Tù mù thiệt hại

Tuy vậy, do chưa có thống kê cụ thể những thiệt hại này, dẫn đến các kế hoạch, các giải pháp chưa được quyết liệt ở mức cần thiết để giảm thiểu tình trạng này.

Ngập úng đô thị, thiệt hại đong đếm được không?

Những trận “lụt” của Hà Nội và TP.HCM vốn đã dày, đã nặng trong những mùa mưa gần đây, đang trở nên nghiêm trọng hơn dưới tác động cộng hưởng của thời tiết dị thường, khiến mưa tháng sáu đã trút nước như áp thấp nhiệt đới hoặc hoàn lưu bão.

Người dân trở tay không kịp, bì bõm và bế tắc trên đường đi học, đi làm.

Theo số liệu của Tổng cục thống kê, thu nhập trung bình của người Hà Nội trong quý III năm 2023 là 9,9 triệu đồng. Nếu tính ngày làm 8 tiếng và lực lượng lao động là khoảng 4,1 triệu người, thì con số thiệt hại ròng từ mỗi giờ lao động bị lãng phí đã vào khoảng 56 tỷ đồng. Trong khi, thực tế, nhiều triệu giờ lao động đã bị lãng phí trong những trận ngập liên miên.

Đó là còn chưa kể các thiệt hại khác do xe chết máy, hư hỏng, hao mòn, do đường sá và kết cấu công trình nhanh xuống cấp, do gánh nặng chi phí khám chữa bệnh gia tăng theo mức độ ô nhiễm môi trường mà úng ngập là một nguyên nhân đáng kể.

Đối mặt với tình trạng này, ngành thoát nước căng mình khơi thông cống rãnh trước và trong mỗi trận mưa. Ngành cầu đường tất bật duy tu sửa chữa. Ngành y tế dự phòng luôn quá tải vì tần suất dịch bệnh tăng chóng mặt.

Song, điều đáng nói là cho đến nay, các ngành chức năng chưa bên nào lên tiếng về những thiệt hại này, mà đều âm thầm chịu đựng, vì không có căn cứ.

Chưa có số liệu thống kê - dù là ước tính – về thiệt hại trực tiếp và gián tiếp từ vấn nạn ngập úng đô thị. Ngay cả, mức độ gia tăng chi phí thế nào cho tiêu thoát nước khẩn cấp, cho sửa chữa duy tu, cho y tế dự phòng, cho bảo hiểm xe cộ… cũng không hề được công bố.

Sự ngập úng và hỗn loạn giao thông mỗi khi ngập đang được coi như một hiện tượng bình thường mà người dân buộc phải chấp nhận do thời tiết cực đoan.

Trong khi đó, các dự án chống ngập với tổng vốn vài chục nghìn tỷ đồng vẫn đang “lụt” tiến độ. Các vi phạm về quy hoạch xây dựng vẫn không thể khắc phục và không quy được trách nhiệm. Thậm chí, đến cả việc có vi phạm hay không, cũng còn tranh cãi chưa hồi kết.

Ngoài thiệt hại thời gian, kinh tế, sức khỏe, ngập úng còn làm cho an ninh đời sống bị đe dọa trực tiếp bởi rủi ro tai nạn tăng cao, cả trong giao thông và sinh hoạt. Chất lượng cuộc sống của cư dân đô thị bị suy giảm nghiêm trọng do thường xuyên phải sống cùng nước cống.

Nếu tất cả những thiệt hại, xuống cấp và suy giảm này được coi là bình thường, thì đó chính là điều rất không bình thường trong quản trị đô thị.

Không có các con số thống kê thiệt hại, mọi đánh giá chỉ là cảm tính. Sự tù mù của dữ liệu là lý do khiến vấn đề chưa được đánh giá đúng mức độ nghiêm trọng của nó. Và từ đó, giải pháp chưa cần quyết liệt.

Các điểm nghẽn cản trở dự án chống ngập chưa cần phải khơi thông. Thực thi quy hoạch đô thị chưa cần phải thiết lập “kỷ luật sắt”. Trách nhiệm để xảy ra các lý do dẫn đến úng ngập gia tăng chưa nhất thiết phải gọi tên.

Sự tù mù của số liệu trong quản trị là điều kiện không thể lý tưởng hơn cho sự tù mù về trách nhiệm.

Hà Nội đang quyết tâm xây dựng một đô thị thông minh, vì một nền hành chính phụng sự. Ở đó, chất lượng sống và sự hài lòng của người dân là mục tiêu của mọi chính sách. Một đô thị thông minh không ướt át và dầm dề, tất nhiên thoát nước thông minh là tất yếu.

Nhưng, trước khi làm việc đó, cần đánh giá đúng trạng thái vận hành của tất cả những hạ tầng đô thị có liên quan đến thoát nước đã thông minh đến đâu, hay chưa sẵn sàng để trở nên thông minh.

Dọn đường cho sự thông minh, trước hết phải xóa “mù”, xóa bỏ mọi sự tù mù về dữ liệu đầu vào cho chính sách và các quyết định quản lý. Sự rõ ràng và minh bạch số liệu liên quan đến thiệt hại do úng ngập nói riêng, số liệu về quản trị đô thị nói chung, là tiền đề cho sự mạch lạc về cơ chế, công khai về trách nhiệm - điều mà cả người dân và những nhà quản lý cấp tiến luôn mong chờ.