“Phanh” lý trí, hãm bạo lực sau tay lái

Để những cái đầu “nóng” không dồn xuống tay lái, chân ga, để đường phố không thành nơi cảm xúc điều khiển con người, những chế tài nghiêm khắc cần đi kèm việc xây dựng văn hóa giao thông thành “nền móng” cho mỗi người lái xe.

Khi giao thông trở thành nơi trút giận

Mỗi người trong chúng ta bước ra đường hôm nay dường như mang theo biết bao áp lực: công việc chồng chất, nỗi lo cơm áo gạo tiền, chuyện gia đình, bạn bè, đồng nghiệp,… Có những áp lực không tìm được cách giải tỏa, nén chặt như một “lò áp suất” cảm xúc dưới thời tiết oi bức và đường sá chật chội.

Và trong dòng xe cuồn cuộn “chảy”, nơi va chạm dễ xảy ra, nơi ý thức một bộ phận người tham gia giao thông còn kém với rất nhiều hành vi đi ẩu, thì sự tỉnh táo có thể bị cuốn phăng bởi cảm xúc lấn át.

Trong bối cảnh các hành vi côn đồ phải đối diện chế tài xử lý mạnh, thì bạo lực lại len lỏi qua những quyết định thiếu kiểm soát như rồ ga, phanh gấp dằn mặt, bẻ lái ép xe hay rút chìa khóa chặn đường,… Nhẹ hơn, những ánh mắt “tóe lửa”, những lời cãi vã cũng khiến người bị nhắm tới cảm thấy bị xúc phạm.

Lâu dần, thứ bạo lực ngôn từ và hành vi này bào mòn văn hóa giao thông, gieo vào lòng người sự bực dọc và cảnh giác, gieo những mầm mống xung đột như đốm lửa nhỏ âm ỉ chỉ chờ dịp bùng cháy.

Muốn hạ nhiệt những cái đầu nóng, trước hết cần “nước lạnh” từ chế tài. Người rút chìa khóa xe khách vừa qua sẽ nhận án phạt thích đáng, như một lời khẳng định: dù không có cú đấm, nhưng cái giá phải trả cho một phút nóng nảy là rất đắt, có thể là tiền bạc, danh dự và cả sự tự do.

Thực tế đã chứng minh sức mạnh của chế tài. Khi những trường hợp bạo lực giao thông được báo chí, mạng xã hội phản ánh, một “lằn ranh” vô hình đã được tạo nên, buộc tài xế phải chùn bước khi muốn sử dụng vũ lực trên đường phố. Vì vậy, công tác xử lý cần được lực lượng chức năng thực hiện thường xuyên và liên tục để hình ảnh những vụ việc này khắc sâu trong trí nhớ người tham gia giao thông.

Quan trọng hơn chế tài là xây dựng văn hóa giao thông dựa trên kiềm chế và tôn trọng. Văn hóa ấy cần được bồi đắp từ nhiều phía: giáo dục sớm giúp mỗi người biết kiểm soát cảm xúc ngay từ khi còn trên ghế nhà trường; truyền thông liên tục về những hệ lụy của một giây bốc đồng để người tham gia giao thông thấy trước hậu quả; và tấm gương từ những tài xế văn minh, để sự nhường nhịn trở thành phản xạ tự nhiên.

Cùng với đó, các chiến dịch “nụ cười sau tay lái” hay “lái xe văn minh” không nên dừng ở khẩu hiệu, mà cần đi kèm hoạt động cụ thể như: tập huấn xử lý tình huống căng thẳng, diễn tập va chạm để rèn phản ứng an toàn, khuyến khích cộng đồng chia sẻ câu chuyện tích cực.

Những nội dung này nên được tích hợp ngay trong quá trình đào tạo lái xe, để người học không chỉ nắm vững kỹ năng điều khiển phương tiện, mà còn hình thành thói quen ứng xử văn minh từ những ngày đầu cầm lái. Khi tinh thần kiềm chế và tôn trọng trở thành một phần của bài học nhập môn, đường phố sẽ ít đi những hành vi nóng nảy và nhiều hơn những phút giây nhường nhịn.

Giải pháp tâm lý cũng cần được nhắc đến, để áp lực không biến thành bạo lực. Cần khuyến khích người tham gia giao thông tập thói quen kiểm soát cảm xúc như: hít thở sâu, trò chuyện, nghe một bản nhạc, tương tác với một chương trình radio,… để “xả áp” trước khi hòa mình vào dòng xe.

Các chiến dịch truyền thông cũng có thể kết hợp hướng dẫn kỹ năng này để tâm thế ra đường nhẹ nhàng hơn, giảm nguy cơ bùng phát va chạm không đáng có.

Song song việc xây dựng văn hóa ứng xử, chủ phương tiện cũng nên trang bị cho mình “lá chắn” công nghệ. Lắp đặt camera hành trình hay camera trong khoang lái không chỉ giúp bảo vệ bản thân trước những tình huống va chạm hay tranh chấp, mà còn là bằng chứng xác thực cho cơ quan thực thi pháp luật.

Bên cạnh biện pháp từ bản thân người lái xe, tổ chức giao thông hợp lý cũng góp phần quan trọng trong việc giảm áp lực và ngăn chặn bạo lực. Khi hạ tầng đồng bộ, làn đường rõ ràng, tín hiệu đèn hợp lý, không còn những biển báo theo kiểu “đánh đó”, tài xế sẽ bớt căng thẳng, tâm lý bớt chật chội thì nguy cơ bùng phát hành vi nóng nảy cũng sẽ giảm đi đáng kể.

Giao thông không chỉ là di chuyển, mà là sự đồng hành. Mỗi cú bẻ lái gấp, mỗi hành động bộc phát là một mảnh ghép an toàn của cộng đồng bị đánh đổi.

Ngày hôm đó, ở đường Vành đai 3, Hà Nội, nếu người đàn ông kia nói chuyện trên tinh thần xây dựng thay vì rút chìa khóa xe, thì bản thân tài xế và hàng chục người khác đã không phải chịu cảnh “tù giam” theo những cách khác nhau: người vướng vòng lao lý, người phơi mình dưới nắng gắt không lối thoát.

Chỉ một lựa chọn khác, câu chuyện đã khác. Và để có được những lựa chọn khác, mỗi người cần tự trau dồi kỹ năng cho mình, và đừng quên: chiến thắng lớn nhất không phải là “ăn thua” với ai đó, mà là chiến thắng cơn nóng giận của chính mình.