Phạt nguội xe máy, cách nào hiệu quả?

Vậy cần làm gì để có thể xử lý phạt nguội đối với phương tiện xe máy?

Mới đây, công an TP. Phủ Lý (Hà Nam) và Công an tỉnh Bắc Giang đã công bố trên truyền thông danh sách các trường hợp phạt nguội xe máy vi phạm trật tự an toàn giao thông. Chỉ tính riêng trong tuần từ 27/1-2/2/2025, đã có gần 120 trường hợp vi phạm, trong đó có 51 trường hợp vượt đèn đỏ, 27 trường hợp lấn làn…

Với những công bố của cơ quan chức năng, nhiều người tham gia giao thông đã có ý thức chấp hành phát luật tốt hơn, song vẫn còn nhiều ý kiến băn khoăn về phạt nguội đối với xe máy:

"Đa số dân mình bây giờ không có tiền mua xe mới, toàn mua xe cũ thôi, từ đời nọ sang đời kia qua mấy đời chủ rồi, rất khó. Cũng nên xử phạt nguội nhưng phải từ từ, xe phải đăng ký chính chủ rồi mới xử phạt nguội được".

"Phạt nguội, giúp cho người ta tuân thủ pháp luật, có ý thức chấp hành pháp luật. Mình cho người khác mượn xe, nhưng vẫn bị phạt".

"Xe máy đi từ đường bé, không ưu tiên ra đường to toàn bất ngờ, giật nẩy mình. Phạt nguội thì nên phạt để cho mọi người chấp hành cho tốt, nhưng mức phạt thì hợp lý với người dân hơn".

"Từ đầu năm, xe máy không còn vượt đèn đỏ nhiều, nhưng đi lạng lách, lấn làn, leo lên vỉa hè vào giờ cao điểm vẫn còn nhiều...Nếu không xử phạt nghiêm, tình trạng này sẽ còn tiếp diễn".

PGS.TS Phạm Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách và Phòng chống chấn thương, Trường Đại học Y tế công cộng nhấn mạnh tầm quan trọng của xử phạt nguội để điều chỉnh hành vi người lái xe:

"Người lái xe nếu biết rằng các tuyến đường có hệ thống giám sát phạt nguội người ta sẽ ý thức, cân nhắc hơn khi vi phạm, từ đó điều chỉnh hành vi một phần. Khi có hệ thống giám sát, chúng ta xử phạt và thông báo, tăng cường thực thi pháp luật, điều chỉnh hành vi tốt hơn".

Mặc dù, theo Nghị định 168, chế tài xử phạt hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông đã tăng nặng gấp nhiều lần, nhưng phản ánh tới Kênh VOV giao thông, nhiều tài xế ô tô cho rằng, người điều khiển xe máy mới chỉ chấp hành đèn tín hiệu tốt hơn, vẫn còn nhiều vi phạm khác, do chưa bị xử phạt.

Theo TS Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng Ủy ban an toàn giao thông quốc gia, hiện nay quá trình phạt nguội đối với xe máy còn gặp nhiều thách thức. Nguyên nhân là do, hiện nay hệ dữ liệu về địa chỉ được mã hóa (postcode, zipcode), cụ thể tới từng số nhà chưa hoàn thành, nên cũng chưa kết nối được với VNeID, chính bởi vậy hiệu quả của việc gửi thông tin phạt nguội, xử lý phạt nguội với xe máy chưa cao...

Để có thể thực hiện xử lý phạt nguội đối với xe máy trong thời gian tới, theo ông Minh, bên cạnh đẩy nhanh hoàn thành hệ dữ liệu về địa chỉ được mã hóa, cần quy định rõ hơn trách nhiệm của người sở hữu phương tiện:

"Quy định trách nhiệm chủ sở hữu và người sử dụng, đây là nội dung cực kỳ quan trọng. Quy định pháp luật cần phải chỉ rõ chỉ xử phạt chủ sở hữu. Quy trình sang tên đổi chủ, bán phải nhanh gọn. Nếu thời gian sang tên đổi chủ quá lâu, sẽ cản trở".

Đồng tình với quan điểm này, chuyên gia giao thông Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban an toàn giao thông quốc gia cho rằng, cần tập trung vào xử phạt người chủ phương tiện để nâng cao tinh thần trách nhiệm. 

Hiện nay, Việt Nam đã thực hiện định danh biển số xe và định danh cá nhân, nên để xử lý vi phạm trật tự an toàn giao thông đối với xe máy, theo ông Tạo, cần tập trung khâu quản lý tạm trú tạm vắng:

"Thông qua CCCD định danh rồi, yêu cầu kiểm soát tốt về tạm trú, tạm vắng để biết công dân đó đang ở đâu. Thông qua biển số xe định danh biết là xe nào vi phạm và thuộc về ai. Trên cơ sở đó, nếu làm tốt công tác quản lý tạm trú, tạm vắng, chúng ta biết được xe vi phạm đó đang ở đâu, do ai quản lý, người đó đang ở đâu. Quản lý tạm trú tạm vắng là cơ quan cấp phường cấp xã là nắm chắc nhất. Do vậy, giao cho cơ quan cấp phường cấp xã xác minh các chủ xe, yêu cầu các chủ xe, lái xe đó nộp phát".

Thượng tá Nguyễn Văn Quỹ, nguyên cán bộ cảnh sát giao thông phân tích, với điều kiện phát triển công nghệ thông tin và phân cấp, phân quyền cho lực lượng công an xã, phường hiện nay, công tác xử lý phạt nguội đối với xe máy không khó thực hiện. Nếu việc gửi các giấy phạt nguội qua bưu điện không đến tay được chủ phương tiện, thì có thể gửi thông báo phạt qua số điện thoại và đi kèm với các chế tài xử lý vi phạm:

"Hiện nay, số điện thoại định danh rồi, chủ phương tiện đến đăng ký xe đều kèm theo số điện thoại. Gửi thông tin trên tin nhắn điện thoại sẽ thuận lợi, giúp chủ phương tiện nắm được vi phạm và đến giải quyết. Và cũng nên có những chế tài đối với trường hợp khi nhận được thông tin đó mà không đến xử lý, có tình tiết tăng nặng. Các chính sách phải kèm theo chế tài, mới đủ tính răn đe và tính tự giác của người tham gia giao thông".

Với 77 triệu phương tiện xe máy trên cả nước, số lượng các trường hợp vi phạm trật tự an toàn giao thông liên quan đến xe máy chiếm tỷ lệ lớn, tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao. Nhiều chuyên gia cho rằng, xử phạt nguội đối với các xe máy vi phạm sẽ góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông và giảm áp lực cho lực lượng cảnh sát giao thông phải xử lý vi phạm trên đường.

Xử phạt nguội đối với ô tô thời gian qua đã đạt được những kết quả tích cực, điều chỉnh hành vi người tham gia giao thông và giảm bớt các vụ tai nạn giao thông. Số lượng xe máy tại Việt Nam hiện gấp 10 lần ô tô, nếu thực hiện phạt nguội xe máy, chắc chắn tình trạng vi phạm trật tự an toàn sẽ giảm bớt, đường phố trở nên an toàn hơn.

Đây cũng là góc nhìn của Kênh VOVGT qua bài bình luận có nhan đề: Phạt nguội xe máy: Giải pháp hạn chế “nhờn luật" 

Số liệu thống kê cho thấy, tỷ lệ sở hữu xe máy tại Việt Nam hiện đang ở mức 600 xe máy/ 1.000 dân, thuộc mức cao nhất trên thế giới. Điều đáng nói, số lượng các vụ tai nạn liên quan đến xe máy hiện đang chiếm tỷ lệ từ 60-70%.

Nâng cao ý thức chấp hành các quy định của pháp luật và hành vi của người điều khiển phương tiện là một trong những giải pháp trọng tâm, nhằm nâng cao an toàn cho người tham gia giao thông.

Thực tiễn quốc tế và Việt Nam đã cho thấy, tăng mức phạt và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, trong đó có xử phạt nguội sẽ giúp người tham gia giao thông nâng cao ý thức chấp hành các quy định về trật tự an toàn giao thông  hơn. Nhưng làm thế nào để công tác xử phạt nguội phát huy hiệu quả?

Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ đã đề cập đến trách nhiệm của chủ sở hữu phương tiện với các hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông.  Để cụ thể hóa và thuận lợi trong quá trình triển khai thực hiện, các chính sách, văn bản dưới Luật cần nghiên cứu, bổ sung các quy định làm rõ trách nhiệm chủ sở hữu phương tiện và người sử dụng đối với hành vi vi phạm trật tự an toàn giao thông.

Đồng thời, rút ngắn và giảm thủ tục quá trình sang tên đổi chủ phương tiện, tạo thuận lợi cho quá trình mua bán phương tiện. Qua đó, nâng cao ý thức trách nhiệm của chủ phương tiện trong quá trình mua bán, sang tên, cho mượn phương tiện xe mô tô, xe gắn máy.

Thứ hai, các cơ quan chức năng cũng sớm đề xuất thực hiện đăng kiểm đối với phương tiện xe máy, giống như ô tô. Biện pháp này, một mặt vừa giúp quản lý chất lượng kỹ thuật, khí thải phương tiện, vừa giúp quá trình thắt chặt quản lý đối với người vi phạm.   

Hiện nay, Nghị định 168 đã tăng nặng các mức phạt của hành vi vi phạm giao thông, tuy nhiên, thời gian tới cần bổ sung thêm các chế tài xử lý những trường hợp  không nộp phạt nguội theo mức độ tăng dần.

Cùng với đó, đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ vào quản lý thông tin cư dân gắn liền với chủ sở hữu phương tiện. Trên cơ sở dữ liệu của ứng dụng VNeID, cần kết nối với hệ dữ liệu quốc gia về địa chỉ được mã hóa (postcode, zipcode)…, tạo thuận lợi cho quá trình gửi giấy phạt đến đúng người, đúng địa chỉ. Ứng dụng này cũng cần được liên tục cập nhật theo tình hình mới, cho phép người dân chủ động thay đổi thông tin về nơi cư trú khi có sự thay đổi.

Ngoài ra, các địa phương cần đầu tư, mở rộng và nâng cấp hệ thống camera giám sát hiện đại có tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để nhận diện biển số xe và giám sát các hành vi vi phạm giao thông. Để thuận lợi cho quá trình quản lý, công tác chia sẻ dữ liệu vi phạm từ hệ thống camera giữa các cấp của ngành công an và giữa ngành công an với bên đăng kiểm cũng cần phải được tính đến.

Trong bối cảnh khoa học công nghệ ngày càng phát triển, các đô thị đang hướng đến đô thị thông minh, thì việc quản lý và xử lý vi phạm giao thông, trong đó có phạt nguội cần được hiện đại hóa, thông minh hơn.

Cùng với đó, việc xử lý phạt nguội được thực hiện công bằng, minh bạch, rõ ràng nhằm giúp người tham gia giao thông hình thành thói quen nghiêm túc chấp hành các quy định pháp luật về trật tự an toàn giao thông, xây dựng môi trường giao thông an toàn, văn minh.