Trước thực trạng đó, các sở ngành của thành phố đã yêu cầu các địa phương phải kiểm tra, rà soát và di dời các bãi giữ xe trái phép này trước ngày 30 tháng 10 tới đây. Tuy nhiên, việc giải tỏa lại đặt ra một bài toán khác về tình trạng thiếu hụt bãi đỗ xe trầm trọng của thành phố. Đâu là lời giải cho vấn đề này?
Tại khu vực gầm cầu Chữ Y (nối Quận 5 và Quận 8 cũ), không gian công cộng đã bị biến thành nơi tập kết vật liệu xây dựng. Những đống cát, đá, sắt thép nằm ngổn ngang. Đặc biệt nguy hiểm, chúng tôi còn ghi nhận có rất nhiều thùng phuy lớn chứa nhựa đường, một vật liệu cực kỳ dễ bắt lửa, được để ngay dưới gầm cầu mà không có biện pháp che chắn an toàn.
Di chuyển đến cầu Chà Và tình hình lại khác. Gầm cầu ở đây bị người dân chiếm dụng làm điểm buôn bán nước giải khát. Bàn ghế nhựa được bày biện la liệt ngay dưới gầm cầu để phục vụ khách qua đường. Việc kinh doanh tự phát này không chỉ lấn chiếm không gian công cộng mà còn đi kèm với việc sử dụng bếp gas, tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ.
Trong khi đó, tại gầm cầu Him Lam, một diện tích lớn đã bị chiếm dụng để làm bãi trông giữ xe quy mô lớn, với hàng trăm xe ô tô, xe máy đậu san sát nhau trong nhiều năm qua. Việc chiếm dụng không gian công cộng với nhiều hình thức khác nhau đang gây ra bức xúc và bất tiện cho người dân.
“Em thấy rất bất tiện cho việc đi lại, đi bộ tập thể dục. Vỉa hè bị chiếm hết nên nhiều khi phải đi xuống lòng đường, rất nguy hiểm.”
“Mất cảnh quan, cảnh đẹp đi chứ, nhưng mà do ý thức của người dân thôi.”
“Theo em không nên buôn bán, để xe dưới gầm cầu vì mất vệ sinh, mất mỹ quan gầm cầu.”
Những lo ngại về nguy cơ cháy nổ là hoàn toàn có cơ sở. Vụ cháy bãi giữ xe dưới gầm cầu Vĩnh Tuy ở Hà Nội gây thiệt hại lớn về tài sản và ảnh hưởng đến kết cấu cầu là một lời cảnh báo rõ ràng.
Tại các bãi xe tự phát ở TP.HCM, hàng trăm phương tiện chứa đầy xăng dầu đậu san sát, thiếu các thiết bị và phương án phòng cháy chữa cháy theo quy định. Bất kỳ một sự cố nhỏ nào cũng có thể dẫn đến hỏa hoạn.
Trước tình hình này, các cơ quan chức năng đã quyết liệt vào cuộc. Sau chỉ thị của Bộ Xây dựng, Sở Xây dựng TP.HCM đã ban hành văn bản số 6998, yêu cầu các địa phương xử lý dứt điểm tình trạng gầm cầu cạn bị chiếm dụng làm bãi giữ xe.
Về vấn đề này, ông Đỗ Diệp Gia Hợp - Phó Trưởng Phòng Bảo trì Khai thác hạ tầng giao thông đường bộ, Sở Xây dựng TP.HCM cho biết:
“Hiện nay, trên địa bàn TP.HCM ngoài một số gầm cầu có điểm trông giữ xe thì còn có sự lấn chiếm sử dụng sai mục đích dưới gầm cầu. Sở cũng đã có văn bản đề nghị UBND các quận, huyện và TP. Thủ Đức rà soát, xử lý. Hiện nay qua rà soát vẫn còn 2 điểm tồn tại bãi trông giữ xe là cầu ông lớn và cầu Him Lam. Sở cũng đã tích cực thường xuyên đôn đốc các địa phương xử lý và đề nghị di dời trước ngày 30-10 năm 2025.”
Chỉ thị di dời đã được đưa ra. Tại bãi giữ xe cầu Him Lam, một trong những điểm phải giải tỏa, những người làm việc tại đây cho biết sẽ chấp hành quy định của nhà nước, nhưng cũng bày tỏ nỗi lo về công việc trong thời gian tới.
Anh Lê Đăng Dũng, quản lý bãi xe, chia sẻ: “Nhà nước đã quyết định, chúng tôi phải chấp hành thôi. Nhưng cũng mong muốn tập đoàn Him Lam hỗ trợ cho bọn em kiếm kế sinh nhai khác.”
Việc giải tỏa các bãi xe, điểm kinh doanh trái phép dưới gầm cầu là cần thiết. Tuy nhiên, hành động này chưa giải quyết được gốc rễ của vấn đề: đó là TP.HCM đang thiếu trầm trọng bãi đỗ xe. Nhu cầu gửi xe của người dân là rất lớn, trong khi hạ tầng giao thông tĩnh chưa đáp ứng đủ. Đây chính là lý do khiến các bãi xe tự phát liên tục mọc lên, và tình trạng tái lấn chiếm rất dễ xảy ra sau mỗi đợt ra quân xử lý.
Trước bài toán trên, vừa qua Sở xây dựng TP.HCM đã gửi đến Bộ Xây dựng đề xuất nghiên cứu, sửa đổi luật theo hướng giao quyền cho địa phương được chủ động quyết định việc sử dụng không gian dưới gầm cầu cho các mục đích công cộng.
Đề xuất này nhận được sự ủng hộ của nhiều người dân. Họ mong muốn những không gian đang bị bỏ hoang hoặc chiếm dụng nhếch nhác sẽ được cải tạo thành những nơi hữu ích hơn.
Anh Nguyễn Văn Nam bày tỏ: "Anh cũng rất mong có nhiều công viên dưới gầm cầu giống vậy. Để cho thành phố đẹp đẽ, không cho buôn bán phức tạp. Công viên dưới gầm cầu để dành cho người ta đi bộ tập thể dục.”
“Em mong tình trạng buôn bán dưới gầm cầu giảm bớt đi, trồng nhiều cây xanh để giúp cho không khí được trong lành hơn.”, bạn Minh Hoàng nói.
Có thể thấy, việc cho phép sử dụng không gian dưới gầm cầu không phải là ý kiến sai. Nếu được thực hiện tốt, nó sẽ giải quyết được việc vừa đáp ứng nhu cầu về bãi đỗ xe, không gian công cộng, vừa quản lý hiệu quả đất công, tránh lãng phí và lấn chiếm.
Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất là khâu quản lý và kiểm soát an toàn. Nếu đề xuất được thông qua, thành phố phải xây dựng một bộ quy chuẩn kỹ thuật thật sự chặt chẽ. Các bãi giữ xe dưới gầm cầu phải được thiết kế bài bản, trang bị hệ thống phòng cháy chữa cháy tự động, có lối thoát hiểm, và do các đơn vị chuyên nghiệp vận hành. Bên cạnh đó, việc cấp phép và quản lý phải công khai, nh bạch.
Việc nghiên cứu sửa đổi quy định để cho phép sử dụng không gian dưới gầm cầu một cách có kiểm soát là một hướng đi hợp lý. Nhưng thành công của nó phụ thuộc hoàn toàn vào việc xây dựng được một cơ chế quản lý đủ chặt chẽ, để đảm bảo an toàn tuyệt đối và hài hòa mỹ quan đô thị, biến những không gian vốn bị lãng quên thành tài sản có giá trị phục vụ cộng đồng.