Bao giờ lãnh đạo mới được công nhận là một nghề?

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

Vẫn có quan niệm cho rằng, giám đốc bệnh viện phải giỏi mổ hơn bác sĩ, viện trưởng học hàm phải cao hơn nghiên cứu viên. Điều đó khiến việc tách bạch nghề quản trị với làm chuyên môn rất khó. Nó trái ngược với những gì xảy ra ở các tập đoàn lớn, khi nhà sáng lập phải đi thuê nhân tài về làm CEO (Giám đốc điều hành) cho doanh nghiệp của mình. Việc song hành chuyên môn với quản trị gần như không thể diễn ra thời gian dài, ngay cả với những thiên tài công nghệ.

Trao đổi với VOV Giao thông, ông Quang Tiến, một cán bộ quản lý về hưu tại Hà Nội, khẳng định:

"Lĩnh vực quản lý và lĩnh vực chuyên môn rất khác biệt. Nhưng ở các cơ quan, đơn vị đang có một xu hướng là cứ giỏi chuyên môn, đến một thời điểm sẽ đưa lên làm quản lý. Khi họ không có sự chuẩn bị, đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về quản lý, không có chuyên gia về quản lý giúp đỡ họ thì dễ dàng làm hỏng chuyên gia giỏi về chuyên môn.

Thế nên vấn đề đặt ra là trong quá trình quản lý sử dụng cán bộ, người làm chuyên môn giỏi mà người ta có kiến thức về quản lý thì hãy đưa họ sang. Hoặc muốn đưa họ sang ta phải bồi dưỡng đào tạo, bố trí những cán bộ giỏi về tổ chức quản lý để giúp đỡ họ. Tránh tình trạng ta sẽ mất cán bộ”.

Ở góc độ người làm doanh nghiệp, Tiến sĩ Mạc Quốc Anh, Tổng thư ký hiệp hội doanh nghiệp nhỏ và vừa TP. Hà Nội lại cho rằng, trường hợp người giỏi chuyên môn đi làm quản lý sẽ có nhiều khía cạnh cần bàn:

“Nếu như chuyên môn không giỏi thì trong quá trình điều hành sẽ không thể hiểu, nắm rõ, đưa ra quyết định phù hợp, hiệu quả về tính chuyên môn. Góc độ của các chuyên gia, chúng ta cũng không thể mong muốn người giỏi một cách toàn diện ở vị trí quan trọng”.

Theo ông Mạc Quốc Anh, quan trọng là phải đặt mục tiêu nào cao nhất trong việc đưa ra quyết định. Trong quá trình quản lý thì chuyên môn sẽ mai một. Nếu muốn vừa giỏi quản lý, vừa giữ được chuyên môn đòi hỏi sự quyết tâm rất lớn. Chắc chắn, sẽ có sự đánh đổi từ phía người được giao việc. Dĩ nhiên, về mặt chuyên môn họ sẽ có cấp phó, trưởng phòng để tham mưu về mặt chuyên môn: 

“Ở đâu đó chúng ta vẫn muốn giao trọng trách cho người vừa giỏi chuyên môn vừa giỏi quản lý. Quan trọng nhất là mục đích mang lại cho đơn vị, cơ quan đó là gì. Vì với khả năng, trình độ, năng lực hạn chế thì đừng vừa chuyên môn giỏi và vừa quản lý. Nếu giỏi quản lý thì chỉ làm quản lý thôi còn nếu giỏi chuyên môn thì chỉ làm chuyên môn thôi. Tùy từng chủ thể, từng đơn vị khác nhau”.

Chuyên gia kinh tế, PGS. Đinh Trọng Thịnh phân tích: Về lý thuyết cần tách rời quản lý với chuyên môn. Người quản lý là người được đào tạo bài bản về quản lý và nắm được nhu cầu về quản lý, họ được thuê làm quản lý. Đương nhiên những người đó phải có những nhận thức, hiểu biết về kỹ thuật trong lĩnh vực họ phụ trách, nhưng hiểu biết về quản lý sẽ sâu hơn.

“Nhiều năm nay, chúng ta vẫn lấy cán bộ từ các doanh nghiệp đi lên để quản lý doanh nghiệp, chúng ta đã có đào tạo chứ không phải đưa thuần túy người chuyên môn lên đâu. Thứ hai, trường hợp đưa người từ công việc chuyên môn sang làm quản lý.

Nếu họ không làm được thì phải lên tiếng. Về pháp luật, anh đã là người đứng đầu doanh nghiệp, có các bộ máy trong tay, bộ phận tư vấn thực hiện hỗ trợ về các công việc khác nhau. Và nếu như vẫn cấn cá, chưa thực sự yên tâm, có thể thuê các chuyên gia hoặc những người có hiểu biết sâu sắc để họ hỗ trợ, quản lý tốt hơn” . 

Theo quan điểm của chuyên gia chính sách Ngô Dương, công tác quản trị tổ chức đã trở thành một ngành khoa học, có người được đào tạo chuyên nghiệp và nhà quản lý là một nghề. Trong khi đó, danh vọng của các nhà chuyên môn cũng cần được nâng cao lên, để họ cảm thấy hứng thú, lợi ích về mặt tinh thần để phấn đấu trong công tác chuyên môn nhiều hơn, thay vì cố đi theo con đường công tác quản lý.   

“Xã hội nào cũng thế, người ta tạo điều kiện để phấn đấu, nhưng thực sự đó cũng là lãng phí bởi để đào tạo 1 chuyên gia không đơn giản. Hàng triệu người mới tìm ra 1 sinh viên xuất sắc để đào tạo nhiều năm. Lẽ ra kiến thức và kinh nghiệm có thể áp dụng vào hoạt động chuyên môn, đem lại giá trị lớn cho xã hội nhưng lại đưa ra công việc quản lý thì có thể có những quyền lực, lợi ích, ảnh hưởng đến các cá nhân trong đơn vị ấy, từ nhân sự, tiền lương, mua sắm, tài chính… hoàng loạt vấn đề. Sự tĩnh tâm để đào sâu vào chuyên môn tôi nghĩ sẽ không có”.

Các chuyên gia đều thống nhất quan điểm: Cần tách bạch uy tín về chuyên môn và uy tín về quản lý để bổ nhiệm, đặt vị trí cho phù hợp. Song song với đó, cần sự tham gia giám sát của các tổ chức như công đoàn vào công tác quản lý tổ chức đơn vị. Để đảm bảo người ngồi vị trí quản lý không độc đoán, bất chấp các quy tắc tài chính mà phạm sai lầm.

Góc nhìn của VOV Giao thông: “Giám đốc bệnh viện có cần mổ giỏi hơn bác sĩ?”

Không riêng gì ngành y, hầu hết các ngành nghề, lĩnh vực trong cuộc sống, những nhà lãnh đạo trưởng thành từ cơ sở, có chuyên môn giỏi sẽ nhận được sự nể trọng từ hầu hết cấp dưới. Một bác sĩ giỏi sẽ kính nể một ông giám đốc mổ giỏi hơn mình, thường là vậy.

Tuy nhiên, sẽ có nhiều vấn đề xảy ra khi một nhà nghiên cứu khoa học, thuần chuyên môn quyết định tiến vào con đường quản lý. Không hẳn là vấn đề năng lực, bởi họ đều là các chuyên gia học vấn cao, mà vấn đề xuất phát từ sự đối lập giữa làm quản lý với làm chuyên môn.

Nhà chuyên môn chỉ quản lý về chuyên môn, đào sâu một lĩnh vực nhất định. Còn nhà quản lý sẽ quản lý rất nhiều khía cạnh, bao hàm cả chuyên môn. Một giáo sư có thể sẽ bị “ngợp” khi ngồi vào ghế giám đốc điều hành, chịu trách nhiệm cho vấn đề con người, tài chính, hệ thống, thương hiệu, khách hàng, hệ số rủi ro…

Nhà quản lý giỏi không nhất thiết phải giỏi chuyên môn. Họ là người biết khuyến khích, phát huy và sử dụng hiệu quả những người giỏi chuyên môn. Giám đốc bệnh viện không nhất thiết phải mổ giỏi hơn bác sĩ, giám đốc doanh nghiệp không nhất thiết phải bán hàng năng suất hơn nhân viên. Họ ở một vị trí vạch ra được chiến lược, đưa tổ chức và những người đồng hành đến với mục tiêu đó.   

Một chuyên gia kỹ năng mềm chia sẻ, thực chất không có trường học nào có thể dạy cùng lúc tất cả các kỹ năng mà nhà quản lý cần có. Nó phụ thuộc vào chính mỗi người để trau dồi, bồi đắp dần qua từng năm tháng trong các môi trường va vấp thực tế. Vì vậy, những người hội tụ các yếu tố cần có để trở thành một nhà lãnh đạo, nhà quản lý giỏi rất hiếm, được ví như “vàng trong sa mạc”.

Các tổ chức, tập đoàn càng lớn, việc quản trị càng phức tạp, lại càng cần phải tìm nhân tài thông qua những chiến dịch “săn CEO”. Thậm chí, có những tập đoàn thất bại tìm người giỏi để kế tục, không thể chuyển giao quản lý thành công.

Nhìn ở góc độ nhỏ hơn tại các bệnh viện, một chuyên gia chính sách từng đề cập, để dẹp bỏ định kiến ông giám đốc phải mổ giỏi hơn ông bác sĩ, cần chuyên nghiệp hóa “nghề” giám đốc bệnh viện. Lúc này sẽ không còn mối quan hệ cấp trên cấp dưới mà là quan hệ bình đẳng. Hội đồng quản trị (giống mô hình doanh nghiệp) sẽ có quyền lãnh đạo, quyết định cao nhất. Giám đốc điều hành cũng có thể được hiểu như một chức danh nhằm thực hiện chức năng là quản lý.

Vị trí giám đốc này đảm bảo hỗ trợ tối đa cho các nhà chuyên môn yên tâm thực hiện công tác chính của bệnh viện là khám chữa bệnh cứu người. Những công việc phi chuyên môn khác họ sẽ đảm trách để đảm bảo bệnh viện vận hành êm thuận, có lợi nhuận và đúng các quy định pháp luật, đặc biệt trong các vấn đề tài chính, đầu tư dự án, mua sắm trang thiết bị.

Dĩ nhiên, sẽ có nhiều nhà chuyên môn giỏi được đề nghị chuyển lên làm quản lý, với đãi ngộ và nhiều lợi ích vô hình. Nếu phù hợp, tổ chức sẽ có một nhà quản lý giỏi. Nhưng nếu không phù hợp, tổ chức sẽ mất đi một nhà chuyên môn xuất sắc, lại phải gánh hậu quả của những sai lầm từ một nhà quản lý tồi.

Rủi ro khi làm nhà quản lý sẽ cao hơn nhiều so với rủi ro khi làm một nhà chuyên môn.