Giấc ngủ trắng, kẻ giết người thầm lặng trên các con đường

Microsleep, hay còn gọi là giấc ngủ vi mô, hoặc giấc ngủ trắng, là một giai đoạn ngủ không tự nguyện, thường kéo dài rất ngắn, chỉ khoảng 1 – 15 giây. Giấc ngủ vi mô xảy ra khi một người cố gắng giữ tỉnh táo để chống lại cơn buồn ngủ.

Đây là một hiện tượng sinh lý xảy ra khi cơ thể quá mệt mỏi, xảy ra khi một người bị thiếu ngủ kéo dài, làm việc quá sức hoặc gặp các vấn đề về sức khỏe, dẫn đến rối loạn thần kinh, khiến cơ thể không thể kiểm soát cơn buồn ngủ một cách bình thường.

Giấc ngủ vi mô trở nên đặc biệt nguy hiểm nếu bạn đang lái xe, hoặc thực hiện các công việc nguy hiểm vì nó có thể khiến ta mất tập trung và phản xạ không kịp thời, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Tiến sĩ Fauzieh Dabaja thuộc của đại học Y Khoa Michigan, Mỹ chia sẻ: 

“Một người nếu như thức liên tục trong vòng 20 đến 21 tiếng sẽ có mức độ tỉnh táo, khả năng tập trung chỉ ngang bằng một người say xỉn ở mức quá nồng độ cồn tối đa cho phép. Khi xảy ra giấc ngủ vi mô, tài xế thường không nhận ra là mình đang ngủ gật. Các triệu chứng trước đó thường là ngáp, mắt liên tục cụp xuống do buồn ngủ, cơ thể cảm thấy mệt mỏi…”

Theo quỹ Vì ATGT (AAA), số liệu trung bình tại Mỹ từ năm 2012 tới nay cho thấy, mỗi năm tại quốc gia này xảy ra khoảng 328 nghìn vụ TNGT có nguyên nhân xuất phát từ buồn ngủ, trong đó có khoảng 109 nghìn vụ khiến người bị thương và 6.400 vụ gây tử vong. Cũng tại quốc gia này trong giai đoạn 2017-2021, có tới 17,6% vụ TNGT ở Mỹ là có liên quan tới vấn đề ngủ gật khi lái xe.

Theo chuyên gia, cách phòng chống giấc ngủ trắng tốt nhất vẫn là ngủ đủ, nghỉ ngơi hợp lý. Nhưng nếu bắt buộc phải lái xe thì cần xử lý ra sao? Một phương pháp phổ biến mà nhiều tài xế hay chọn đó là uống các loại đồ uống có caffeine như nước tăng lực, trà, cà phê. Việc sử dụng các đồ uống này có thể gây ra cảm giác tỉnh táo tạm thời nhưng lại làm rối loạn giấc ngủ về đêm. Chưa kể, lạm dụng các chất này khiến cơ thể khó đi vào giấc ngủ sâu và dễ bị buồn ngủ vào ban ngày.

Tiến sĩ Fauzieh Dabaja chia sẻ thêm:

“Tôi khuyến khích tài xế nên tạt xe vào lề đường, hoặc tìm trạm dừng chân và ngủ một giấc ngắn khoảng 20 phút. Một số người chọn nghe nhạc để chống buồn ngủ, nhưng khoa học đã chứng minh rằng giải pháp đó không thực sự hiệu quả. Ban đầu bạn có thể cảm thấy tỉnh táo khi nghe nhạc, nhưng rất nhanh chóng sau đó sẽ quay lại trạng thái buồn ngủ”.

Hiện tại nhiều khu vực, quốc gia đang dần áp dụng các quy định về việc lắp đặt các công nghệ an toàn, chống tình trạng buồn ngủ hay mất tập trung ở lái xe. Đi đầu phải kể đến Châu Âu, theo cập nhật mới nhất vào tháng 7/2024 từ quy định an toàn chung (GSR) của khu vực, toàn bộ các xe đăng ký mới phải được lắp đặt hệ thống phát hiện, cảnh báo buồn ngủ.

Hệ thống này thu thập các dữ liệu như hành vi lái xe, giữ làn đường, chuyển động mắt hoặc chớp mắt, thời gian lái xe và tốc độ. Nếu hệ thống cảnh báo mệt mỏi phát hiện các dấu hiệu mệt mỏi của tài xế, nó sẽ đưa ra cảnh báo bằng hình ảnh hoặc âm thanh. Một số hệ thống theo dạng camera hồng ngoại, được trang bị AI có khả năng phát hiện tài xế ngủ gật khi mắt tài xế rời khỏi đường đi khoảng 3,5 giây tại tốc độ 50 km/h và hơn 6 giây với tốc độ trên 60 km/h.

Theo Uỷ ban Châu Âu, mệt mỏi hoặc buồn ngủ là nguyên nhân gây ra 10 - 25% số vụ TNGT tại khu vực này. Do đó, việc bắt buộc gắn hệ thống tạo cảnh báo sớm được kỳ vọng sẽ giúp lái xe tránh nguy cơ TNGT do mệt mỏi, ngủ gật, nhất là khi đi trên cao tốc hoặc phải lái xe trong nhiều giờ.

Trở lại với Việt Nam, mệt mỏi và buồn ngủ cũng là nguyên nhân gây ra nhiều vụ TNGT. Theo số liệu thống kê của Bộ Công an, trong năm 2023 có tới 72 vụ TNGT xảy ra vì lí do này. Theo Hiệp hội Vận tải ô tô Hà Nội, nhiều doanh nghiệp vận tải hiện nay quản lý tài xế thông qua thiết bị giám sát hành trình để giám sát thời gian làm việc. Tuy nhiên, việc quản lý còn nhiều bất cập dẫn đến tình trạng cường độ làm việc của tài xế quá cao, dẫn tới nguy cơ TNGT.

Hiện tại dự thảo Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về thiết bị giám sát hành trình của xe ô tô sửa đổi, bổ sung QCVN 31:2014/BGTVT, Bộ GTVT đề xuất bổ sung quy định thiết bị giám sát hành trình phải có khả năng cài đặt thời gian lái xe liên tục, nhằm phục vụ việc cảnh báo vi phạm.

Bên cạnh tính năng cảnh báo bằng âm thanh cho lái xe trong nhiều trường hợp (chạy quá tốc độ; lái xe quá 4 giờ liên tục), thiết bị giám sát hành trình trên xe ô tô còn phải có cảnh báo đối với trường hợp lái xe không thực hiện đăng nhập trước khi phương tiện di chuyển (nhằm xác định rõ người lái xe). Âm thanh cảnh báo sẽ được duy trì liên tục cho đến khi lái xe thực hiện đăng nhập.