xa thuộc về nhận thức của các bậc cha mẹ và cộng đồng.

Chúng ta cần có các biện pháp xử phạt nhưng khi đưa ra các biện pháp xử phạt cần làm rõ đối tượng xử phạt là ai và mức độ xử phạt như thế nào để nó gắn với thực tiễn.

Các quy định về nghiêm cấm lựa chọn giới tính khi sinh cần phải được thực hiện nghiêm túc ở các cơ sở y tế, nếu có quy định xử phạt phải rõ ràng với các cơ sở y tế có hành vi sai trái là tiết lộ giới tính khi sinh hoặc can thiệp giải pháp y tế làm mất cân bằng giới tính khi sinh.

Đặc biệt là tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra định kỳ các cơ sở y tế để ngăn ngừa các hành vi có thể thông báo giới tính khi sinh.

PV: Theo ông, còn những nội dung nào cần chú trọng trong Luật Dân số để kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh, thưa ông?

TS Lê Văn Sơn: Ngoài việc tăng cường các biện pháp thực thi quy định liên quan tới xử phạt còn phải ưu tiên cho nhiều giải pháp khác để giải quyết được gốc rễ của vấn đề.

Giải pháp thứ nhất là các hoạt động tuyên truyền nâng cao nhận thức, xóa bỏ định kiến về giới, trọng nam khinh nữ ở trong cộng đồng, trong gia đình; đưa các chương trình giáo dục về bình đẳng giới vào trong hệ thống giáo dục từ sớm để người dân, trẻ em đều nhận biết đầy đủ về quyền bình đẳng của con người nói chung và bỉnh đẳng giới nói riêng.

Thứ hai là giải pháp về mặt chính sách để tăng quyền năng cho phụ nữ giúp phát huy vai trò, đóng góp của phụ nữ giúp xã hội nhìn nhận đúng vai trò của phụ nữ trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội.

PV: Vâng, xin được cảm ơn ông!

Trước đây, mặc dù đã có những quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực dân số nói chung, xử phạt với hành vi lựa chọn giới tính thai nhi nói riêng, nhưng có rất ít nơi thực hiện xử phạt.

Do vậy, các quy định của Dự thảo Luật Dân số không chỉ đưa ra mức phạt theo hướng tăng cao mà còn cần có đối tượng áp dụng; hệ thống giám sát, xử lý thậm chí là các hình thức xử phạt bổ sung để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.

Bạn kỳ vọng gì vào Dự thảo Luật Dân số? Bạn đề xuất gì về việc làm rõ, bổ sung đối tượng, cơ chế giám sát vi phạm chính sách dân số, trong đó có hành vi lựa chọn giới tính thai nhi? Những quy định mới sẽ giúp cần thay đổi nhận thức và hành vi của mọi người về lựa chọn giới tính thai nhi ra sao?

Mời các bạn cùng chia sẻ ý kiến, đóng góp cho Dự thảo Luật Dân số qua hotline 02437.91.91.91, qua fanpage VOV Giao thông, hoặc có thể góp ý trực tiếp trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Y tế.

----

Đừng quên đón nghe và tương tác với “Dự thảo trên tay” trong khung giờ “FM 91 chiều thứ Hai, thứ Tư và thứ Bảy hàng tuần trên VOV Giao thông FM 91 MHz, vovgiaothong.vn, hoặc trên các nền tảng podcasts dành cho di động.