Chuyện công trình công cộng

KỲ VỌNG NÂNG TẦM KHÔNG GIAN ĐÔ THỊ

Những ngày gần đây, thông tin được rất nhiều người quan tâm, đặc biệt là những người Hà Nội, đó là chính quyền, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội công bố chủ trương về việc cải tạo không gian công cộng xung quanh Hồ Gươm, trong đó xây dựng một công viên mới ở khu đất nhà đèn bờ hồ trước đây và nay là trụ sở của một số đơn vị thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN).

Thông tin thứ hai là cải tạo quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, trong đó sẽ phá bỏ tòa nhà rất nổi tiếng ở Hà Nội – tòa nhà Hàm Cá Mập. Nó nổi tiếng không phải vì vẻ đẹp của nó mà đó là một tòa nhà đã gây rất là nhiều tranh cãi ngay từ lúc nó được xây dựng; và nổi tiếng vì nhiều người, cả giới chuyên môn lẫn cư dân Hà Nội đều nhận thấy, tòa nhà đó không ăn nhập gì và nó làm hỏng cảnh quan khu vực bờ hồ.

Và mới đây, giới kiến trúc sư châu Á tương đối vui mừng khi một kiến trúc sư Trung Quốc là ông Liu Jiakun (Lưu Gia Côn) nhận Giải thưởng Pritzker năm 2025. Ông Lưu – một kiến trúc sư “nội địa” - sinh ra ở Thành Đô và ông học Đại học Kiến trúc Trùng Khánh đã được trao giải thưởng được coi như giải Nobel trong lĩnh vực kiến trúc. Ông Lưu Gia Côn được trao giải thưởng với những công trình công cộng và không gian công cộng ở Trung Quốc.

Trong bối cảnh như vậy, tôi muốn nhắc đến một công trình khác. Khi tôi nhìn thấy những bức ảnh chụp công trình đó trên báo chí, tôi đã rất sững sờ vì không hiểu tại sao người ta có thể xây dựng một công trình như vậy, đó là Nhà văn hóa nghệ thuật tỉnh Phú Thọ, tại thành phố Việt trì. Công trình đó nằm trên một quảng có vị trí rất đẹp tại trung tâm thành phố Việt Trì, cạnh bờ sông và trên con đường chính của thành phố.

Đó là một tòa nhà rất là có kiến trúc rất khó hiểu, với những cái cột kiến trúc Doric bắt chước của La Mã, mái nhà thì theo kiểu kiến trúc thuộc địa và những hoa văn trên cửa sổ không ăn nhập gì với kiến trúc tổng thể. Có vẻ để tạo ra một sự liên hệ với địa phương, người ta đắp một vài hoa văn trống đồng và hình bông sen cách điệu.

KIẾN TRÚC NỬA TÂY - NỬA TA, VẤN ĐỀ CẦN NHÌN LẠI!

Tôi nghĩ rằng, đây sẽ là một trong những công trình mà rồi có lẽ sẽ không thể tồn tại lâu được, sẽ bởi vì về mặt thẩm mỹ cũng như về mặt văn hóa nó sẽ rất khó để nhận được sự thừa nhận của công chúng.

Tôi không nói về công năng, vì với một tòa nhà như vậy về công năng sẽ còn có nhiều thứ đều phải bàn. Nhưng nhìn từ bên ngoài, giữa một không gian như một điểm nhấn về kiến trúc của một thành phố trẻ Việt Trì, thì nó sẽ là cả một vấn đề.

Chúng ta sẽ cần phải tiết kiệm, nhưng không phải chỉ bằng việc là sử dụng hay xây dựng các công trình một cách ít tốn kém, mà còn phải tiết kiệm bằng những công trình đó phải được tạo ra, được xây dựng một cách hợp lý.

Một điểm nhấn ở công trình như Việt trì và tôi nghĩ đấy không phải là một trường hợp duy nhất, mà có rất nhiều những trường hợp khác ở những chỗ khác, những công trình công cộng như vậy nên được trao vào tay những kiến trúc sư, những người có những bản thiết kế ít nhất là có bản sắc, hoặc có một dấu ấn kiến trúc nào đó cho đô thị.

Các công trình công cộng nên được thiết kế, sử dụng như vậy hơn là bắt chước, copy những kiến trúc theo kiểu nửa tây nửa ta, giống như những ngôi nhà tư nhân xây theo kiểu lâu đài, với mái vòm với cột phào phong cách Gothic rất không ăn nhập.

Đó là một kiểu kiến trúc, văn hóa lai căng mà tôi nghĩ các công trình công cộng chắc chắn cần phải tránh. Các công trình công cộng là nơi để thể hiện những ngôn ngữ kiến trúc không gian mà nó mang lại dấu ấn của thời đại công trình đó được xây dựng.

Tôi nhìn những công trình của kiến trúc sư Lưu Gia Côn được nhắc đến ở trên, khi ông nhận Giải thưởng Pritzker, tôi thật sự mong chờ chúng ta rồi cũng sẽ có những công trình như vậy, bởi những kiến trúc sư Việt Nam của chúng ta rất giỏi, rất nhiều kiến trúc sư trẻ tài năng.

Tôi nghĩ, họ có khả năng rất lớn để có thể xây dựng những công trình như vậy, để có thể tạo dựng những không gian công cộng vừa hiện đại, gần gũi, vừa mang lại các tiện ích cho mọi người.