Cháy nổ pin xe điện: Mối nguy chưa được đánh giá đúng mức

Với tốc độ tăng trưởng xe điện khá nhanh hiện nay, từ 30 - 35%/năm, an toàn phòng cháy chữa cháy pin xe điện trở thành yêu cầu cấp bách. 

Mỗi khi về nhà và để xe dưới hầm chung cư, anh Phạm Hữu Khánh, ở quận Hoàng Mai, Hà Nội thường tránh xa khu vực sạc xe máy điện, xe đạp điện.

Chứng kiến những bộ sạc và dây điện loằng ngoằng được cắm qua đêm, anh Khánh luôn cảm thấy bất an: "Mình đang ở chung cư, hiện tại mình thấy sạc xe người ta hay cắm qua đêm, có thể xảy ra tình trạng quá tải. Mình thấy hiện nay cháy nổ xảy ra rất nhiều, khá nguy hiểm nếu PCCC không đảm bảo, rồi ở nhà có nhiều vật dụng dễ bắt lửa. Sự quản lý của cơ quan nhà nước chưa thực sự chặt chẽ, bởi không có quy chuẩn nào áp dụng cho từng đối tượng riêng cả".

Xe máy điện, xe đạp điện là phương tiện ngày càng phổ biến bởi sự tiện lợi, nhất là với những người chưa có GPLX mô tô. Tuy nhiên, thời gian qua đã xảy ra nhiều trường hợp bình ắc quy, pin của xe điện phát nổ hoặc chập điện trong quá trình sạc.

Điển hình là vụ cháy khiến 2 bà cháu tử vong tử vong đêm 12/7/2023 ở Sầm Sơn, Thanh Hóa, nguyên nhân là nổ bình ắc quy khi đang sạc của xe điện bốn bánh do Trung Quốc sản xuất. Hay ngày 19/7/2023, tại xã An Khánh, huyện Hoài Đức, Hà Nội, hỏa hoạn xảy ra tại ngôi nhà ở kết hợp với kinh doanh xe đạp, xe máy điện làm 3 người tử vong.

Nhiều người lo lắng, nhưng cũng có không ít người chủ quan, thiếu kiến thức về an toàn PCCC với phương tiện xe điện:

"Em nghĩ nó không có rủi ro về cháy nổ nếu như sử dụng đúng hướng dẫn của nhà sản xuất".

"Em cũng khá là sợ dưới thời tiết nắng thì bình ắc quy sẽ bị kích thích.

Em có biết cháy nổ liên quan pin xe điện thì nó nguy hiểm thế nào không?

Cái này em không tìm hiểu kỹ lắm.

Bố mẹ hoặc người bán xe có trang bị kỹ năng khi mà xảy ra tình huống xấu thì mình sẽ xử lý thế nào không?

Dạ chưa ạ".

Theo các chuyên gia, pin lithium được dùng phổ biến cho các dòng xe đạp, xe máy điện hiện nay, nếu cháy thì sẽ rất khó dập tắt bằng những bình cứu hỏa thông thường, bởi cháy pin xe điện có thể không cần oxy mà là cháy từ các phản ứng hóa học bên trong viên pin. Thậm chí, nếu dùng nước để chữa cháy thì có thể gây nổ, do nước gặp nhiệt độ cao biến thành hydro.

Giảng viên Trần Văn Đồng, Trường đại học PCCC phân tích, cháy nổ dễ xảy ra ở phương tiện xe máy điện, xe đạp điện - dòng sản phẩm được trang bị hệ số an toàn cho pin thấp, do va chạm cơ học hay sự thiếu hiểu biết, kỹ năng của một bộ phận người dân trong quá trình sử dụng:

"Đa số do quá trình sử dụng quá tải dẫn đến tăng nhiệt. Thứ hai là trong quá trình nạp tăng nhiệt. Thứ ba là không bảo trì, bảo dưỡng, hết tuổi thọ, gây ra chập cháy các bản mạch. Khi xảy ra sự cố, bằng mọi cách phải di chuyển xe bị cháy đó ra bên ngoài. Nếu không thì phải di chuyển những vật dụng, đồ dùng xung quanh có thể dễ cháy lan. Còn việc chữa cháy thì chúng ta ưu tiên sử dụng những chất như khí CO2 hóa lỏng sẽ làm giảm nhiệt độ, đồng thời đi sâu vào bên trong, giảm quá trình phản ứng hóa học".

Ông Trần Thành Vinh, Trưởng Ban Khoa học kỹ thuật, Hiệp hội PCCC&CNCH Việt Nam chỉ ra một nghịch lý: dù tốc độ phát triển phương tiện xe điện cao nhưng hiện chưa có tiêu chuẩn, quy chuẩn riêng để đảm bảo an toàn cháy nổ cho pin lithium ion và xe điện. Đây là cả quá trình từ khâu sản xuất, vận chuyển, lưu kho đến sử dụng, bảo trì, với trách nhiệm thuộc về nhiều cơ quan, ban, ngành.

Cụ thể, Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Bộ KH&CN ban hành các quy chuẩn đảm bảo an toàn cháy nổ cho pin lithium ion và xe điện. Cục Đăng kiểm, Bộ GTVT là cơ quan quản lý, có những quy chuẩn kiểm soát chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường cho phương tiện, điều chỉnh kịp thời, phù hợp với thực tiễn.

Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công thương kiểm soát hàng hóa lưu thông trên thị trường. Cục Cảnh sát PCCC&CNCH, Bộ Công an có trách nhiệm giáo dục khiến thức PCCC cho người dân, Cục CSGT hạn chế tai nạn khi phương tiện lưu thông trên đường.

Ông Trần Thành Vinh bày tỏ: "Thứ nhất, sớm ban hành quy chuẩn, tiêu chuẩn riêng liên quan đảm bảo an toàn cháy cho pin lithium ion và xe điện. Thứ hai, cần có sự vào cuộc nhanh chóng liên quan việc kiểm soát chất lượng sản phẩm. Thứ ba, cần có sự quản lý chặt chẽ với các nhà sản xuất, nhập khẩu, kinh doanh. Hơn ai hết, người sử dụng sản phẩm này phải được trang bị kiến thức, kỹ năng để trở thành người thông thái, từ lúc mua sản phẩm, lựa chọn thương hiệu, nhà cung cấp uy tín; đến bảo trì thiết bị và sử dụng về sau".

Đồng tình với quan điểm này, Trung tá Trương Tuấn Vinh, Phó đội trưởng Đội Cảnh sát PCCC&CNCH, Công an quận Cầu Giấy, Hà Nội cho rằng, ý thức của người sử dụng cũng rất quan trọng bên cạnh công tác đảm bảo an toàn PCCC của các lực lượng chức năng:

"Thứ nhất, các bạn phải nắm được thông số kỹ thuật: nguồn điện của ắc quy là 40, 60 hay 80W, hệ thống cầu chì của ắc quy hoạt động thế nào, thời gian sạc là bao nhiêu lâu, lưu ý khi sạc pin như thế nào; ba tháng một lần các bạn phải kiểm tra, bảo dưỡng. Vấn đề thứ hai là vị trí sạc không được đễ lẫn lộn với các vị trí khác, không để những nơi có độ ẩm cao, không được để những nơi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng; nguồn pin như thế nào thì phải sạc với bộ nguồn phù hợp. Đối với khu vực nhà chung cư, đảm bảo 24/24 luôn luôn có người trực, tăng cường phương tiện, trang bị chữa cháy".

Phát triển xe điện là xu hướng tất yếu trên toàn thế giới, bao gồm Việt Nam. Theo lộ trình được Chính phủ phê duyệt, đến năm 2050, 100% phương tiện giao thông như ô tô, xe máy,… sẽ phải chuyển sang sử dụng điện, năng lượng xanh.

Do vậy, vấn đề quản lý an toàn PCCC các loại pin sạc là cực kỳ cấp thiết, phải có những quy định cụ thể và thực thi nghiêm túc bởi nó liên quan trực tiếp tính mạng con người.

Đây cũng là góc nhìn của VOV Giao thông qua bài bình luận: Tăng quản lý, giảm nguy cơ cháy nổ xe điện

Liên tiếp các vụ cháy xe điện xảy ra trong thời gian gần đây gây thiệt hại lớn về người và tài sản đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ cháy nổ với loại phương tiện này.

Dễ dàng nhận thấy tâm lý chủ quan của không ít người sử dụng, với những thói quen phổ biến như: sạc xe điện qua đêm không trông coi, sạc ngay sau khi sử dụng, pin vẫn còn nóng hay sau khi đi dưới trời mưa ẩm ướt,…

Đa phần người dùng dù biết rủi ro nhưng vẫn làm vì sự thuận tiện cá nhân, và nghĩ rằng hỏa hoạn xảy ra ở đâu đó, với ai đó “đen đủi” chứ không phải mình.

Trước các vụ cháy nổ pin xe điện, sự hiện diện của các cơ quan quản lý là chưa rõ nét. Chúng ta chưa có nhiều nghiên cứu về cháy nổ của các loại pin đang được lưu hành ngoài thị trường, cơ quan quản lý cũng chưa phân tích được nguy cơ của các loại pin có trong các sản phẩm mà người dân đang sử dụng để có hướng dẫn, khuyến cáo cần thiết.

Trong khi đó, không phải ngôi nhà nào cũng có hệ thống điện đảm bảo an toàn để sạc xe đạp, xe máy điện hay ô tô điện.

Đến khi hỏa hoạn xảy ra thì công tác chữa cháy cũng chưa phát huy hiệu quả, với những hạn chế đã có từ lâu như: vật tư hậu cầu chỗ có chỗ không, nếu có thì những bình xịt tay cũng khó dập tắt lửa từ cháy nổ pin xe điện; xe cứu hỏa và phương tiện hiện đại nhưng nhiều trường hợp khó tiếp cận ngõ ngách nhỏ hẹp; v…v…

Chính vì vậy, để theo kịp thực tiễn, giảm thiểu rủi ro cháy nổ pin xe điện thì cần tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý KH&CN, GTVT, Công thương, Công an,… như đã đề cập.

Để đảm bảo an toàn, trước hết cần có phương tiện tốt. Các cơ quan quản lý cần sớm ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn an toàn cháy nổ riêng cho pin lithium và xe điện. Đó là cơ sở cho các lực lượng thực thi công vụ thường xuyên kiểm tra, xử lý, loại bỏ những phương tiện kém chất lượng ra khỏi thị trường; thúc đẩy các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh những sản phẩm đảm bảo quy chuẩn đã ban hành.

Đây là vấn đề mới không chỉ với Việt Nam mà nhiều quốc gia trên thế giới trước sự tăng trưởng mạnh của thị trường xe điện. Do đó, chúng ta có thể học tập kinh nghiệm từ các nước phát triển để công tác phòng chống cháy nổ xe điện hiệu quả hơn.

Như tại New York, Mỹ, các nhà lập pháp yêu cầu các công ty bán xe đạp điện phải được chứng nhận bởi một công ty kiểm tra an toàn độc lập. Hay các lực lượng cứu hỏa tại California, Mỹ đang nghiên cứu các phương pháp chữa cháy xe điện mới, hiệu quả hơn.

Khi đã có phương tiện tốt thì cần sử dụng đúng cách. Cơ quan quản lý PCCC cần có hướng dẫn chi tiết cho từng đối tượng: gia đình, doanh nghiệp thương mại, doanh nghiệp sản xuất trong khu công nghiệp, trong khu dân cư… biết mình phải bắt đầu từ đâu và phải làm những gì.

Cục Cảnh sát PCCC&CNCH đã có khuyến cáo về phòng ngừa cháy nổ xe máy điện, xe đạp điện, tuy nhiên, những khuyến cáo này có thể như “lời nói gió bay”, muốn được người dân ghi nhớ và thực hiện thì các cơ quan quản lý cần có những cách tuyên truyền hiệu quả hơn.

Đó là những hình ảnh cụ thể về những vụ cháy pin xe điện, những video cho thấy sự nguy hiểm của hỏa hoạn với loại phương tiện này, được đẩy mạnh liên tục trên các phương tiện truyền thông, đặc biệt là các mạng xã hội có đông đảo người sử dụng.

Chỉ khi “mắt thấy tai nghe” về những nguy hiểm có thể xảy ra thì người dân mới thay đổi cách nhìn, từ đó có những hành động cụ thể đảm bảo an toàn PCCC với phương tiện xe điện.

Đi kèm với tuyên truyền là những buổi tập huấn kỹ năng PCCC tại từng doanh nghiệp, khu dân cư để người dân biết phải làm gì khi có cháy nổ xe điện.

Tăng cường quản lý, đẩy mạnh sản xuất phương tiện chính hãng, chất lượng và nâng cao nhận thức người sử dụng là những biện pháp cần sớm triển khai quyết liệt để tạo dấu ấn cho các cơ quan quản lý, đồng thời tạo niềm tin nơi người tiêu dùng trong xu hướng chuyển đổi năng lượng giao thông tất yếu.