Mức lương tối thiểu theo giờ: Lạc hậu ngay từ đề xuất

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Trong Dự thảo Nghị định về lương tối thiểu mới đây đã đưa ra mức lương tối thiểu giờ; đây là quy định phổ biến ở các nước phát triển, mặt khác doanh nghiệp trong nước tuyển lao động theo giờ có xu hướng gia tăng.

Tuy nhiên mức lương tối thiểu giờ là 15.600-22.500 đồng mà Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đưa ra được cho là quá thấp so với thực tế thị trường lao động đang chi trả, so với sức lao động và chi phí cuộc sống của người dân.

Do đó, đề xuất này rất khó đi vào thực tế khi nó hiện đang thụt lùi, lạc hậu với đời sống.   

Hoàng Thu Ánh, quê Nam Định, đã có hơn 3 năm gắn bó với công việc bán hàng cho một siêu thị tại quận Cầu Giấy, Hà Nội. Chị Ánh cho biết, trước đây chị được trả 15 nghìn đồng/ giờ và mới đây đươc tăng lên 18 nghìn/ giờ. Vì là sinh viên làm thêm nên chị cho biết, mức lương trả theo giờ cho công việc này là thấp nhất hiện nay.

Khi được hỏi về mức lương tối thiểu mà Bộ LĐ-TB-XH vừa đề xuất, chị Ánh chia sẻ: “Công việc này bọn em làm thêm để giúp thêm cho bố mẹ. Các công việc làm thêm part-time có thể dao động từ 20-25 nghìn đồng/ giờ thì sẽ giúp bọn em hoàn được các chi phí sinh hoạt, cân bằng và phù hợp hơn”.

Cô Phan Thị Vân, đang làm giúp việc theo giờ cho các gia đình ở khu vực quận Thanh Xuân cho biết, với công việc dọn dẹp, lau chùi nhà cửa, cô được trả 50 nghìn đồng/giờ. Do đặc thù công việc này khá vất vả nên nếu mức tiền công thấp hơn sẽ không tương xứng với sức lao động bỏ ra: “Hiện bây giờ đi làm theo giờ là 40-50 nghìn đồng/ giờ, mong muốn là đề xuất mức lương phải từ 50 nghìn trở lên, không thì mức thu nhập sẽ thấp mà làm thì rất là vất vả”

Là một nhân viên tư vấn truyền thông làm việc theo giờ, chị Trần Thu Trang, ở Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội nhận định, nếu áp theo mức lương tối thiểu vừa được đề xuất thì không thể nhận công việc theo giờ được bởi tổng thu nhập sẽ rất thấp: “Mức như vậy đang khá là thấp so với thực tế ngoài thị trường, khi đưa ra quy định đó cần quan tâm tới yếu tố đặc thù nghề nghiệp, công việc khác nhau. Nếu chỉ đưa ra mức chung sẽ làm ảnh hưởng tới thu nhập của người lao động, nó quá là thấp và không phù hợp”. 

Bà Phạm Lan Khanh, điều hành mạng lưới việc làm FreelancerViet cho biết, áp dụng mức lương tối thiểu theo giờ là đi đúng xu hướng của nhiều nước phát triển. Đồng thời, với sự đa dạng của thị trường lao động hiện nay lai thì đề xuất lương tối thiểu theo giờ mang lại nhiều ý nghĩa. Hiện mỗi quốc gia có cách tính và mức tính khác nhau tùy theo thực tế thị trường lao động của từng nước.

Tuy nhiên, bà Lan Khanh cho rằng, mức mà Bộ LĐ-TB-XH đề xuất là khá thấp so với thực tế đời sống của nước ta và là rất thấp so với các nước hiện nay: “Nên dựa trên thu nhập mà hàng năm có các báo cáo lương của các vị trí, như vị trí lập trình viên thì lương trung bình khoảng 25 triệu/ tháng. Nó là thu nhập chứ không phải lương đóng bảo hiểm. Chúng ta phải dựa vào cái thu nhập của vị trí đó để từ đó đưa ra được mức lương trung bình theo giờ”.

Theo thống kê của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, nhân viên bán hàng, nhân viên nhập liệu, thủ công mỹ nghệ, đưa đón khách hàng bằng xe máy có mức lương 20 – 30 nghìn đồng/giờ với thời gian làm việc 4- 6 tiếng/ngày.

Thông thường, người lao động làm việc bán thời gian sẽ không có thêm bất cứ phụ cấp nào. Trong khi đó, giáo viên tổ chức hoạt động kỹ năng, dạy kỹ năng đang được trả 350 nghìn đồng/giờ. Còn giúp việc theo giờ có mức lương dao động từ 50 -70 nghìn đồng/giờ.

Từ thực tế này, theo ông Vũ Quang Thành, Phó giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, ở những đô thị lớn, mức trả lương theo giờ cần được tính toán phù hợp hơn bởi người lao động còn phải trang trải những chi phí như tiền thuê nhà trọ, ăn uống, sinh hoạt phí đắt đỏ hơn các nơi khác: “Cái này rất cần có sự nghiên cứu để đưa ra mức cụ thể, áp dụng đa dạng với các phân khúc lao động, đối tượng người lao động thì tính áp dụng sẽ tốt hơn.

Với các phân khúc và trình độ cao hơn thì cơ sở nào để trả lương theo giờ khi xu hướng này ngày càng gia tăng”.

Ủng hộ phương án tính lương tối thiểu theo giờ, TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học lao động, cho rằng nên quan tâm tới lương tối thiểu tính theo giờ vì yếu tố linh hoạt, thuận lợi cho doanh nghiệp và người lao động.

Theo bà Hương, hiện nay lương tối thiểu vùng theo giờ đang được tính bằng cách lấy lương tháng chia cho số giờ làm việc trong ngày trong tháng. Tuy nhiên, phương pháp tính này chưa phù hợp. Lương tối thiểu vùng theo giờ còn phải được tính toán dựa trên nhiều căn cứ, cơ sở khoa học khác như: Mức sống tối thiểu, GDP:

“Mức đề xuất lương tối thiểu giờ tôi cho rằng hơi thấp, song cũng cần bao quát nhiều nhóm khác nhau, đây là mức trần thấp nhất để có thể thỏa thuận ở mức cao hơn. Theo tôi, mức lương tối thiểu theo giờ cần cao hơn 30 đến 50% so với mức đề xuất hiện nay thì mới đáp ứng được nhu cầu của người lao động", bà Hương cho biết.

Theo các chuyên gia, việc xác định lương tối thiểu giờ dựa trên phương pháp quy đổi tương đương từ mức lương tối thiểu tháng và thời gian làm việc như dự thảo đề xuất cần tính toán lại. Nếu dùng lương tối thiểu tháng chia cho số giờ làm việc thì tiền lương tối thiểu giờ sẽ thấp. Thông thường ở các nước lương tối thiểu giờ được tính cao hơn lương tối thiểu tháng vì tính chất công việc không ổn định và không đồng bộ.

Trên thế giới từ lâu đã có quy định về tiền lương tính theo giờ. Chúng ta đang đi sau về quy định này nên có nhiều điều kiện để tính toán và đưa ra một mức lương tối thiểu giờ phù hợp hơn với mức sống của người lao động trong thị trường lao động nhiều biến động.

Một mức lương theo giờ làm cơ sở để người lao động và chủ sử dụng lao động có thể sử dụng trong quá trình thương thảo phải là một “Mức lương không máy móc”.

Báo cáo của ILO tại Việt Nam năm 2021 cho thấy, mức lương trung bình hàng tháng của người lao động làm công hưởng lương là 6,6 triệu đồng. Nếu chia tiền lương hàng tháng cho số giờ làm việc, lương mỗi giờ dao động khoảng 31 nghìn đồng. Còn thu nhập bình quân tháng của người lao động là 5,7 triệu đồng thì lương theo giờ là 27 nghìn đồng.

Như vậy đề xuất lương mức tối thiểu theo giờ được đưa ra năm 2022 đã thấp so với mức lương trung bình trước đó 1 năm.

Về cách tính lương, quy đổi theo lương tối thiểu tháng và thời gian làm việc tiêu chuẩn được Bộ Lao động giải thích phương pháp này tránh gây xáo trộn về việc trả lương cho người lao động, bảo đảm người lao động làm việc toàn thời gian và bán thời gian được đối xử bình đẳng.

Tuy nhiên, thực tế, việc trả lương tối thiểu theo giờ chỉ dành cho những lao động làm công việc trong điều kiện lao động giản đơn, công việc không đầy đủ, công việc trong thời gian ngắn và linh hoạt. Những công việc này có đặc thù ngắn hạn, người lao động làm việc bán thời gian.

Mặt khác, về hợp đồng lao động, những người hưởng lương tối thiểu theo giờ thường là hợp đồng lao động ngắn hạn hoặc có thời hạn. Trong khi, nếu áp dụng lương tối thiểu tháng, người sử dụng lao động sẽ phải tính tới các chính sách như BHXH cho đối tượng chỉ có nhu cầu làm việc ngắn hạn hoặc theo giờ.

Hiện, mức lương tối thiểu tháng đã được coi là thấp, là “không đủ sống”, do vậy lương tối thiểu giờ mà dựa trên lương tối thiểu tháng là không phù hợp. Mục đích của lương tối thiểu giờ là bảo vệ quyền lợi cho người lao động không có việc làm ổn định, bấp bênh, nếu tính ngang bằng với lương tối thiểu tháng hiện nay chắc chắn sẽ thiệt thòi cho người lao động.

Vì thế, cần làm rõ hơn về căn cứ xác định mức lương tối thiểu theo giờ, tránh đưa ra mức đề xuất không phù hợp khiến chủ sử dụng lao động có thể lợi dụng chính sách trả lương theo giờ thấp để áp dụng trả cho người lao động một cách bất bình đẳng và ép người lao động.

Mặt khác, cũng cần tính mức lương giờ cho từng nhóm ngành nghề, thời gian làm việc, đặc thù công việc để công bằng cho sức lực, trí lực của người lao động bỏ ra. Đồng thời có những nghiên cứu khoa học, học tập kinh nghiệm quốc tế, khảo sát thị trường lao động rồi mới đưa ra công thức tính, đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Chúng ta mong đợi lần đầu tiên, nước ta sẽ có lương tối thiểu tính theo giờ nhưng với một quy định phù hợp với thực tế, với đời sống của người lao động chứ không phải là quy định lạc hậu ngay từ khi đề xuất.