Quấy rối tình dục nơi công sở: Chuyện dễ đùa, khó xử lý

Bên cạnh đó, nhận thức về hành vi “quấy rối tình dục” còn chưa đầy đủ, người vi phạm nghĩ đó chỉ là “chuyện đùa”, còn nạn nhân âm thầm chịu đựng, gây khó khăn cho việc tố giác, phát hiện và xử lý.

Vậy, hành vi quấy rối tình dục nơi công sở cần được nhìn nhận và xử lý như thế nào? 

Nghe nội dung chi tiết tại đây:

"Ngày trước tôi từng làm việc cho một Công ty truyền thông. Có một lần sếp gọi vào phòng riêng để bàn giao công việc. Nhưng khi vào sếp nói là mệt và nhờ tôi đấm lưng cho sếp. Tôi nhất quyết từ chối. Sau lần đó thì trong công việc sếp thường hay bắt bẻ. Sau một thời gian thì tôi cũng xin nghỉ" - Đó là chia sẻ của một nữ nhân viên văn phòng khi được hỏi về tình trạng quấy rối tình dục nơi làm việc đang được dư luận quan tâm hiện nay.

Ngoài những vụ việc cưỡng bức, tấn công tình dục có thể dễ dàng nhận diện là hành vi quấy rối, thì những lời nói, cử chỉ gợi mở, có tính chất tính dục diễn ra phổ biến và nhiều người coi chỉ là chuyện đùa:

"Tình dục trong môi trường giáo dục người ta ngại đề cập, nhưng lại mang ra đùa giỡn rất bình thường và thoải mái, em thấy nó hơi ngược".

"Có những phụ nữ không thích đùa cợt, mà nhiều bạn nam lại trêu đùa quá. Cũng rất là khó xử, nói ra thì cũng không được vì còn ảnh hưởng đến công việc của mình".

"Thông qua Internet và phim ảnh thì nó truyền vào đầu không chỉ trẻ con mà người lớn những thông tin sai lệch về việc mà con người có thể làm chuyện ấy ở trường học hay công sở".

TS. Khuất Thu Hồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển xã hội cho biết, hiện ở Việt Nam chưa có nghiên cứu đầy đủ để đánh giá tình trạng quấy rối tình dục nơi làm việc đang ở mức độ nào.

Tuy nhiên, khảo sát của một tổ chức quốc tế với gần 1.000 nữ công nhân ngành may mặc cho thấy, tình trạng quấy rối tình dục khá nghiêm trọng.

Cụ thể, khoảng 87,7% nữ công nhân từng bị bạo lực hoặc quấy rối bằng lời nói; 34,3% từng bị quấy rối, xâm phạm thân thể; 29% bị quấy rối bằng hình thức phi ngôn ngữ như cử chỉ gợi dục; 10% bị đe dọa chấm dứt hợp đồng, giữ lương nếu tố giác hoặc phản ứng; 10% được hứa hẹn đổi tình dục để thăng chức.

Theo TS. Khuất Thu Hồng, con số trên thực tế chắc chắn còn lớn hơn nhiều vì nhiều người không dám chia sẻ: "Những người quấy rối tình dục thường là những người có quyền lực, không nhất thiết phải là địa vị cao, đôi khi chỉ là người phụ trách về kỹ thuật ở nhà máy may mặc chẳng hạn, mang tính chất là đòi hỏi, đổi chác, ép buộc.

Quấy rối tình dục cũng xảy ra giữa các đồng nghiệp. Rất ít người hiểu biết đến nơi đến chốn, đặc biệt ở Việt Nam có cái cần phải thay đổi là nói chuyện tiếu lâm về tình dục. Đa số vẫn nghĩ đó chỉ là câu chuyện vui mà không biết người ta đang làm cho bầu không khí trở nên không lành mạnh".

Chính vì vậy, Luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng luật sư Chính pháp đánh giá cao Dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc đang được đưa ra lấy ý kiến.

Đây là căn cứ để thống nhất cách hiểu về quấy rối tình dục, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật và thuận lợi cho việc nhận diện, phát hiện, xử lý hành vi vi phạm.

Luật sư Đặng Văn Cường cho biết thêm, hành vi quấy rối tình dục tùy theo tính chất, mức độ nghiêm trọng sẽ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144 năm 2021 và Nghị định 12 năm 2022 của Chính phủ, hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là bằng chứng với hành vi quấy rối bằng lời nói, cử chỉ mà không có điểm tiếp xúc trực tiếp.

"Nếu không có chứng cứ ghi hình, không chứng minh được hành vi hoặc hậu quả của hành vi thì việc xử lý là rất khó. Ngoài ra, trách nhiệm của cơ quan chức năng trong việc phát hiện, xử lý nhiều khi không kịp thời, dẫn đến nhiều vụ việc không được giải quyết triệt để, nạn nhân cảm thấy ấm ức, thậm chí có trường hợp nạn nhân bị đổ lỗi", Luật sư Đặng Văn Cường cho biết.

Chuyên gia tâm lý, ThS. Nguyễn Thị Tâm đã từng trị liệu cho rất nhiều phụ nữ bị rối loạn lo âu và sợ hãi, thậm chí có cả nam giới bị quấy rối bởi đồng nghiệp là người đồng tính.

Trong khi đó, số lượng phòng điều trị tâm lý hiện nay quá ít, dẫn đến hai trường hợp: một là nạn nhân buông xuôi và trở thành nô lệ tình dục; hai là kháng cự và bị ám ảnh sợ hãi, có thể dẫn đến trầm cảm, tan vỡ hạnh phúc gia đình và thậm chí nảy sinh những suy nghĩ, hành vi tiêu cực:

"Những nơi công sở có nhiều phụ nữ thì mình nên mời chuyên gia tới để họ nhận thức đúng đắn về quấy rối tình dục nơi công sở, cách đối phó như thế nào. Lúc nào mình cũng có quyền bảo vệ là tố cáo.

Khi mà mình phản kháng thì đối tượng quấy rối phải dừng lại vì biết đối tượng này không thỏa hiệp với người ta. Và nếu như bị lạm dụng một hai lần rồi, nghĩ rằng không thể rút ra thì đừng nghĩ như vậy, không làm việc chỗ này thì mình làm việc chỗ khác", ThS. Nguyễn Thị Tâm noi.s

Bên cạnh ý thức tự bảo vệ của nạn nhân thì TS. Khuất Thu Hồng cho rằng, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu doanh nghiệp, các tổ chức bảo vệ người lao động là rất quan trọng để ngăn ngừa tình trạng quấy rối tình dục: "Phổ biến những tài liệu, tập huấn cho cán bộ liên quan, thành lập quy trình xử lý quấy rối tình dục, thậm chí có đường dây nóng.

Trong những trường hợp nghiêm trọng thì sẽ được giải quyết bằng Luật Hình sự, còn mức độ nhẹ hơn có thể xử lý ngay tại cơ quan bằng cách cảnh cáo, kỷ luật, sa thải hay trừ lương,…

Nếu chủ doanh nghiệp chưa triển khai được hoạt động phòng chống quấy rối tình dục thì người lao động, công đoàn phải lên tiếng".

Những hành vi nghiêm trọng như tấn công tình dục, hiếp dâm, cưỡng dâm,… đã được pháp luật hình sự điều chỉnh nhưng trên thực tế, nhiều vụ việc vẫn khó xử lý, thậm chí “chìm xuồng”.

Do đó, việc xử lý sẽ càng khó khăn hơn với những hành vi quấy rối tình dục bằng cử chỉ, lời nói - chưa được xác định cụ thể vì thiếu văn bản pháp lý.

Do vậy, dưới góc nhìn của VOV Giao thông, để môi trường làm việc lành mạnh, không còn những chuyện đùa tục tĩu, để nạn nhân không cô đơn trên hành trình tự bảo vệ mình: “Cần luật hóa và quy trách nhiệm người đứng đầu”.

Cụm từ “quấy rối tình dục” xuất hiện lần đầu trong Bộ luật Lao động 2012, nhưng sau 8 năm thực thi, không có văn bản hướng dẫn cụ thể thế nào là quấy rối tình dục và cách xử lý ra sao.

Năm 2015, Bộ quy tắc chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc được Bộ LĐ-TB&XH, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam và Phòng Thương mại Công nghiệp (VCCI) ký kết ban hành. Hành vi quấy rối tình dục được nhận diện trong 3 nhóm: quấy rối thể chất, phi thể chất và bằng lời nói.

Tuy nhiên, bộ quy tắc này không phải là văn bản bắt buộc, nên thực hiện hay không tùy thuộc vào nhận thức của người sử dụng lao động.

Bộ luật Lao động năm 2019 tiếp tục chỉnh sửa về nội dung quấy rối tình dục với định nghĩa rõ ràng, quy định cụ thể doanh nghiệp phải ban hành nội quy bằng văn bản và đảm bảo có biện pháp phòng, chống. Tuy nhiên, các quy định chưa đáp ứng được tình huống phát sinh trong thực tiễn và hành vi quấy rối vẫn khó nhận diện.

Chính vì vậy, để ngăn chặn quấy rối tình dục tại nơi làm việc, trước tiên phải luật hóa hành vi và chế tài xử lý. Bộ Quy tắc ứng xử về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc là rất cần thiết, tuy nhiên mới chỉ dừng lại ở mức dự thảo và chỉ mang tính chất tham khảo.

Ngành LĐ-TB&XH cần rà soát và tham mưu Chính phủ để ban hành các văn bản quy phạm pháp luật trong vấn đề này, liên tục cập nhật, bổ sung để tạo thuận lợi cho việc thực hiện và giám sát trong thực tiễn.

Thứ hai, cần quy trách nhiệm cho người đứng đầu cơ quan, công sở, doanh nghiệp trong việc triển khai các biện pháp phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

Trên thực tế, văn hóa công sở phụ thuộc rất lớn vào người lãnh đạo. Nếu người đứng đầu là người nghiêm khắc, gương mẫu thì sẽ không có chuyện nhân viên nhởn nhơ đùa cợt tục tĩu.

Các cơ quan, doanh nghiệp cần có hướng dẫn cụ thể, tập huấn cho người lao động; xây dựng quy trình tiếp nhận và xử lý hành vi quấy rối tình dục chi tiết, từ lắp đặt hệ thống camera giám sát, lập kênh đường dây nóng tiếp nhận, hỗ trợ tâm lý, bảo vệ danh tính nạn nhân, đến chế tài xử lý nghiêm, thậm chí sa thải người vi phạm để tạo tính răn đe.

Để quy trình này thực sự hiệu quả, không phải làm “cho có”, cần tăng cường trách nhiệm giám sát của công đoàn, các tổ chức bảo vệ người lao động, lên tiếng để chủ doanh nghiệp buộc phải thực hiện nghiêm túc.

Việc xử lý người có hành vi quấy rối tình dục cần được làm đến cùng, công khai rộng rãi, không chỉ xử lý nội bộ mà cần sự vào cuộc của cơ quan chức năng, tránh “chìm” đi theo thời gian.

Nếu không thì nạn nhân sẽ ấm ức, mất niềm tin, không còn tố giác hành vi vi phạm, và sự im lặng sẽ khiến hành vi quấy rối tình dục tiếp tục diễn ra, thậm chí mức độ càng nghiêm trọng hơn.

Và cuối cùng là đẩy mạnh truyền thông qua nhiều phương thức để nâng cao nhận thức của người dân về quấy rối tình dục, đặc biệt là giáo dục ngay từ nhà trường cho thế hệ trẻ. Nhận thức đúng đắn sẽ giúp mọi người có hiểu biết đầy đủ về tình dục - vấn đề cần nhìn nhận nghiêm túc chứ không phải chuyện đề đùa.