Tuyển tiếp viên đã lập gia đình và có con: Cơ hội việc làm mới cho phụ nữ?

Hãng hàng không Trung Quốc tuyển dụng "thím tiếp viên"

Hàng không Ấn Độ hỗn loạn vì hãng IndiGo hủy hơn 1.200 chuyến bay

Hàng không Mỹ vẫn gặp khó sau khi chính phủ mở cửa trở lại

Trong sự kiện tuyển dụng tổ chức tại thành phố Lan Châu, Spring Airlines giới thiệu chương trình dành riêng cho nhóm ứng viên đặc biệt là phụ nữ đã kết hôn và có con ở độ tuổi lên đến 40, mà họ gọi vui là “thím tiếp viên” (kongsao). Theo yêu cầu, ứng viên phải tốt nghiệp đại học chính quy, cao từ 162–174 cm và không bị giới hạn về kinh nghiệm nghề nghiệp.

Đại diện bộ phận tuyển dụng cho biết, dự kiến sẽ nhận từ 30 đến 60 người cho đợt tuyển lần này. Spring Airlines đánh giá phụ nữ trải qua hôn nhân và có con thường có sự điềm tĩnh, khả năng giao tiếp gần gũi và phản ứng linh hoạt – những yếu tố hữu ích khi phục vụ trẻ em hay xử lý tình huống trên không.

Spring Airlines chia sẻ rằng việc mở rộng tiêu chí tuyển dụng nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực tăng nhanh trong giai đoạn phục hồi của ngành bay, đồng thời tạo thêm cơ hội nghề nghiệp cho lao động nữ.

Hiện hãng sở hữu khoảng 3.400 thành viên phi hành đoàn, với độ tuổi trung bình là 28. Khoảng 70% trong số họ dưới 30 tuổi. Trong nhiều năm, ngành hàng không Trung Quốc thường tuyển ứng viên từ 18–25 tuổi; một số hãng gần đây mới nâng trần lên 28–32 tuổi, hoặc như Beijing Capital Airlines gần đây đã thông báo, 35 tuổi cho các vị trí cấp cao.

Ở Trung Quốc, độ tuổi nghỉ hưu của phụ nữ là 50 tuổi. Sau COVID-19, ngành hàng không Trung Quốc nới lỏng điều kiện tuyển dụng (ví dụ chấp nhận phụ nữ đã kết hôn, lớn tuổi hơn) để cơ cấu lại và đa dạng hóa đội ngũ tiếp viên.

Ông Lý Hán Minh, Cựu cố vấn hàng không dân dụng, cho biết: “Để đào tạo một tiếp viên, các hãng hàng không thường phải cần tới 1,5 năm trên mặt đất để học những kiến thức và kỹ năng cần thiết để sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ trên máy bay”.

Mở ra cơ hội việc làm cho lao động nữ đã kết hôn

Chủ đề “Spring Airlines tuyển tiếp viên đã kết hôn và có con” nhanh chóng leo lên vị trí dẫn đầu lượt tìm kiếm trên Weibo. Nhiều người dùng bày tỏ sự ủng hộ. Tài khoản Beicai Ningdouya viết: “Công ty đã nhận thấy sự ấm áp và điềm tĩnh mà những phụ nữ đã kết hôn và có con có thể mang lại cho công việc, mang đến cho các bà mẹ đang đi làm một cơ hội mới trong sự nghiệp - một tinh thần trách nhiệm mà nhiều nhà tuyển dụng nên nắm bắt”.

Trong bài bình luận, tờ Nhật báo Quảng Châu nhận định chính nhu cầu phục vụ các tuyến bay quốc tế mới – như Lan Châu – Chiang Mai hay Lan Châu – Hà Nội – khiến Spring Airlines chọn hướng đi này. Trên những đường bay có tới hơn 60% khách là người lớn tuổi hoặc gia đình có trẻ nhỏ, các tiếp viên giàu kinh nghiệm chăm sóc trẻ em sẽ thích hợp hơn để hỗ trợ hành khách, từ việc trấn an trẻ quấy khóc đến hướng dẫn người cao tuổi sử dụng thiết bị an toàn trên máy bay.

Bên cạnh những ý kiến hoan nghênh sự đổi mới trong tuyển dụng, cũng có không ít quan điểm cho rằng cách gọi “thím tiếp viên” là thiếu tôn trọng, vô tình đóng khung hình ảnh các nữ tiếp viên lớn tuổi vào vai trò “bà nội trợ truyền thống”, chỉ gắn với việc chăm sóc gia đình.

Trước làn sóng tranh luận, đại diện Spring Airlines lên tiếng giải thích rằng hãng không có chủ ý gây phản cảm hay phân biệt đối xử. Phía công ty khẳng định nhiệm vụ, chế độ đãi ngộ và lộ trình thăng tiến của họ hoàn toàn giống với bất kỳ tiếp viên hàng không nào khác.

Hãng cũng cho biết thuật ngữ “thím tiếp viên” thực ra xuất hiện từ thập niên 1990, thời điểm các hãng hàng không dân dụng Trung Quốc bắt đầu tuyển những nữ công nhân dệt may bị sa thải vào làm tiếp viên. Khái niệm này tồn tại đến nay như một cách gọi quen miệng trong ngành.

Spring Airlines trước đó đã nhiều lần tuyển phụ nữ đã lập gia đình và các bà mẹ tham gia đội ngũ tiếp viên. Hiện hãng có 88 lao động được gọi là “thím tiếp viên”, trong đó 74% đã vươn lên các vị trí quản lý. Với nhóm ứng viên lớn tuổi, hãng cũng áp dụng mức phí đào tạo ưu đãi.

Một nữ tiếp viên chia sẻ rằng chính trải nghiệm sống trở thành lợi thế lớn của họ: “Thực ra chúng tôi có lợi thế hơn so với sinh viên mới ra trường. Chúng tôi từng đi làm, nuôi con và chăm sóc cha mẹ già, nên xử lý tình huống bình tĩnh hơn. Trong nhóm, chúng tôi cũng thường đảm nhận vai trò ‘chị cả’.”

Spring Airlines hiện cũng áp dụng mức phí đào tạo ưu đãi cho các ứng viên lớn tuổi, dù chưa rõ liệu hãng có ý định tuyển tiếp viên nam lớn tuổi hay không.

Cũng có ý kiến khen ngợi rằng đây là bước tiến của ngành hàng không Trung Quốc khi dần chuyển trọng tâm từ ngoại hình và tuổi tác sang kỹ năng và sự chuyên nghiệp. Một ý kiến khác đề xuất nên tiến thêm một bước nữa: sử dụng một chức danh chung cho tất cả tiếp viên, bất kể tuổi tác hay giới tính.

Xu hướng nới lỏng yêu cầu tuyển dụng để tận dụng nguồn nhân lực

Được biết, ngoài Spring Airlines, từ nhiều năm qua, Qantas đã có chính sách linh hoạt về độ tuổi tiếp viên cho các chuyến bay nội địa, cho phép tiếp viên lớn tuổi vẫn tiếp tục làm việc nếu đảm bảo sức khỏe và yêu cầu công việc. Điều này trái ngược với phần lớn các hãng hàng không ở châu Á hay thế giới, vốn thường giới hạn độ tuổi tiếp viên ở mức 35–40 tuổi và ưu tiên ứng viên trẻ.

Chính sách này giúp Qantas duy trì được đội ngũ tiếp viên giàu kinh nghiệm, đồng thời phản ánh văn hóa doanh nghiệp đề cao sự đa dạng và ổn định lao động trong ngành hàng không Úc.

Ngoài Qantas Airlines, hãng hàng không EasyJet (Anh) là một ví dụ nổi bật hiện nay cho phép tuyển dụng tiếp viên hàng không từ 50 tuổi trở lên. Năm 2024, EasyJet đã triển khai chiến dịch thu hút các ứng viên lớn tuổi, nhằm tận dụng kinh nghiệm và sự thân thiện, đồng thời tăng sự đa dạng nhân sự trên các chuyến bay nội địa và khu vực.

Trong khi đó, phần đa các hãng hàng không ở châu Á, Mỹ, châu Âu vẫn giữ chính sách ưu tiên tuổi trẻ cho ứng viên mới và chỉ duy trì tiếp viên lâu năm nếu sức khỏe tốt, hiệu quả công việc được đảm bảo.

Do nhu cầu tuyển dụng tăng mạnh toàn cầu, nhiều chuyên gia dự báo sẽ có xu hướng nới lỏng các rào cản này để tận dụng nguồn nhân lực, nhất là ở châu Á.

Còn tại Việt Nam, các hãng hàng không như Vietnam Airlines, Vietjet, Bamboo Airways, EVA Air cũng chủ yếu tuyển ứng viên 18–30 tuổi, tốt nghiệp PTTH, không hạn chế ngành, ưu tiên ngoại hình tốt, ngoại ngữ và sức khỏe.

Chưa có hãng lớn nào công khai chính sách tuyển dụng cho nhóm phụ nữ ngoài 35 tuổi, đặc biệt đã kết hôn và có con.

Một số hãng nới rộng điều kiện về ngoại hình và trình độ nhưng tiêu chí tuổi, tình trạng hôn nhân vẫn là rào cản cho ứng viên nữ lớn tuổi.

Đáng chú ý, hiện có Vietnam Airlines cho phép tiếp viên từng có kinh nghiệm làm việc ở hãng, dưới 45 tuổi, quay lại làm việc trong một số trường hợp đặc biệt hoặc vị trí cố vấn, giám sát.

Chương trình tuyển dụng độc đáo Spring Airlines mang tính đột phá về cơ hội bình đẳng giới trong ngành hàng không, nhất là khi mở rộng cho phụ nữ đã lập gia đình, có con, ngoài 35 tuổi. Đây có thể là tiền lệ để ngành hàng không toàn cầu và Việt Nam trong tương lai cân nhắc nới lỏng quy chuẩn để giải quyết thiếu hụt nhân lực và tăng tính đa dạng nhân sự.