Để dễ thở, nhiều người buộc phải kéo dài thời hạn vay, chấp nhận trả góp ròng rã suốt nhiều năm. Nhưng đằng sau lớp vỏ bọc “thanh toán nhẹ nhàng” ấy là cả một vòng xoáy nợ nần âm thầm chờ đón.
Lãi chồng lãi, phí bảo hiểm leo thang
Giá xe hơi tại Mỹ đang tăng cao đến mức nhiều người chỉ còn cách trả góp hàng tháng, kéo dài tới 7 năm. Điều đó đồng nghĩa với việc họ sẽ phải gánh thêm hàng nghìn USD tiền lãi và rơi vào tình trạng “âm vốn”, có nghĩa, giá trị chiếc xe thấp hơn khoản nợ còn lại.
Thuật ngữ này gợi nhớ đến khủng hoảng tài chính giai đoạn 2007 - 2009, khi hàng triệu chủ nhà Mỹ rơi vào cảnh “underwater” (dưới nước) vì giá trị căn nhà thấp hơn số tiền thế chấp. Trong thị trường xe hơi, người ta gọi đó là “upside down”, mắc nợ nhiều hơn giá trị xe.
Ông Keith Naughton, phóng viên chuyên mảng ô tô của kênh Bloomberg News thông tin: “Ô tô ngày càng đắt, buộc người mua phải vay dài hạn để trả góp nhẹ hơn, nhưng đổi lại họ gánh thêm hàng nghìn đô la tiền lãi và thậm chí còn nợ nhiều hơn giá trị chiếc xe.”
Điểm cộng duy nhất của các khoản vay dài hạn là số tiền phải trả hàng tháng thấp hơn. Một khách hàng mua xe chia sẻ: “Tôi không còn phải trả 1.200 USD mỗi tháng cho chiếc xe nữa, mà chỉ khoảng từ 600 đến 700 USD”
Tuy nhiên, sự đánh đổi là khoản lãi khổng lồ. Ví dụ, với giá xe mới trung bình hiện nay khoảng 50.000 USD, nếu vay trong 7 năm, người mua sẽ phải trả gần 16.000 USD tiền lãi, nhiều hơn khoảng 5.000 USD so với khoản vay 5 năm, vốn từng được xem là chuẩn mực.
Nhiều người mua chỉ nhìn vào số tiền trả hàng tháng, thay vì tổng chi phí thực tế. Trong bối cảnh lãi suất cao và giá cả leo thang, điều này dễ hiểu. Nhưng các chuyên gia tài chính cảnh báo: vay dài hạn cho một tài sản mất giá như ô tô là lựa chọn rủi ro.
Bà Melinda Zabritski, Giám đốc quản lý cấp cao tại Công ty báo cáo tín dụng Experian cho biết: “Chúng tôi thấy số dư nợ chưa thanh toán tiếp tục tăng trong khi người tiêu dùng vẫn đang vay tiền để mua ô tô”.
Không chỉ giá xe, chi phí bảo hiểm cũng tăng chóng mặt. Trong 5 - 6 năm qua, cả giá xe và bảo hiểm đều tăng khoảng 30%. Tại nhiều thành phố lớn, phí bảo hiểm hàng tháng thậm chí còn cao hơn cả tiền trả góp xe. Ông Keith Naughton, phóng viên chuyên mảng ô tô của kênh Bloomberg News nhận định: “Đại dịch COVID-19 là bước ngoặt. Nguồn cung xe khan hiếm khiến giá tăng vọt, kéo theo phí bảo hiểm leo thang. Từ đó đến nay, thị trường vẫn chưa trở lại mức trước năm 2019. Đây có vẻ đã trở thành vấn đề ‘bình thường mới’.”
Giấc mơ xe mới xa vời
Trong khi đó, một số công ty khởi nghiệp và cả các “ông lớn” ngành xe đang hứa hẹn mang đến dòng xe điện giá rẻ. Slate Auto, một startup được tỷ phú Jeff Bezos, nhà sáng lập Amazon, hậu thuẫn, từng gây chú ý khi công bố kế hoạch bán xe điện với mức giá chỉ 20.000–30.000 USD. Ford cũng thông báo sẽ tung ra mẫu bán tải điện nhỏ gọn với giá khoảng 30.000 USD vào năm 2027.
Tuy nhiên, thực tế hiện nay, giá xe điện trung bình vẫn ở mức 58.000 USD, cao hơn 10.000 USD so với mặt bằng chung. Cộng thêm thuế nhập khẩu và lãi suất cao, giấc mơ xe điện giá rẻ đối với người tiêu dùng Mỹ vẫn còn rất xa vời.
Trước áp lực giá xe mới, nhiều người tìm đến xe đã qua sử dụng. Nhưng nhu cầu tăng khiến giá xe cũ cũng đội lên mức gần 30.000 USD/chiếc. Các chuyên gia khuyên người mua cần lưu ý đến yếu tố bảo hành, bởi xe hiện nay được tích hợp nhiều công nghệ, dễ phát sinh lỗi tốn kém.
Ở phân khúc cao cấp, những khách hàng giàu thường chọn trả thẳng hoặc vay ngắn hạn ba năm. Nhưng đó chỉ là thiểu số. Phần lớn người mua xe phổ thông ngày nay phải chấp nhận các khoản vay 7 năm, thậm chí 8 năm, điều hiếm thấy trước đây.
Các gói vay 0% lãi suất cũng gần như biến mất, chỉ còn áp dụng cho khoản vay ngắn 36 tháng, vốn không còn phổ biến.
Ô tô, vốn được coi là biểu tượng của giấc mơ Mỹ, nay lại trở thành gánh nặng tài chính cho hàng triệu gia đình. Từ giá xe leo thang, phí bảo hiểm tăng cao cho đến lãi suất vay không ngừng nhích lên từng ngày, mọi yếu tố đều đang siết chặt ước mơ có một chiếc xe mới trong gara. Với tầng lớp trung lưu, giấc mơ ấy ngày càng trở thành một bài toán khó, nơi mỗi quyết định mua xe đều chất chứa không ít lo toan và đánh đổi.
Tại Việt Nam, câu chuyện về chi phí sở hữu ô tô cũng mang nhiều nét tương đồng. Hiện giá xe ở Việt Nam vẫn còn cao hơn khá nhiều so với mặt bằng thu nhập bình quân. Bên cạnh đó, chi phí nuôi xe hằng tháng, từ xăng dầu, gửi xe, bảo dưỡng cho đến bảo hiểm, đều trở thành gánh nặng không nhỏ với nhiều gia đình, đặc biệt ở các đô thị lớn.
Thực tế cho thấy, không ít người mua xe theo hình thức trả góp, nhằm giảm áp lực thanh toán trước mắt. Tuy nhiên, điều này khiến tổng số tiền phải chi trả cao hơn đáng kể, đồng thời tiềm ẩn nguy cơ rơi vào cảnh “mắc kẹt” nợ nếu thu nhập không ổn định.
Một điểm đáng chú ý là nhu cầu xe điện tại Việt Nam đang tăng nhanh, nhất là khi có sự tham gia của các hãng trong nước và kế hoạch mở rộng của nhiều thương hiệu quốc tế. Tuy nhiên, giá xe điện vẫn còn cao, trong khi chi phí hạ tầng sạc chưa đồng bộ, khiến bài toán “xe điện giá rẻ” chưa thực sự dễ dàng tiếp cận.
Trong bối cảnh đó, nhiều người Việt vẫn chọn mua xe cũ như một giải pháp cân bằng giữa nhu cầu đi lại và khả năng tài chính. Dù vậy, xu hướng ô tô ngày càng trở thành biểu tượng của đời sống tiện nghi, cũng đồng nghĩa với việc giấc mơ sở hữu xe ở Việt Nam vẫn còn nhiều thử thách, đòi hỏi người tiêu dùng phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi xuống tiền.