Vậy, việc thu phí trên các tuyến cao tốc đã đạt được kết quả ra sao? Những khó khăn, bất cập nào nảy sinh?
Những khó khăn, bất cập này cần được nhìn nhận và khắc phục như thế nào để làm tiền đề cho việc áp dụng công nghệ thu phí không dừng với các trạm thu phí trên Quốc lộ và các trạm thu phí khác?
Tọa đàm phát thanh với chủ đề: “Phí không dừng, nhất định không để dừng thêm”, phát sóng trực tiếp lúc 12h30 - 13h30, thứ Sáu (5/8/2022) trên tần số FM91 của Kênh VOV Giao thông Hà Nội và TP. HCM, nghe online trên trang điện tử: vovgiaothong.vn.
Với sự tham gia của các khách mời: Ông Tô Nam Toàn - Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Hợp tác quốc tế, Tổng cục Đường bộ Việt Nam và ông Nguyễn Văn Quyền - Chủ tịch Hiệp hội vận tải ô tô Việt Nam.
Nhiều lỗi phát sinh
Được đưa vào hoạt động thu phí không dừng từ ngày 26/7, sau 1 tuần thực hiện, đến nay lưu lượng phương tiện lưu thông trên tuyến bình quân đạt 48 nghìn lượt xe/ngày, số xe dán thẻ thu phí không dừng trên tuyến từ chỗ chỉ đạt 35% trước khi thực hiện, đến nay, tỷ lệ xe dán thẻ đã đạt hơn 99%.
Ông Phan Đam Sa, Trưởng trung tâm điều hành đường cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây cho biết, do chủ phương tiện đã nắm được thông tin nên số phương tiện dán thẻ thu phí không dừng tăng lên nhanh chóng: "Công tác truyền thông của VETC cũng như của VEC thực hiện rộng khắp nên chủ phương tiện cũng hợp tác trong công tác dán thẻ và tốc độ dán thẻ cũng tăng lên rất nhanh trong thời gian ngắn vừa rồi".
Thống kê của Công ty Trách nhiệm hữu hạn thu phí không dừng VETC cho thấy, sau gần 1 tuần triển khai thu phí không dừng, số phương tiện dán thẻ thu phí không dừng lưu thông trên các cao tốc đã tăng đáng kể, bình quân đã đạt hơn 95% số phương tiện đi vào cao tốc giao dịch thành công.
Nhiều chủ phương tiện rất phấn khởi khi đồng loạt áp dụng công nghệ thu phí không dừng trên cao tốc:
"Ngày trước chưa thu phí không dừng thì mỗi lẫn dừng lại để thanh toán phí thì hơi lâu. Có thu phí tự động này thì rất thuận tiện, không phải dừng nữa mà đi thẳng vào trạm tự động thôi".
"Dán được thẻ này rồi thì cứ chạy thôi, nó nhanh".
Tuy vậy, rất nhiều lỗi kỹ thuật đã phát sinh trong quá trình triển khai thu phí không dừng, trong đó có việc nạp tiền từ tài khoản ngân hàng sang tài khoản thu phí không dừng liên tục bị trục trặc.
Tài xế Nguyễn Ngọc Bình, ở Đồng Hỷ, Thái Nguyên cho biết: "Người dân tiện lợi nhất là nạp tiền bằng thẻ điện thoại di động, mua thẻ, nạp trực tiếp. Nhiều người dân không có thẻ ngân hàng, mỗi lần muốn nạp tiền lại phải tìm ngân hàng để nạp tiền thì hơi bất tiện. Phải dễ dàng thì mới dùng thông dụng được".
Bên cạnh đó, tình trạng lỗi khi thanh toán cũng thường xuyên xảy ra. Tài xế Phùng Văn Hải (ở Thường Tín, Hà Nội) cho biết, mới đây, anh vào từ nút Thường Tín, nhưng đến đến điểm cuối cao tốc Cầu Giẽ- Ninh Bình thì barie thông mở, nhân viên trạm thu phí báo thẻ bị lỗi. Dù vẫn đi qua, nhưng nhân viên thu phí lại tính cho tài xế Nguyễn Văn Hải lưu thông từ đầu tuyến, khiến tài xế bị thiệt.
"Thứ nhất là lỗi phần mềm, thứ 2 là hỏi người lái xe lên từ điểm nào, sau đấy nhập vào để lái xe đi qua. Thực ra thiệt thòi một vài nghì không phải là vấn đề, nhưng em thấy rất dở, em làm sai thì em bị phạt, trong khi bên VETC có sai thì họ chả có một lời nào cả", anh Hải cho biết.
Ông Nguyễn Văn Nhi, Phó Tổng giám đốc Tổng Công ty Đầu tư và Phát triển Đường cao tốc VN cũng thừa nhận, từ khi đi vào hoạt động, hệ thống thu phí không dừng đến nay đã xảy ra một số lỗi như: xe vào nhưng chưa có thẻ, có thẻ nhưng không nhận diện được, có trạm nhận diện được, trạm không, không qua trạm thu phí vẫn bị trừ tiền… trong đó, tình trạng xe có thẻ nhưng không đủ tiền vẫn chiếm tỷ lệ lớn nhất.
Không chỉ cho mục tiêu trước mắt
Nói về giải pháp kết nối giữa thẻ của VETC và VDTC cũng như kết nối với các ngân hàng để tạo thuận lợi cho người sử dụng, cũng như việc mở rộng phạm vi thu phí không dừng đến các trạm thu phí khác theo lộ trình, ông Lê Kim Thành, Vụ trưởng Vụ Đối tác công tư, Bộ GTVT cho biết, Bộ đã chỉ đạo Tổng cục Đường bộ VN và các nhà cung cấp dịch vụ, các nhà đầu tư thường xuyên cập nhật, đánh giá để tạo sự thuận tiện nhất cho khách hàng:
"Vì hệ thống này là hệ thống rất mới và liên quan đến nhiều chủ thể, từ ngân hàng, từ 2 nhà đầu tư thu phí không dừng, cũng như các nhà đầu tư, do vậy chúng tôi đã chỉ đạo Tổng cục Đường bộ VN cùng các nhà cung cấp dịch vụ thu phí không dừng nghiên cứu và có những đánh giá để đưa ra những giải pháp hữu hiệu nhất và luôn có ứng trực kịp thời để xử lý những tình huống phát sinh".
Chuyên gia giao thông Khương Kim Tạo cho rằng, khác với cao tốc thu phí kín, tài xế sẽ nắm rõ số tiền cần phải trả. Tuy vậy, khi lưu thông trên Quốc lộ hoặc các trạm thu phí khác, tài xế không thể biết hết mức phí để dự trù trong tài khoản.
Do vậy, theo ông Tạo, việc thu phí cần tính đến phương án trả sau hoặc ghi nợ, giống như thuê bao di động: "Có thể cho người ta nợ 1 ngày, 2 ngày, giống như điện thoại để tiện lợi cho nhân dân sử dụng. Chứ còn để kiểm tra tất cả tài khoản trước khi vào có bao nhiêu tiền là vấn đề rất khó. Nếu không trả sẽ phải tính lãi suất ngân hàng hoặc đến một lúc nào đó có thể bị phạt… Cái đó chúng ta nên có quy định".
Chuyên gia giao thông Phan Lê Bình cũng cho rằng, khi áp dụng công nghệ thu phí không dừng, những dữ liệu về lưu lượng phương tiện không chỉ giúp cảnh báo sớm, điều tiết giao thông trong ngắn hạn, trong những ngày cao điểm, lễ tết, mà còn mà nguồn dữ liệu quan trọng trong việc quy hoạch giao thông”
"Cái này dễ thống kê hơn hẳn, tất cả mọi thông tin vào server và mỗi ngày có mấy vạn, mấy nghìn chuyến đi, từ điểm A đến điểm B, từ điểm C đến điểm D là có hết. Nguồn dữ liệu này là nguồn dữ liệu rất quý để phục vụ cho công tác quy hoạch giao thông. Đồng thời để thông báo sớm trên các phương tiện truyền thông, nó sẽ giúp điều tiết nhu cầu giao thông. Đấy là tác dụng lớn nhất chúng ta có thể kỳ vọng khi có dữ liệu liên quan đến thu phí tự động không dừng này", Chuyên gia giao thông Phan Lê Bình cho biết.
Một số chuyên gia cũng cho rằng, khi lượng xe dán thẻ ETC ngày càng tăng, trong tương lai, khi việc thu phí phương tiện vào nội đô được thực hiện cũng có thể kết nối, liên thông dữ liệu để tiến hành thu phí tự động.
Do vậy, từ công nghệ thu phí không dừng phát triển tiếp để thu phí phương tiện vào nội đô cũng cần coi là một nội dung được đặt ra để cải tiến công nghệ chò phù hợp, phục vụ mục tiêu quản lý lâu dài.