Thực tế đã xảy ra nhiều vụ tai nạn thương tâm khi người trong ô tô bị văng ra khỏi xe sau cú va chạm không tới mức quá nghiêm trọng.
Và việc chấp hành theo kiểu đối phó với quy định thắt dây an toàn hay các quy tắc ATGT nói chung, không chỉ trực tiếp gây nguy hiểm cho bản thân người tham gia giao thông, mà còn gây ra những tác động lâu dài, gián tiếp tới nhiều người khác.
Khi đường phố ngày càng đông đúc và công nghệ ngày càng phát triển, camera trí tuệ nhân tạo (AI) như “đôi mắt” giám sát để mọi hành vi vi phạm không bị bỏ lọt như trước. Tuy nhiên, thay vì tự giác tuân thủ pháp luật một cách dễ dàng thì không ít tài xế lại đi “đường vòng”, tìm mọi cách để né phạt.
Những chiêu trò ấy giống như việc giăng một tấm màn mỏng trước cơn bão, cho họ cảm giác an toàn tạm thời, nhưng không thể chống đỡ rủi ro thật sự. Bởi tác dụng của việc thắt dây an toàn là không cần bàn thêm nữa, khi một cú phanh gấp, một va chạm ở tốc độ cao có thể biến người ngồi trong xe ô tô thành “viên đạn” lao về phía trước.
Đáng lo ngại hơn, việc này tạo ra một tâm lý nguy hiểm trong cộng đồng. Khi thấy người khác đối phó được với hệ thống mà không bị xử lý, thì một số tài xế khác dễ nảy sinh tâm lý bắt chước, từ đó có thể trở thành thói quen xấu có hệ thống và đẩy ATGT ngày càng xa tầm kiểm soát của chính họ.
Thực tế, những chiêu trò đối phó không thể qua mắt được hệ thống camera trí tuệ nhân tạo. Với khả năng học sâu và xử lý dữ liệu lớn, AI không chỉ “nhìn” mà còn “hiểu” được hành vi của người lái.
Khác với camera thông thường, camera AI có khả năng nhận diện vi phạm theo thời gian thực, phân tích hình ảnh đa góc độ và phát hiện những chi tiết bất thường như: biển số bị chỉnh sửa, dây an toàn giả hay hành vi đeo dây không đúng cách,… Vì thế, những mánh khóe của tài xế chẳng khác nào “vải thưa che mắt thánh”.
Tuy nhiên, chỉ phát hiện thôi là chưa đủ, vi phạm cần được xử lý nghiêm nh và kịp thời. Việc khai thác hiệu quả dữ liệu từ camera AI, lập biên bản tự động, đồng thời công bố những trường hợp điển hình sẽ tăng tính nh bạch và tạo sự răn đe thực chất.
Việc cập nhật chế tài và quy trình xử lý cũng cần được chú trọng. Các quy định liên quan hành vi che, sửa biển số, giả mạo thiết bị an toàn,… cần được gắn với chế tài nghiêm khắc, xem xét tăng nặng, bởi đây không chỉ là vi phạm đơn thuần mà còn thể hiện sự coi thường pháp luật và đe dọa an toàn cộng đồng.
Bên cạnh phạt “nguội” qua hệ thống camera AI, hoàn toàn có thể kết nối dữ liệu với lực lượng tuần tra gần hiện trường để xử lý ngay khi vi phạm xảy ra. Cách làm này giúp ngăn chặn kịp thời hành vi nguy hiểm và tạo hiệu ứng răn đe mạnh hơn, thay vì để tài xế có cơ hội trì hoãn việc nộp phạt.
Về lâu dài, để thay đổi hành vi một cách sâu sắc thì cần khơi dậy tinh thần trách nhiệm và ý thức tự giác trong cộng đồng. Những chiến dịch truyền thông phải đi vào chiều sâu, giúp người tham gia giao thông hiểu rõ giá trị thật sự của mỗi quy định.
Chẳng hạn, thay vì chỉ nêu mức phạt không thắt dây an toàn thì có thể kể những câu chuyện có thật về những sinh mạng được cứu nhờ một thao tác nhỏ; hoặc những hậu quả đau lòng khi người lái coi nhẹ quy định. Người thật, việc thật, hậu quả thật sẽ thuyết phục hơn bất kỳ thông điệp nào.
Song song với đó, việc giáo dục ATGT cần được mở rộng, không chỉ trong nhà trường mà cả ở môi trường làm việc và cộng đồng dân cư. Đây cũng là cách nhiều quốc gia đã thành công: “gieo mầm” từ sớm kiến thức và ý thức, biến văn hóa giao thông thành một phần nếp sống chứ không phải mệnh lệnh cưỡng chế.
Ở đó, hành vi đúng được lan tỏa như một chuẩn mực xã hội. Khi tài xế tự giác thắt dây an toàn, không che biển số,… thì những hành vi đối phó sẽ trở nên lạc lõng. Xây dựng chuẩn mực tích cực bao giờ cũng hiệu quả hơn là chỉ chạy theo xử lý vi phạm.
Giao thông, suy cho cùng, không phải cuộc “đấu trí” giữa người lái và hệ thống giám sát, bởi nếu có ai thua trong cuộc chơi ấy, thì chỉ có người ngồi bên tay lái và gia đình của họ. Giao thông cần trở thành hành trình an toàn, nơi mỗi người cùng nhau gìn giữ, để mỗi cú bấm khóa dây là một hành động ý thức, mỗi biển số rõ ràng là một hành động trách nhiệm.
Khi ý thức và trách nhiệm thật sự trở thành “lá chắn” thì luật và công nghệ sẽ không phải là đối thủ, mà là bạn đồng hành trên những con đường mang niềm vui trọn vẹn.
Khi người tham gia giao thông nhận thức rõ rằng mình đang được giám sát mọi lúc, mọi nơi thì việc chấp hành pháp luật sẽ dần trở thành một phản xạ tự nhiên, thay vì hành vi đối phó nhất thời.