Hướng tới không gian quanh trường học không ô nhiễm vì khói bụi giao thông

Là thủ đô của Ghana, thành phố Accra còn là thành phố đông dân nhất, trung tâm hành chính, giao thông, kinh tế của quốc gia này. Hơn 70% năng lực sản xuất chế tạo của Ghana nằm ở vùng thủ đô, do đó, ô nhiễm không khí gần như là điều không thể tránh khỏi.

Theo Tổ chức Sáng kiến đường bộ toàn cầu (GDCI), dù ô nhiễm không khí là một cuộc khủng hoảng toàn cầu, nhưng tác động của nó đặc biệt rõ rệt ở các thành phố đang đô thị hóa nhanh chóng như Accra.

Chỉ số bụi mịn PM2.5 vào năm 2018 tại Accra cao gấp gần 16 lần so với tiêu chuẩn của WHO. Trong đó, phương tiện giao thông là nguyên nhân chủ yếu khi đóng góp tới gần 40% lượng khí thải.

Trường tiểu học Osu Salem 1 thuộc quận Korle Klottey, thành phố Accra cũng phải chịu nhiều ảnh hưởng. Trường không có khuôn viên riêng, nằm khá sát mặt đường và ngay phía trước ngôi trường là một bãi đỗ xe, khiến các em học sinh tại đây không chỉ đối mặt với rủi ro về tai nạn giao thông, mà còn phải chịu ảnh hưởng từ ô nhiễm không khí. Do đó, khi tiếp cận và lựa chọn trường Osu Salem 1 cho dự án Đường phố an toàn cho trẻ em, đội ngũ chuyên gia phải tìm ra lời giải cho cả 2 vấn đề.

Bà Eduarda Aun, trưởng dự án Đường phố cho trẻ em tại GDCI cho biết:

“Những con đường được thiết kế có yếu tố an toàn sẽ giúp trẻ em và phụ huynh dễ dàng hơn khi đi bộ và đạp xe đến nơi cần đến, đồng thời đảm bảo rằng trẻ em có thể ở lại và vui chơi ở những không gian công cộng một cách an toàn. Nhưng nếu chúng ta muốn tạo ra những con phố phù hợp với trẻ em và thu hút chúng, chúng ta cần giải quyết cả những rủi ro hữu hình và vô hình đối với sức khỏe và hạnh phúc của các em.”

Yếu tố then chốt và cũng là bài toán lớn nhất với dự án tại trường Osu Salem, đó là làm thế nào để hạn chế phương tiện qua lại, trong đó giải quyết bãi đỗ xe ngay trước cổng trường là ưu tiên hàng đầu.

Ông Hayrettin Gunc, Quản lý cấp cao của GDCI cho biết:

“Ban đầu, chúng tôi nghĩ việc này rất đơn giản, nhưng thực tế lại không hề như vậy. Chúng tôi đã phải làm việc, đấu tranh, vận động rất nhiều bên để có thể di dời bãi đỗ xe. May mắn là chúng tôi đã liên hệ được với một nhà thờ gần đó. Họ có một bãi đỗ xe không được sử dụng thường xuyên trong ngày. Và kết quả là bãi đỗ xe đã được di dời tới đó”.

Không chỉ di dời bãi đỗ xe, để môi trường xung quanh trường học thực sự an toàn và giảm bớt ô nhiễm, GDCI đã phối hợp với Hội đồng thành phố Accra cùng Quỹ Không khí sạch (Clean Air Fund) để áp dụng nhiều giải pháp. Trong đó bao gồm việc cấm phương tiện cơ giới đi qua khu vực trong giờ học, cụ thể từ 6 rưỡi sáng đến 3h30 chiều từ thứ Hai đến thứ Sáu.

Ông Hayrettin cho biết, ban đầu khi đưa ra phương án này, mọi người đều lo ngại rằng việc cấm đường sẽ tạo áp lực cho các tuyến đường khác, gây ra ùn tắc. Nhưng sau một số khảo sát, họ nhận thấy sẽ không có nhiều áp lực giao thông nên họ đã quyết định thực hiện phương án này.

Ông Micheal Nii Noi Quarshie, thành viên hội đồng thành phố Accra chia sẻ:

“Dự án thực sự đã đem lại những kết quả ấn tượng. Dự án đã “hô biến” cảnh vật của toàn khu vực thành một bức tranh tươi sáng. Mọi thứ tại đây đều đã thay đổi theo hướng tích cực hơn rất nhiều.”

Sau đó, với khuôn viên trước cửa trường, nhóm dự án đã cải tạo thành sân chơi, trong đó đặc biệt chú ý tới việc xây dựng các mái che để giảm ảnh hưởng của nắng nóng, cũng như trồng thêm cây xanh, lát lại đường đi quanh trường để giảm bụi.

Kể từ lúc kết thúc thi công vào tháng 3/2025, đến nay dự án đã thu lại nhiều kết quả tích cực. Dự án đã tạo nên 350 m2 sân chơi cho trẻ em, 450 m2 không gian đi bộ, xe đạp cho học sinh và phụ huynh vào các ngày trong tuần. Cấm đường đã giúp giảm tải lượng xe tương đương với 259 xe tải mỗi ngày, nhờ đó tạo nên môi trường giao thông an toàn, cũng như kéo giảm một lượng lớn khí thải tại khu vực quanh trường học, đồng thời giảm 60% lượng tiếng ồn. Việc xây dựng mái che đã giúp các em học sinh có không gian sinh hoạt, vui chơi kể cả trong những ngày nắng nóng.

Một học sinh của trường Osu Salem chia sẻ:

“Em rất cảm kích với những gì mà dự án đã đem lại cho nhà trường và chúng em. Em chưa từng tưởng tượng ra ngôi trường và mọi thứ xung quanh có thể trở nên sạch đẹp như thế này.”

Còn tại Việt Nam, những năm gần đây, môi trường xung quanh trường học tại các đô thị lớn cũng đang bị suy giảm nghiêm trọng bởi các yếu tố môi trường đô thị như hiệu ứng đảo nhiệt, ô nhiễm không khí, thiếu cây xanh và bê tông hóa ngày càng gia tăng.

Và mô hình Cổng trường an toàn có thể là lời giải cho bài toán này. Mới đây, Đại diện GDCI đã trao giải thưởng Lãnh đạo Vì Tầm nhìn không tử vong cho thanh thiếu niên cho thành phố Hà Nội. Ông Paul Supawanich, Giám đốc Dự án của GDCI cho biết thời gian qua, Hà Nội đã tập trung vào thực hiện ở các khu vực cổng trường học nhằm giảm tốc độ, cải thiện hạ tầng giao thông theo hướng ưu tiên trẻ em và triển khai các dự án giúp đường phố an toàn hơn, giúp trẻ em đi bộ và đạp xe đến trường dễ dàng hơn.

Ông Paul bày tỏ kỳ vọng, với giải thưởng quốc tế Lãnh đạo Vì Tầm nhìn Zero cho thanh thiếu niên thành phố Hà Nội 2025 sẽ là động lực, giúp thành phố quyết tâm hơn nữa trong cải thiện hạ tầng giao thông trở nên an toàn hơn, đặc biệt khu vực cổng trường học. Hà Nội có thể trở thành mô hình điển hình cho các thành phố khác trong khu vực và trên thế giới trong tương lai.