Phí bảo hiểm chiến tranh cho vận tải biển toàn cầu tăng vọt

Đóng cửa eo biển Hormuz ảnh hưởng tới vận tải biển toàn cầu

Xung đột Iran – Isarel trong những ngày gần đây đã có nhiều diễn biến mới khi Mỹ quyết định can thiệp bằng cách cho đánh bom các cơ sở hạt nhân của Iran. Để đáp trả, Iran đã thực hiện các cuộc tập kích bằng tên lửa vào các căn cứ của Mỹ ở Trung Đông, và bên cạnh đó là đe doạ đóng cửa eo biển Hormuz.

Eo biển Hormuz nằm tại cửa ngõ vịnh Ba Tư, là một trong những điểm nghẽn hàng hải quan trọng nhất thế giới. Tuyến hải trình hẹp này là lối ra duy nhất từ vịnh Ba Tư ra thế giới, là nơi tập trung nhiều quốc gia xuất khẩu dầu lớn như Iran, Ả Rập Xê Út, Iraq, Kuwait và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE).

Vì lẽ đó, eo biển Hormuz đóng vai trò quan trọng với ngành vận tải biển và thương mại năng lượng toàn cầu, khi mà mỗi năm có khoảng 20% lượng dầu thô toàn cầu được vận tải qua eo biển này.

Dù đến nay, việc đóng cửa eo biển Hormuz mới chỉ dừng ở mức được phê duyệt bởi Quốc hội Iran. Việc đóng cửa eo biển vẫn cần sự chấp thuận cuối cùng từ Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran, và tính đến nay Hormuz vẫn chưa bị đóng cửa trên thực tế. Tuy nhiên, sự kiện này đã có những ảnh hưởng nhất định tới ngành vận tải biển.

Theo Reuters, một số công ty vận tải biển của Nhật Bản đã có chỉ thị cho các đội tàu rút ngắn thời gian lưu lại tại vịnh Ba Tư để phòng tránh rủi ro. Còn theo Bloomberg, Hy Lạp, quốc gia có nhiều tàu chở dầu, đã phát đi cảnh báo tới các chủ tàu về việc cân nhắc có nên di chuyển qua eo biển Hormuz trong thời gian này. Phía Mỹ thì phát đi cảnh báo về việc các tàu thuyền có cờ Mỹ có thể gặp rủi ro cao hơn khi đi qua eo biển này.

Trong khi đó, tập đoàn vận tải biển AP Moller – Maersk cho biết họ vẫn tiếp tục các chuyến tàu qua eo biển, nhưng sẵn sàng thay đổi khi có diễn biến mới. Trước đó Maersk đã chỉ thị tàu thuyền của mình tạm ngừng vào cảng Haifa của Isarel trong bối cảnh xung đột leo thang.

Chi phí cho vận tải biển tăng vọt

Nhìn chung, theo các chuyên gia, nếu căng thẳng Isarel và Iran tiếp diễn, vận tải biển chắc chắn sẽ chịu nhiều tác động tiêu cực. Các tuyến vận tải có thể phải chuyển hướng xa hơn để tránh nguy hiểm, dẫn tới chi phí nhiên liệu và thời gian vận chuyển tăng mạnh.

Ông Mark O’Gorman, giáo sư bộ môn Khoa học Chính trị, trường ĐH Maryville, Mỹ chia sẻ: “Giá dầu tăng thì chi phí vận chuyển cũng sẽ tăng theo. Hiện tại dù tình hình chưa đến mức căng thẳng như giai đoạn COVID-29 nhưng chắc chắn ngành vận tải và tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng khi hàng hoá vẫn còn đang mắc kẹt trên các con tàu”.

Một trong các loại chi phí vận tải tăng đột biến trước những căng thẳng vừa qua đó là Bảo hiểm rủi ro chiến tranh. Đây là một loại hợp đồng bảo hiểm cung cấp sự bảo vệ tài chính cho người tham gia hợp đồng trước tổn thất từ các sự kiện như xâm lược, nổi dậy, đình công, bạo loạn và đảo chính.

Theo Reuters, hiện các hãng tàu đang phải mua bảo hiểm rủi ro chiến tranh với mức phí cao hơn khi đi qua khu vực có xung đột. Chi phí cho các chuyến tàu container đi qua khu vực Trung Đông đã tăng từ 3.3 – 3,5 triệu USD, lên đến khoảng 4,5 triệu USD cho mỗi chuyến. Tiền bảo hiểm rủi ro đã ghi nhận một số trường hợp tăng lên tới 400%.

Ông Ryan Petersen, CEO của Flexport, công ty chuyên tư vấn, cung cấp dịch vụ logistic chia sẻ: “Có thể nói phí bảo hiểm chiến tranh chính là thứ đang ngăn cản các tàu vận tải đi qua những khu vực nguy hiểm như Biển Đỏ hiện tại. Mỗi một chuyến tàu container đều chở một lượng lớn các kiện hàng có giá trị của nhiều doanh nghiệp. Nếu chẳng may một con tàu này gặp nạn, tôi nghĩ rằng số lượng khiếu kiện truyền đến doanh nghiệp sẽ là rất lớn. Dù gì việc đi qua vịnh Ba Tư hiện tại vẫn an toàn hơn là Biển Đỏ bởi có sự hiện diện của Mỹ và đồng minh tại khu vực đó”.

Hiện Iran và Israel có cơ hội lớn để thúc đẩy đối thoại nhờ lệnh ngừng bắn do ông Trump đưa ra, nhưng đối mặt nhiều thách thức để duy trì trạng thái hòa bình. Tuy nhiên, nhiều người vẫn tỏ ra nghi ngờ, không chắc chắn liệu lệnh ngừng bắn có được duy trì lâu dài. Căng thẳng xung đột vẫn còn thì chắc chắn chi phí vận tải biển vẫn sẽ còn tăng.

Trở lại với Việt Nam, xét theo tình hình hiện tại, dù Việt Nam không nằm gần Trung Đông, nhưng phụ thuộc vào các tuyến hàng hải quốc tế để xuất khẩu và nhập khẩu, nhất là qua kênh đào Suez và tuyến Ấn Độ Dương. Nếu tuyến Trung Đông bị ảnh hưởng, giá cước container từ châu Âu, Trung Đông, châu Phi về Việt Nam sẽ tăng mạnh. Ngành xuất nhập khẩu Việt Nam sẽ chịu chi phí logistics cao hơn, làm giảm sức cạnh tranh.

Theo ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, hiện xung đột tại Trung Đông đang ảnh hưởng đến hoạt động vận tải quốc tế. Trong trường hợp tàu vận tải phải tránh khu vực này và đi vòng qua châu Phi thì chi phí vận chuyển sẽ tiếp tục gia tăng, ảnh hưởng đến chi phí xuất khẩu sang châu Âu và bờ Đông Hoa Kỳ.

Do đó, theo ông Hải, các doanh nghiệp cần cập nhật tình hình để phối hợp với đối tác nhập khẩu hoặc xuất khẩu. Qua những bài học từ trước đây, cần cẩn trọng hơn trong việc ký kết hợp đồng liên quan đến vận chuyển, logistics và giao nhận hàng hóa nhằm hạn chế rủi ro, nhất là trong bối cảnh xảy ra các tình huống bất thường như tàu đến chậm hoặc bị ảnh hưởng bởi xung đột.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng nên cân nhắc các phương án vận tải thay thế. Đặc biệt, tuyến đường sắt liên vận sang châu Âu hiện vẫn có thể khai thác và là một giải pháp tiềm năng.