Để EVFTA tạo sức bật cho doanh nghiệp Việt trong bối cảnh bình thường mới

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Theo Tổng cục Hải quan Việt Nam, một năm sau khi Hiệp định EVFTA đi vào triển khai, trao đổi thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) đạt 54,87 tỷ USD, tăng 12,1% so với giai đoạn cùng kỳ, trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 38,48 tỷ USD, tăng 11,3% và kim ngạch nhập khẩu đạt 16,39 tỷ USD, tăng 14,04%.

Mặc dù đợt dịch Covid-19 lần thứ 4 bùng phát ảnh hưởng nặng nề tới vùng xuất khẩu trọng điểm phía Nam, nhưng 9 tháng năm 2021, thương mại 2 chiều giữa Việt Nam và EU vẫn ghi nhận sự tăng trưởng khả quan, kể cả so với thời kỳ trước đại dịch, với kim ngạch đạt 41,29 tỷ USD, tăng 13,4% so với cùng kỳ năm 2020, trong đó xuất khẩu đạt 28,85 tỷ USD, tăng 11,7% và nhập khẩu đạt 12,4 tỷ USD, tăng 17,6% so với cùng kỳ năm 2020.

Nhìn lại một năm thực thi Hiệp định, ông Đặng Hoàng Giang, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao nhận định: “Việc ký kết EVFTA đã tạo xung lực lớn cho mối quan hệ Việt Nam - EU. Đây là Hiệp định thương mại tự do đầu tiên EU ký kết với một nước đang phát triển khu vực Châu Á Thái Bình Dương với mức cam kết rất cao, kỳ vọng mở ra các cơ hội hợp tác rộng lớn, góp phần đẩy mạnh hoạtđộng giao thương, kết nối đầu tư cho doanh nghiệp và người dân”.

Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang đề nghị đại diện các bộ, ngành, hiệp hội, doanh nghiệp và các cơ quan đại diện Việt Nam tại EU cùng đánh giá thực chất tình hình triển khai Hiệp định, làm rõ các vướng mắc, từ đó đưa các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện khuôn khổ pháp lý, nâng cao các tiêu chuẩn về lao động, môi trường, chống khai thác thủy sản bất hợp pháp cũng như tăng cường kết nối giữa các bộ, ngành, cơ quan đại diện với các hiệp hội, doanh nghiệp.

Theo đánh giá của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, so với các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có hiệu lực, mức độ hiểu biết và kỳ vọng của doanh nghiệp đối với Hiệp định EVFTA tương đối cao (30.19% doanh nghiệp được khảo sát hiểu và nắm rõ các thông tin về các cam kết trong EVFTA so với mức trung bình 22,95% ở các FTA khác). EVFTA là một trong những Hiệp định thương mại tự do của Việt Nam có tỷ lệ tận dụng tốt nhất trong năm đầu tiên thực thi. 

Ông Lương Hoàng Thái - Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương cho biết, nhờ có Hiệp định EVFTA, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và EU đã tăng trưởng theo hướng bền vững hơn, cả về chất và lượng; với xuất, nhập khẩu đều đạt kết quả tích cực. Ngoài ra, Hiệp định cũng là cơ hội để Việt Nam cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, chuyển đổi cơ cấu hàng hóa hướng tới xuất khẩu các mặt hàng giá trị gia tăng cao.

Ông Lương Hoàng Thái chia sẻ: “Chúng ta đã có những bước rất mạnh từ sản xuất hàng có mức độ giá trị gia tăng không lớn sang sản xuất ở mức độ giá trị gia tăng cao hơn. Ví dụ như ngành dệt may, xuất khẩu sợi, xơ, vải tăng trưởng sang EU rất tốt. Vừa rồi dịch Covid-19 tác động ở miền Nam rất mạnh, nhiều doanh nghiệp trong ngành dệt may khó khăn, phải đóng cửa một số xưởng sản xuất. Tuy nhiên, chúng ta thấy lợi nhuận của Tập đoàn dệt may lại tăng”.

Nhìn nhận ở góc độ doanh nghiệp, TS Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập, thuộc Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, Hiệp định EVFTA có thể coi là một trong những FTA thành công nhất ở khâu thực thi bước đầu. Doanh nghiệp Việt Nam thực sự kỳ vọng rất nhiều vào EVFTA cả về góc độ thị trường cũng như xuất nhập khẩu: “Khác với các hiệp định mà chúng ta đã có, phần lớn kỳ vọng vào thị trường, thì ở EVFTA doanh nghiệp lại có thêm cả kỳ vọng vào thể chế, cải thiện môi trường kinh doanh, thu hút đầu tư. Bên cạnh đó, tham gia sân chơi với một thị trường giỏi hơn sẽ giúp chúng ta hoàn thiện hơn. Kết quả này trong ban đầu có thể ngạc nhiên nhưng thực sự có căn cứ và doanh nghiệp không kỳ vọng viển vông vào EVFTA. Rõ ràng đây là hiệp định có khởi đầu cực kỳ tích cực, nhìn từ góc độ doanh nghiệp”.

Ở lĩnh vực Việt Nam có nhiều thế mạnh là nông, lâm, thủy sản, theo bà Bùi Thị Việt Anh, Trưởng phòng tư vấn chính sách, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, châu Âu là thị trường chiến lược của nông, lâm thủy sản Việt Nam, chỉ đứng sau Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên, để có thể xâm nhập thị trường tiềm năng này doanh nghiệp sản xuất và hàng hóa xuất khẩu phải đáp ứng rất nhiều tiêu chí khắt khe. 

Nhận diện những khó khăn, thách thức của doanh nghiệp xuất khẩu nông, lâm, thủy sản Việt Nam, bà Việt Anh chia sẻ: “Các nông sản xuất khẩu của chúng ta gặp rất nhiều khó khăn cũng như thách thức, ví dụ như nông sản phải đảm bảo quy tắc về nguồn gốc xuất xứ, quy tắc về vệ sinh an toàn thực phẩm và các hàng rào kỹ thuật thương mại. Đồng thời gần đây các vấn đề liên quan đến môi trường, hay việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động trong chuỗi cung ứng cũng được EU đặt ra như một quy định chặt chẽ đối với hàng hóa xuất khẩu nói chung trong đó có nông, lâm, thủy sản của Việt Nam”.

Để thực thi hiệu quả EVFTA, triển khai chiến lược hội nhập của đất nước trong giai đoạn mới, Bộ Ngoại giao khẳng định sẽ cùng các cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam tại EU tiếp tục tham gia, đóng góp và đồng hành cùng cơ quan, doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Trung Kiên - Đại sứ Việt Nam tại Áo cho rằng, đại dịch Covid-19 cản trở rất nhiều hoạt động, trong đó có việc thể chế hóa các điều khoản, nội dung của EVFTA, tuy nhiên cũng mở ra không ít cơ hội. Chính trong lúc ách tắc như hiện nay, ai vượt qua được cản trở sẽ đi được quãng đường xa hơn.

Chia sẻ về kinh nghiệm về việc tiếp cận thị trường Áo nói riêng và châu Âu nói chung, Đại sứ Nguyễn Trung Kiên bày tỏ: “Nếu doanh nghiệp Việt Nam đến EU mà không đi vào các kênh phân phối lớn của châu Âu thì sẽ không bao giờ vào được các quầy hàng. Tôi nghĩ hiện nay chúng ta chưa tiếp cận được các kênh phân phối lớn đó. Thời gian tới, các doanh nghiệp cần đàm phán được với các nhà phân phối lớn trên cơ sở đó mới có thể bước vào thị trường này. Tôi được biết, hiện nay các doanh nghiệp của chúng ta vẫn chỉ làm việc trực tiếp với siêu thị, nhưng cũng không phải là những siêu thị lớn ở châu Âu”.

Có thể nói, EVFTA là một trong những hiệp định thương mại tự do thế hệ mới đang mang lại nhiều lợi ích chiến lược cho Việt Nam thông qua phát triển quan hệ thương mại, đầu tư với Liên minh Châu Âu (EU).

Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Trần Quốc Khánh, những kết quả tích cực sau một năm triển khai EVFTA đã đáp ứng được kỳ vọng về kim ngạch thương mại đề ra. Điều đó cho thấy nhiều doanh nghiệp đã chú ý và tận dụng tốt các ưu đãi cắt giảm thuế quan trong Hiệp định.

Thực tế một năm qua cho thấy, Hiệp định EVFTA tạo ra nhiều cơ hội, thúc đẩy xuất khẩu, mở rộng nguồn cung, cải cách thể chế, minh bạch hóa, cải thiện môi trường đầu tư, thu hút phát triển khoa học công nghệ… Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng, vẫn còn không ít thách thức trong thực thi cũng như tận dụng, khai thác lợi thế từ hiệp định đối với các doanh nghiệp Việt. Những mặt hàng phía EU có nhu cầu và Việt Nam có thể đáp ứng chưa cao, năng lực cạnh tranh và mức độ tham gia sâu vào chuỗi giá trị của doanh nghiệp vẫn hạn chế.

Dù có thế mạnh nhưng doanh nghiệp xuất khẩu nông thủy sản Việt Nam có quy mô và nguồn lực nhỏ, sản phẩm chưa đa dạng, chưa quản lý được chuỗi sản xuất phân phối trong nước, chưa kịp thời đầu tư vào công nghệ chế biến...

Bên cạnh đó, Việt Nam đã và đang đối mặt với nhiều thách thức khi chi phí thương mại cao hơn các nước trong khu vực; Các biện pháp phi thuế quan và thủ tục hành chính còn phức tạp; mặc dù Việt Nam đang là nước dẫn đầu trong thương mại hai chiều với EU, các quốc gia này cũng đang đàm phán FTA với các quốc gia khác trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Philippine và Indonesia. Dòng vốn FDI từ EU sang Việt Nam cũng sụt giảm ở giai đoạn tháng 08/2020 đến tháng 08/2021 – do tác động của đại dịch... Do đó, nếu không nỗ lực vượt qua những khó khăn giai đoạn này, khôi phục sản xuất, tranh thủ tận dụng lợi thế đi đầu và nỗ lực phát huy tốt lợi thế trong EVFTA, Việt Nam sẽ đánh mất những cơ hội tốt hơn trong tương lai.

Để thực thi EVFTA đạt hiệu quả tốt hơn trong giai đoạn hậu Covid-19, các chuyên gia khuyến nghị, Việt Nam cần rà soát, hoàn thiện các văn bản pháp luật quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu; Giảm bớt các thủ tục hải quan và các rào cản phi thuế quan đối với các loại mặt hàng này; Chủ động cải thiện năng lực, chất lượng sản phẩm để có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng... Đặc biệt cần lưu tâm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực Việt Nam.

Trong khi đó, đại diện các doanh nghiệp đề nghị các cơ quan quản lý tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao năng lực, tiếp cận các thông tin và chính sách ưu đãi, đổi mới cách thức sản xuất theo hướng bền vững... Các doanh nghiệp cũng mong muốn các cơ quan đại diện sẽ tăng cường cung cấp thông tin về thị trường, có kế hoạch phối hợp quảng bá hình ảnh thương hiệu quốc gia, thúc đẩy các hoạt động xúc tiến thương mại một cách đồng bộ tại các địa bàn châu Âu.