Lệnh cấm được đánh giá là một bước đi mạnh mẽ, đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực trong việc bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ trước sự bùng nổ của các sản phẩm thuốc lá mới. Thế nhưng, thực tế tại Hà Nội cho thấy, ở nhiều góc phố, quán cà phê hay những khu vực văn phòng, hình ảnh người lén lút sử dụng thuốc lá điện tử vẫn xuất hiện.
Buôn bán ngầm vẫn hoạt động mạnh trên mạng xã hội
Buổi tối cuối tuần tại phố đi bộ Hồ Gươm, giữa không gian đông đúc, thỉnh thoảng bắt gặp vài nhóm thanh niên đứng nép vào những gốc cây hoặc ghế đá. Trên tay họ là những thiết bị nhỏ gọn, ánh đèn xanh đỏ lóe lên, cùng làn hơi trắng thoát ra rất nhanh tan vào không khí. Cảnh tượng này không quá khó bắt gặp, dù lệnh cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đã được ban hành gần một năm.
"Thật ra thì bọn em biết là bị cấm, nhưng xử phạt thì cũng chưa thấy ai bị cả. Dùng cái này cũng ít hôi hơn thuốc lá truyền thống, mỗi tội bây giờ mua khó hơn trước vì bị cấm…", một thanh niên chia sẻ.
Theo ghi nhận của PV VOV Giao thông, hiện nay trên các trang mạng xã hội mặt hàng thuốc lá điện tử vẫn được buôn bán rầm rộ. Theo đó chỉ cần tìm kiếm từ khóa “pod”, “vape” trên mạng xã hội Facebook, hàng loạt các trang, hội nhóm chuyên cung cấp, trao đổi mặt hàng cấm này sẽ lần lượt xuất hiện.
Tại Hà Nội, các nhóm buôn bán thuốc lá điện tử có đến hàng nghìn lượt thành viên tham gia và có hoạt động mua bán vô cùng sôi nổi. Mỗi ngày đều có hàng chục bài viết quảng cáo tinh dầu, đầu hút thuốc lá với đủ mức giá từ hơn 100 ngàn đến gần 1 triệu đồng. Các trang này còn công khai đăng ảnh, bảng giá, cam kết giao hàng tận nơi, thậm chí không cần đặt cọc tiền khiến việc mua bán và sở hữu các sản phẩm bị cấm này trở nên dễ dàng chỉ sau vài lần click chuột. Từng có người thân và đồng nghiệp hút thuốc lá điện tử và phải chịu cảnh sống trong môi trường “mờ ảo” bởi khói thuốc. Anh Ngô Văn Quang trú tại Hà Nội cho biết:
"Mình thấy hiện nay vẫn nhiều người dùng thuốc lá điện tử, chủ yếu là người làm văn phòng. Mà nhiều khi thấy người ta không hút ở ngoài mà hút ở nhà hay chỗ làm cũng không thấy ai cấm hay phạt nên chắc vì thế mà người ta vẫn dùng".
Trên thực tế, hiện nay thuốc lá điện tử tại Việt Nam đã bị cấm đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng. Từ đây lượng người sử dụng loại thuốc lá này cũng giảm đi, tuy nhiên vẫn còn nhiều những nguy cơ tiềm ẩn về 1 bộ phận giới trẻ “âm thầm” sử dụng loại sản phẩm độc hại này.
Tín hiệu tích cực sau lệnh cấm nhưng nguy cơ vẫn hiện hữu
Theo số liệu từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, số ca cấp cứu liên quan đến việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử đặc biệt ở giới trẻ đã giảm gần 70% trong 10 tháng sau khi lệnh cấm được ban hành so với cùng kỳ giai đoạn trước đó. Bên cạnh đó, nhờ lệnh cấm mạnh mẽ được Quốc hội ban hành, hoạt động quảng cáo cho các sản phẩm này bởi những người nổi tiếng, những người có sức ảnh hưởng dường như đã chấm dứt.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện của WHO tại Việt Nam cho biết, mặc dù việc triển khai và thực thi lệnh cấm của Quốc hội đối với các sản phẩm thuốc lá mới vẫn đang trong giai đoạn đầu, nhưng những bằng chứng hiện có cho thấy lệnh cấm bước đầu đã tạo ra các tác động tích cực một cách rõ rệt. Trên thế giới hiện nay, có 42 quốc gia đã ban hành lệnh cấm với thuốc lá điện tử. Trong khu vực ASEAN thì ngoài Việt Nam, 4 quốc gia khác đó là Singapore, Thái Lan, Lào và Campuchia đã cấm loại sản phẩm này; Brunei đã cấm thuốc lá điện tử; và Malaysia cũng sẽ áp dụng lệnh cấm với thuốc lá điện tử từ năm 2026.
“Tôi xin khẳng định lại là các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng không an toàn và có hại cho sức khỏe. Với quyết định cấm, Quốc hội đã đưa ra quan điểm rất rõ ràng: những sản phẩm này không có chỗ trong xã hội Việt Nam.
Tổ chức Y tế Thế giới nhiệt liệt chúc mừng Việt Nam vì đã đưa ra quyết định mạnh mẽ này vì sức khỏe cộng đồng. Quyết định cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Chính phủ Việt Nam đã được cộng đồng quốc tế ghi nhận.
Dù việc triển khai và thực thi lệnh cấm vẫn đang ở giai đoạn đầu, nhưng nhiều tác động tích cực đã xuất hiện. Có ít thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm này hơn. Số trường hợp thanh thiếu niên phải nhập viện do ngộ độc từ các sản phẩm này cũng giảm đi. Và theo quan sát của chúng tôi, việc quảng bá các sản phẩm này trên mạng xã hội đã giảm đáng kể, nếu không muốn nói là hầu như không còn”.
Cũng theo Tiến sĩ Angela Pratt, hiện vẫn còn nhiều việc phải làm để đảm bảo lệnh cấm này phát huy được tối đa các lợi ích về sức khỏe cộng đồng. Việt Nam cần đảm bảo rằng lệnh cấm đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng được đưa vào trong tất cả các văn bản pháp luật có liên quan.
Đồng thời cần tiếp tục nỗ lực mạnh mẽ để đảm bảo thực thi hiệu quả. Nếu làm tốt tất cả những điều này, lệnh cấm sẽ mang lại tác động to lớn đối với sức khỏe của người dân Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, bằng cách bảo vệ người dân khỏi những tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng trong tương lai.
Một năm sau lệnh cấm mang tính lịch sử của Quốc hội, những tín hiệu tích cực đã xuất hiện: số ca ngộ độc liên quan thuốc lá điện tử giảm mạnh, các hoạt động quảng cáo trái phép gần như biến mất, và cộng đồng quốc tế đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong việc bảo vệ thế hệ trẻ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn có 1 số bộ phận người dân bất chấp lệnh cấm để sử dụng thuốc lá điện tử và tâm lý chủ quan vì cho rằng khó bị xử phạt.
WHO đang tiếp tục khuyến nghị Quốc hội đưa kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh trong Luật Đầu tư sửa đổi. Cùng với đó là không chấp nhận bất kỳ ngoại lệ nào, bao gồm việc cho phép sản xuất các sản phẩm thuốc lá mới để xuất khẩu./.