Đi, để mà đi

Vì sao phố đi bộ kém hiệu quả, kém hấp dẫn?

Phố đi bộ: Bỏ thì thương, vương có tội?

“Hội chứng” Phố đi bộ

"Ngăn" cả tuyến phố chỉ để làm dịch vụ cho thuê trò chơi xe điện?

Để đánh giá các không gian đi bộ có thành công hay không, thành công mức nào, thì buộc phải căn cứ mục tiêu ban đầu mà người tổ chức đặt ra cho nó. Mỗi không gian phố đi bộ được thiết kế, xây dựng với mục đích, kế hoạch khác nhau, tùy thuộc vị trí, kết cấu không gian, cảnh quan, các thiết chế mà nó bao hàm.

Việc so sánh các phố đi bộ khác nhau bằng một bộ tiêu chí chung, cũng là khập khiễng.

Không gian phố đi bộ Trần Nhân Tông được thiết kế vốn không phải để dành cho dịch vụ cho thuê trò chơi xe điện như người ta lầm tưởng. Nhà thiết kế đã tính toán để tạo ra một hệ sinh thái với các chùm cảnh quan, gồm công viên, hồ nước, chùa chiền, rạp xiếc, nhà văn hóa học sinh sinh viên, tượng đài…

Đó là một quần thể khá lý tưởng với sự hòa quyện của cả tự nhiên và yếu tố văn hóa, lịch sử, điểm sinh hoạt cộng đồng, mà nếu duy trì chức năng giao thông liên tục của phố Trần Nhân Tông, thì quần thể đó bị chia cắt thành nhiều mảng. Chức năng của đoạn phố Trần Nhân Tông khi chuyển sang đi bộ, vì thế, mang tính kết nối nhiều hơn.

Sự thưa thớt, kém hấp dẫn của các hoạt động tại không gian này, có nguyên nhân từ việc, có quy hoạch không gian đi bộ, nhưng dường như chưa có một đề án cụ thể cho nó.

Ở đó, những câu hỏi như: Phố đi bộ này khác với các không gian đi bộ khác ở điểm gì; nó hướng đến mục đích gì; nó được kiến trúc ra sao, từ tổ chức không gian đến thiết kế hoạt động để đạt các mục đích đó; người ta đặt mục tiêu cho từng giai đoạn như thế nào, và làm gì để người dân biết tới… vẫn chưa được trả lời mạch lạc.

Đã có nhiều hoạt động được tổ chức tại đây, nhưng số hoạt động thực sự là sinh hoạt văn hóa cộng đồng chưa nhiều, chưa có kế hoạch rõ ràng, chưa được dụng tâm thiết kế. Và người dân cũng chưa có cách nào để biết thông tin các hoạt động sẽ diễn ra, ngoại trừ vào cổng thông tin của Quận -  một cách rất không phổ thông.

Đã có những cuộc thi vẽ cho trẻ em nhưng lại được bố trí trên phần vỉa hè khá chật và kém bằng phẳng. Trong khi, dưới lòng đường rộng rãi, lại để cho dịch vụ kinh doanh xe điện, một thứ trò chơi có thể tổ chức ở bất cứ đâu.

Và nếu không tìm thông tin về ngọn nguồn phố đi bộ Trần Nhân Tông, cũng ít ai biết được về các điểm đến mà họ có thể ghé thăm, vì chẳng có một chỉ dẫn nào.

Du khách tự khám phá tìm tòi trong thụ động, được chăng hay chớ, sự loãng, nhàm và thất vọng đương nhiên sẽ đến rất nhanh.

Đất chật người đông, cư dân những đô thị như Hà Nội, TP.HCM vẫn đang rất thiếu không gian. Không nhất thiết phải đặt các mục tiêu to tát về du lịch hay văn hóa, ngay cả không gian đi bộ thuần túy, để chậm lại những hối hả, để thay đổi thói quen quá lệ thuộc vào xe cộ, để giải tỏa những căng thẳng áp lực trong nhịp sống thường ngày, để con người có thể gần nhau theo đúng nghĩa giữa tự nhiên… đã là điều rất quý. Giá trị của nó không thể quy được ra tiền.

Nhưng quan trọng là, ngay cả những mục tiêu cơ bản này, cũng cần được xác định rõ ngay từ đầu, làm căn cứ và định hướng cho toàn bộ cách thức tổ chức, vận hành, chứ không thể mông lung, khai trương xong rồi vừa làm vừa nghĩ.

Quan trọng là, khi năng lực của địa phương có hạn, chuyên môn của cán bộ làm công tác văn hóa chưa phù hợp để đảm nhận các việc này, thì một sự cởi mở và cầu thị là cần thiết, để mời các nhà thiết kế không gian đô thị, các nhóm cộng đồng có kinh nghiệm tham gia, xây dựng nên hồn cốt cho không gian đi bộ.

Người dân sẽ vẽ nên những gì họ thực sự muốn, sẽ chủ động chọn lựa những hoạt động họ thấy có giá trị. Việc của chính quyền là quy hoạch không gian, là tạo hành lang và các điều kiện cần để thực thi mong muốn đó.

Một bên đang ôm đồm quá sức. Một bên chưa được trả lại đúng phần việc  của mình. Đó là lý do vì sao, có những không gian đi bộ dù rất được mong chờ, và được mở ra với quyết tâm đột phá của thành phố, nhưng lại èo uột, mờ nhạt và dẫn đến hồ nghi.

Bước chân của du khách, có thể đi chỉ để mà đi. Nhưng bước đi các nhà quản lý đô thị, nhất định phải có đích rõ ràng./.