Có nên nâng độ tuổi hành nghề lái xe?

Cần quy định thế nào để vừa đảm bảo an toàn giao thông, vừa tháo gỡ khó khăn do thiếu lái xe của doanh nghiệp?

Gắn bó với công việc lái xe khách 45 chỗ gần 20 năm, tài xế Nguyễn Văn Tuấn (nhà xe Futa Hà Sơn, chạy tuyến Hà Nội- Lào Cai) cho hay, đến năm 2023, khi mới 55 tuổi, bằng lái hết thời hạn được phép lái xe trên 29 chỗ, anh buộc phải chuyển sang lái xe trung chuyển, loại dưới 9 chỗ. Việc chỉ được phép lái xe chở khách trên 29 chỗ đến năm 55 tuổi khiến nhiều tài xế phải chuyển việc “bất đắc dĩ”:

"55 tuổi về hưu thì phí quá, bởi vì ở tuổi đó chạy xe đến 60 chỗ vẫn chạy được, sức khỏe lúc ấy vẫn ổn định. Lúc ấy tâm lý này, tay lái, kinh nghiệm, tất cả nó ổn định hết rồi".

Còn tài xế Nguyễn Văn Phương, Xí nghiệp xe buýt Nam Hà Nội cũng gắn bó với việc lái xe buýt cỡ lớn hơn 20 năm. Cách đây 3 năm, khi hết tuổi lái xe buýt, anh Phương đã phải chuyển sang làm nhân viên bán vé, khiến thu nhập của anh giảm đáng kể:

"Khi đi lái thường kỹ năng lặp đi lặp lại, nên kỹ năng lái xe của người ta, phản xạ rất tốt. Bởi vì trong lúc đi, nhìn xung quanh họ phán đoán rất nhanh, nhạy, họ phán đoán những tình huống, những con người tham gia giao thông, họ phán đoán chuẩn hơn lớp trẻ rất nhiều".

Về phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Phan Vũ, Phó Giám đốc xí nghiệp xe buýt Nam Hà Nội cho hay, việc hạn chế độ tuổi lái xe đối với tài xế chở khách trên 29 chỗ khiến doanh nghiệp luôn đối diện nguy cơ thiếu hụt tài xế. Cụ thể, với hơn 150 xe buýt đang vận hành, nếu muốn tăng chuyến, mở tuyến mới sẽ rất thiếu hụt tài xế:

"Nên kéo dài độ tuổi lái xe đối với nam là 62, phù hợp với Bộ Luật Lao động hiện hành. Bởi vì hiện nay sức khỏe của anh em đều được nâng lên; thứ hai nhu cầu của thị trường lao động đối với bằng E cao và hiện nay đang bị thiếu hụt các đối tượng đó:.

Đối với doanh nghiệp vận tải hành khách tuyến cố định, ông Lê Đình Dũng, Giám đốc điều hành Công ty nhà xe Futa Hà Sơn cũng cho biết, với số tài xế bằng E đến tuổi hạ bằng, doanh nghiệp buộc phải bố trí sang lái phương tiện trung chuyển hoặc dịch vụ kỹ thuật, hành chính:

"Ở tuổi đấy họ hoàn toàn vẫn điều khiển phương tiện được, đặc biệt với những tài xế như thế họ có kinh nghiệm rất lâu năm chứ không có ông nào 50 tuổi đi thi bằng E cả. Người ta làm bao nhiêu năm mà đến độ tuổi đó vẫn còn lái thoải mái".

Việc hạn chế độ tuổi lái xe còn đang gây thiếu hụt khá nghiêm trọng với đội ngũ lái xe có bằng lái hạng DE (hạng FC trước đây) để lái xe container. Ông Đặng Thế Phương, Phó Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Hải Phòng cho hay, phần vì bằng lái xe hạng DE ít người học, phần vì hạn chế độ tuổi lái xe khiến nhiều doanh nghiệp vận tải hàng hóa ở Hải Phòng rơi vào tình trạng thiếu lái xe:

"Hiện nay Hải Phòng đang thiếu khoảng 20-25%, việc đào tạo lái xe hạng FC trong những năm gần đây người ta không học. Bởi vậy, xe hiện vẫn đang cân đối được, nhưng nói chung khó khăn".

Bởi vậy, trong góp ý với Bộ Công an gần đây, Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam đã kiến nghị Bộ Công an sửa đổi, bổ sung quy định về tuổi tối đa đối với lái xe tải, xe khách theo hướng cho phép thực hiện theo Bộ Luật lao động. Bởi hầu hết các doanh nghiệp vận tải hiện nay đang thiếu hụt lực lượng lái xe từ 10 - 50%, nhiều đơn vị vận tải có nguy cơ phá sản rất cao do thiếu lái xe chuyên nghiệp, đặc biệt là lái xe khách trên 29 chỗ và lái xe đầu kéo.

Ông Đặng Văn Chung, Phó Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam cho biết: "Bây giờ nếu nam giới lái xe đến 57, nữ đến 55 tuổi nghỉ thì người ta chưa đến tuổi nghỉ hưu thì người ta sống bằng gì. Thứ hai là sức khỏe con người ngày càng tốt và các nước trong khu vực như Nhật Bản, Trung Quốc người ta đã tăng tuổi lái xe lên 65, thậm chí 70 tuổi, nên mình cũng nên để như thế vì họ có kinh nghiệm dày dạn – thì sẽ tận dụng được lao động".

Chuyên gia giao thông Khương Kim Tạo cũng đồng tình với đề xuất này và cho rằng, để tăng cường quản lý sức khỏe của người lái xe khi đã trên 60 tuổi, đề nghị Bộ Y tế nên có quy định rút ngắn chu kỳ khám sức khỏe định kỳ lại cho phù hợp:

"Lái xe cũng là một công việc, nói là nặng nhọc, nhưng nhiều công việc còn nặng nhọc hơn. Cho nên cái đấy không nên coi là cái nặng nề và cứ tuân theo Luật Lao động. Lái xe, phần lớn các nước đều quy định, nếu họ có đủ sức khỏe thì vẫn được lái".

Một số chuyên gia cũng cho rằng, trong khi một số ngành nghề khác bị giới hạn độ tuổi thường được phụ cấp nghề nghiệp hoặc phụ cấp độc hại, trong khi với nghề lái xe, họ không được phụ cấp độ hại, nhưng lại bị giới hạn độ tuổi hành nghề là chưa phù hợp.

Dù lái xe thuộc lĩnh vực ngành nghề kinh doanh có điều kiện, song trong bối cảnh tuổi lao động nghỉ hưu được nâng lên, cùng với sức khỏe người lao động ngày càng được cải thiện, việc nâng độ tuổi nghỉ hưu đối với tài xế cũng cần được xem xét. Quan trọng là việc tuân thủ nghiêm quy trình khám sức khỏe định kỳ đối với đội ngũ lái xe, thay vì quy định tuổi một cách cứng nhắc.

Cùng đến với góc nhìn này của VOV Giao thông qua bài bình luận: "Linh hoạt để tận dụng tối đa nguồn nhân lực"

Trong bối cảnh thị trường lao động ngành vận tải đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nghiêm trọng đội ngũ lái xe, đặc biệt là lái xe khách, xe tải và xe container, việc nâng độ tuổi hành nghề lái xe tương thích với quy định của Bộ luật Lao động đang thu hút sự quan tâm của dư luận. Bởi đây không chỉ là câu chuyện về nhu cầu được tiếp tục làm việc của người lao động, mà còn là giải pháp mang tính lâu dài để duy trì hoạt động ổn định của lĩnh vực vận tải, đảm bảo lưu thông hàng hóa, hành khách.

Theo quy định hiện hành, độ tuổi hạ tiêu chuẩn bằng lái xe khách trên 29 chỗ, xe container đối với nam là 57 tuổi, nữ là 55 tuổi. Tuy nhiên, thực tế, nhiều lái xe ở độ tuổi 55 – 65 vẫn còn sung sức, có kinh nghiệm xử lý tình huống tốt, kỹ năng lái xe an toàn vượt trội so với nhiều tài xế trẻ. Việc cho phép họ tiếp tục hành nghề, nếu đủ điều kiện sức khỏe, là hoàn toàn hợp lý, vừa tận dụng được nguồn nhân lực, vừa giảm áp lực thiếu hụt tài xế cho doanh nghiệp.

Điều đáng quan tâm là, nâng độ tuổi hành nghề không thể tách rời với yêu cầu khám sức khỏe định kỳ và kiểm tra năng lực lái xe. Đây cần được coi là điều kiện tiên quyết, mang tính bắt buộc và thực chất. Cơ quan quản lý nhà nước cần ban hành quy chuẩn thống nhất, yêu cầu các doanh nghiệp vận tải tổ chức khám sức khỏe tại các cơ sở y tế đủ điều kiện, có trách nhiệm lưu trữ hồ sơ sức khỏe điện tử của từng lái xe. Đ

ồng thời, phải có cơ chế giám sát độc lập, tránh tình trạng “mua” giấy chứng nhận hay khám cho có. Đặc biệt, với nhóm lái xe trên 55 tuổi, nên quy định khám sức khỏe 2 lần mỗi năm, kiểm tra chuyên sâu về tim mạch, thần kinh, thị lực và phản xạ thần kinh vận động.

Một điểm cần được chú ý nữa là phân loại nghề nghiệp và điều kiện hành nghề phù hợp với độ tuổi. Không thể đồng nhất giữa lái xe tải đường dài, lái xe container với lái xe khách hay xe buýt nội thành.

Bởi với nhóm công việc đòi hỏi sức chịu đựng cao, làm việc nhiều giờ liên tục, cần có giới hạn tuổi hợp lý hơn, trong khi những công việc nhẹ hơn, lái xe trong phạm vi hẹp, có thể kéo dài độ tuổi hành nghề lâu hơn. Sự linh hoạt này vừa đảm bảo sức khỏe cho người lao động, vừa giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa nguồn nhân lực có kinh nghiệm.

Về phía doanh nghiệp vận tải, cần thay đổi cách nhìn nhận về nhân sự. Thay vì chỉ tuyển tài xế trẻ, cần đánh giá lại vai trò của các tài xế lớn tuổi – những người có khả năng hướng dẫn, đào tạo lái xe mới, đảm nhận vai trò giám sát hoặc điều phối hành trình.

Chính họ là “kho tàng” kinh nghiệm quý báu về an toàn giao thông, kỹ năng xử lý tình huống, quản lý rủi ro trên đường. Bên cạnh đó, việc đảm bảo điều kiện làm việc, bố trí thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tạo môi trường thân thiện và hỗ trợ tâm lý cho tài xế lớn tuổi cũng là yếu tố quan trọng để họ duy trì sức khỏe và hiệu suất công việc.

Từ góc độ quản lý nhà nước, Bộ Công an cần sớm xây dựng khung pháp lý cụ thể về độ tuổi hành nghề lái xe, đồng thời phối hợp với Bộ Y tế trong việc cập nhật tiêu chuẩn khám sức khỏe, quản lý hồ sơ sức khỏe điện tử và kết nối dữ liệu giữa các cơ quan chức năng. Song song đó, cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức về việc khám sức khỏe định kỳ, coi đây là quyền lợi và trách nhiệm của mỗi người lái xe, chứ không phải là thủ tục phiền hà.

Tóm lại, nâng độ tuổi hành nghề lái xe là bước đi cần thiết trong bối cảnh thiếu hụt nhân lực hiện nay. Nhưng điều này chỉ phát huy hiệu quả khi đi kèm với cơ chế giám sát sức khỏe chặt chẽ, minh bạch và nhân văn. Mục tiêu cuối cùng không chỉ là giải quyết bài toán nhân lực, mà quan trọng hơn, là đảm bảo an toàn giao thông, bảo vệ tính mạng của người dân và giữ vững trật tự xã hội. Một chính sách đúng đắn, nếu được triển khai nghiêm túc, sẽ không chỉ giúp ngành vận tải vượt qua khó khăn trước mắt, mà còn tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững lâu dài.