Quan đi hội

Ngày 3/2/2025 Thủ tướng chính phủ đã ban hành công điện số 09 về tổ chức lễ hội sau tết Nguyên đán Ất tỵ và Lễ hội xuân 2025. Điểm mới trong công điện về lễ hội năm nay là việc tham gia lễ hội của các đồng chí lãnh đạo bộ, ngành, địa phương.

“Lãnh đạo các bộ, cơ quan, địa phương không tham dự lễ hội nếu không được cấp có thẩm quyền phân công.”. Đó là một phần nội dung công điện số 09 ngày 3/2/2025 của Thủ tướng chính phủ chỉ đạo về công tác tổ chức lễ hội Xuân. Đây là một chi tiết rất mới so với những mùa lễ hội trước đó, vốn chỉ đề cập việc sử dụng xe công, hoặc đi lễ hội trong giờ hành chính.

Công điện 09 của Thủ tướng, có thể nói, đã điểm trúng một huyệt đạo nhạy cảm của hệ thống, với thói quen lạm dụng vặt chức vụ, quyền hạn để mưu cầu những quyền lợi dân sinh. Và, sự lạm dụng vặt vãnh đó không chỉ là vấn đề kỷ luật công vụ, mà còn tạo nên sự phản cảm trong cách mà người dân nhìn vào bộ máy công quyền.

Lễ hội mùa xuân, phần lớn là các lễ hội dân gian, mà bản chất là sinh hoạt văn hoá, tín ngưỡng của các cộng đồng địa phương. Sự tham dự của các lãnh đạo cơ quan nhà nước, cùng với vai vế hành chính của họ, tại các lễ hội của người dân, sẽ kéo theo các nghi thức tiếp đón, phá vỡ trật tự truyền thống, ảnh hưởng tiêu cực tới việc thực hành văn hóa, tín ngưỡng của người dân.

Trong những điều gây phản cảm ở các hội làng mùa xuân, ngoài các hình thức cờ bạc trá hình dưới hình thức trò chơi dân gian, thì việc ban tổ chức các lễ hội dẹp đường để ưu tiên quan chức, lãnh đạo chen ngang dâng lễ, hoặc được xếp vào các vị trí nghi thức vốn dĩ thuộc về chức dịch địa phương cũng gây ức chế không ít đối với người dân tham gia lễ hội.

Yêu cầu lãnh đạo các bộ, cơ quan, địa phương không tham dự lễ hội một cách tùy tiện, như công điện của Thủ tướng chính phủ, theo suy nghĩ của tôi, là một hành động nhằm trả lại sự hồn nhiên, thuần khiết của các lễ hội dân gian. Sự hồn nhiên, thuần khiết, bầu không khí văn hóa đậm chất dân gian chính là hồn cốt, là sắc thái hấp đẫn, đẹp đẽ nhất của các lễ hội mùa xuân. Nhưng điều đó, nhiều năm qua phần nào hư hao, mất mát bởi các yếu tố hành chính.

Không ít lễ hội, vốn dĩ là sinh hoạt văn hóa của cộng đồng làng xóm, nơi mà cả phần lễ và phần hội lẽ ra đều mang những đặc trưng văn hóa, lịch sử, lối sống, tín ngưỡng của cộng đồng, với những tôn ti, trật tự được hình thành qua nhiều thế hệ người làng. Nhưng, chỉ vì sự có mặt của đồng chí lãnh đạo nào đó, bỗng nhiên phải thay đổi, bỗng nhiên bị hành chính hóa, bỗng nhiên có thêm những bài phát biểu sáo rỗng vào phần lễ.

Có người sẽ cho rằng, những yếu tố hành chính xuất hiện trong lễ hội dân gian là vô hại, không gây ảnh hưởng nhiều. Nhưng tôi không nghĩ thế. Bởi tôi quan niệm rằng lễ hội là sự kết tinh của văn hiến từng vùng đất, được truyền thừa một cách tự nhiên qua nhiều thế hệ. Bất cứ sự tác động nào từ bên ngoài vào nhịp điệu của lễ hội cũng làm thay đổi hương vị, màu sắc của lễ hội. Giống như nấu một món ăn truyền thống mà cho vào đó những gia vị ngoại lai.

Hơn nữa, lễ hội là sinh hoạt văn hóa của cộng đồng người dân, nơi mà chỉ có những người dân trong cộng đồng mới có thể làm chủ, mới có thể tạo nên thần thái của ngày hội. Ở đó, thánh thần trong tâm tưởng, nghi thức trong truyền thống, phong hóa và mỹ cảm của ngôi làng mới là điều quan trọng. Sự xuất hiện của quan chức, với vai trò hành chính của họ, vốn là điều không nên./.