Dù câu chuyện đang còn nhiều tranh cãi về tính khả thi, nhưng viễn cảnh về các khu đô thị ga dọc tuyến đường mở ra một cơ hội lớn để cải thiện kinh tế khu vực duyên hải ền trung.
Tưởng tượng bạn đang ngồi trên một chuyến tàu cao tốc, phóng vèo từ Hà Nội đến TP.HCM chỉ trong 5,5 giờ, và khung cảnh duyên hải ền Trung lướt qua như một cuốn phim. Dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam, không chỉ là câu chuyện0 hiện đại hóa giao thông Việt Nam mà còn là cơ hội để các tỉnh ền Trung hóa thân thành những trung tâm kinh tế mới nhờ các khu đô thị ga.
Đô thị ga, hay Transit-Oriented Development viết tắt là TOD, nghe thì cao siêu nhưng đơn giản là xây một khu đô thị “xịn sò” quanh ga tàu, nơi bạn có thể sống, làm việc, mua sắm, và thậm chí đi học mà không cần bước quá 10 phút.
Tưởng tượng nhé: sáng dậy, bạn đi bộ từ chung cư ra ga Vinh, nhâm nhi cà phê ở trung tâm thương mại, rồi nhảy tàu cao tốc lên Hà Nội họp hành, chiều về vẫn kịp ăn súp lươn bạn gái nấu. Các tỉnh ền Trung như Nghệ An, Quảng Trị, hay Đà Nẵng, Tuy Hòa có thể biến các ga thành “trái tim kinh tế”, vừa tiện lợi vừa “cool ngầu”.
Nhìn ra thế giới, ga Shinjuku ở Nhật Bản hay Hồng Kiều ở Thượng Hải là nh chứng cho sức mạnh của TOD. Những nơi này không chỉ là ga tàu mà là cả một “vũ trụ” với trung tâm mua sắm, văn phòng, và khách sạn. Giá đất quanh ga tăng vùn vụt 20-50%, việc làm mọc lên như nấm, và dân chúng thì vui như trẩy hội. Miền Trung, với những tỉnh còn “ngái ngủ” về kinh tế, có thể học theo để bật dậy, trở thành điểm đến chứ không chỉ là nơi “tàu qua”.
Miền Trung Việt Nam, với nắng gió và những cơn bão bất chợt, từ lâu giống như đứa em trong gia đình kinh tế cả nước: tiềm năng thì nhiều nhưng ví tiền thì mỏng. Các tỉnh như Quảng Bình, Thừa Thiên Huế, hay Phú Yên có biển đẹp, núi hùng vĩ, nhưng thiếu hạ tầng để “khoe hàng”. Đường sắt cao tốc, với hàng loạt ga từ Vinh đến Nha Trang, chính là cơ hội để ền Trung “lên sóng”.
Hãy nghĩ về ga Vinh ở Nghệ An, nơi đang mơ trở thành “Singapore của Bắc Trung Bộ”. Với dân số hơn 3 triệu và các khu công nghiệp mọc lên như nấm, Vinh có thể biến ga thành khu đô thị với chung cư, siêu thị, và cả công viên để dân tình selfie. Hay như ga Đà Nẵng, với vibe du lịch và công nghệ, có thể thành trung tâm hội nghị quốc tế, nơi người ta vừa họp vừa ngắm biển Mỹ Khê.
Quan trọng hơn, TOD giúp ền Trung “chia bánh” phát triển công bằng hơn. Hiện nay, Hà Nội và TP.HCM “ôm” hơn 40% GDP cả nước, còn ền Trung chỉ lẹt đẹt. Các khu đô thị ga có thể lôi kéo doanh nghiệp, từ công ty công nghệ đến quán cà phê hipster, về Quảng Ngãi, Khánh Hòa. Dân chúng cũng sẽ thích sống ở tỉnh lẻ hơn, khi đi tàu cao tốc đến Sài Gòn nhanh hơn cả kẹt xe ở nội thành.
Dù vậy, nhưng TOD không phải trò chơi trẻ con. Xây một khu đô thị ga tốn cả đống tiền, ước tính 500-900 triệu USD mỗi ga, chưa kể giải phóng mặt bằng có thể làm bà con “nóng mặt” nếu đền bù không sòng phẳng. Rồi còn nguy cơ “thành phố ma” như ga Zuoying ở Đài Loan, nơi ga hoành tráng nhưng quanh đó vắng như chùa Bà Đanh vì thiếu người ở.
Với lợi thế của người đi sau, Việt Nam có thể học hỏi các kinh nghiệm thành công của Shinjuku, hay Hồng Kiều, cân nhắc bài học thất bại của Zuoying để tìm ra giải pháp an toàn. Trong đó, quan trọng nhất là có quy hoạch tốt, với tầm nhìn bền vững và dài hạn.
Khác với Hà Nội, và TPHCM, các khu đô thị ga ở Miền Trung cần thiết lập một tỷ lệ cân đối nguồn cung BDS cho các phân khúc khách hàng. Theo tôi, nên tập trung vào phân khúc giá rẻ, và trung cấp nhiều hơn phân khúc cao cấp.
Chỉ có như vậy, các khu đô thị ga mọc lên dọc theo đường sắt cao tốc mới nhanh chóng có được sức sống, nhờ sự hấp dẫn đối với người dân, đặc biệt là người trẻ./.