Nghe nội dung chi tiết tại đây:
Mỗi năm, người Việt bỏ ra số tiền hơn 31 tỷ đồng để mua thuốc lá. Cũng chừng đó thời gian, khoảng 40.000 người Việt tử vong vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Bi kịch hơn cả là những sinh mạng phải giã biệt cuộc sống vì hít khói thuốc thụ động.
Câu hỏi: làm thế nào để ngăn người Việt bỏ tiền mua bệnh tật, mua cái chết cho mình luôn là câu hỏi trăn trở với những người làm chính sách, dù rằng nhiều giải pháp đã được đưa ra.
Đưa ra khuyến nghị cho vấn đề này, nhiều chuyên gia kinh tế và y tế khẳng định tăng thuế là giải pháp hiệu quả chiếm 60% trong tổng số các giải pháp, nhằm giảm sức mua thuốc lá, qua đó giảm người hút, ngăn ngừa bệnh tật.
Vì sao giải pháp này được các chuyên gia đánh giá cao? Và nếu áp dụng tại Việt Nam, thì mức thuế cần được tăng bao nhiêu là hợp lý?
Khoảng 40.000 người Việt tử vong vì các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá. Ảnh: ANTĐ
Theo số liệu từ HealthBridge Canada, Việt Nam là quốc gia có lượng tiêu dùng thuốc lá cao, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN và thứ 9 trên thế giới về số người hút thuốc lá. Đáng lo ngại là phần lớn những người hút thuốc lá Việt Nam bắt đầu hút thuốc từ khi còn rất trẻ và thường bỏ qua cảnh báo về nguy cơ khi thuốc lá có chứa 7000 hóa chất, trong đó có tới 69 loại hóa chất gây ung thư.
Hệ lụy hút thuốc lá ở người trẻ tuổi là khả năng nghiện thuốc khi trưởng thành cao hơn và tác hại đối với sức khỏe sinh sản và sức khỏe của các thế hệ sau cũng lớn hơn. Thuốc lá giá rẻ là một trong những nguyên nhân khiến cho thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận với thuốc lá.
Chính vì vậy, các chuyên gia cho rằng, tăng thuế tiêu thụ đặc biệt nhằm tăng giá thuốc lá là một giải pháp hiệu quả để giảm sức mua thuốc lá và ngăn ngừa bệnh tật, tử vong do thuốc lá.
Ths.Bs.Phạm Thị Hoàng Anh, Giám đốc tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam nhấn mạnh những lợi ích của tăng thuế tiêu thụ thuốc lá với cộng đồng và các bên liên quan.
"Thứ nhất là nó làm giảm tiêu dùng thuốc lá, những người đang hút thì giảm dần và có thể đi đến bỏ thuốc. Thứ hai, nó giảm sự gia nhập số người hút mới, đặc biệt ở giới trẻ. Tuy nhiên, mức tăng phải có ý nghĩa về mặt chênh lệch giá trị thì điều đó mới diễn ra. Lợi ích thứ hai là tăng thu ngân sách. Các quốc gia xung quanh có những bài học rất tốt về tăng thuế như Thái Lan hay Philipin cho thấy doanh nghiệp thuốc lá không chết vì tăng thuế, giảm được tỷ lệ hút thuốc và tăng thu ngân sách đáng kể. Việt Nam có thể học hỏi vì hoàn cảnh kinh tế, xã hội của các quốc gia khá tương đồng".
Với mức tiêu thụ thuốc lá lớn tại Việt Nam, rõ ràng việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá sẽ có những tác động không nhỏ tới người dân.
Tuy nhiên, khi thực hiện một khảo sát lấy ý kiến cộng đồng về giải pháp tăng mạnh thuế để giảm tỷ lệ người hút thuốc lá, phóng viên chương trình đã nhận được khá nhiều ý kiến bày tỏ sự ủng hộ với giải pháp này.
# "Đang nuôi con nhỏ, tôi vô cùng hiểu về những tác hại kinh khủng của thuốc lá với những người phải hít khói thuốc thụ động. Tôi nghĩ nên đánh thuế 100% luôn chứ 2000-5000 đồng thì vẫn còn quá rẻ so với những hậu quả mà nó mang đến cho cộng đồng và xã hội'.
# "Tôi cũng là người hút thuốc lá, đã nghiện và nay đang bỏ. Ở Việt Nam bỏ khó hơn ở nước ngoài vì ít nơi cấm, cấm không nghiêm, giá thuốc rẻ (1 gói khoảng 20.000 đồng), người xung quanh hút nhiều,... Ở nước ngoài mà hút 1 ngày 1 gói là mất 250.000 - 300.000 đồng rồi, như vậy 1 tháng mất khoảng 10 triệu, bằng tiền lương của 1 người thu nhập khá ở Việt Nam. Vì vậy, nếu ở nước ngoài mà bỏ được thuốc thì tiết kiệm được nhiều lắm".
# "Trong khi các mặt hàng thiết yếu như xăng dầu, sữa, chi phí khám chữa bệnh thường xuyên tăng thì những thứ độc hại như thuốc lá, bia rượu lại ưu ái giá thấp, đây là điều rất vô lý. Do vậy, tôi thấy là phải sớm điều chỉnh lại mức thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá".
Dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật thuế giá trị gia tăng, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật thuế thu nhập cá nhân” được Bộ Tài chính đăng tải lấy ý kiến lần đầu ngày 18/09/2017 đề xuất, từ ngày 01/1/2020 sẽ Áp dụng thuế TTĐB hỗn hợp, bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành, bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu; 15.000 đồng/điếu xì gà.
Song theo Tổ chức Y tế thế giới, hiện nay, tỷ lệ thuế của Việt Nam thấp hơn rất nhiều so với trung bình thế giới, thấp hơn đa số các nước ASEAN và cách xa so với khuyến cáo của WHO. Và phương án bổ sung thuế tuyệt đối 1.000 đồng theo đề xuất trên có tác động giúp giảm 1,5% tỷ lệ hút thuốc lá và như vậy mới chỉ giúp đạt ¼ mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc vào năm 2020.
Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia của Tổ chức Y tế thế giới tại Việt Nam cho hay, tính toán của tổ chức này chỉ ra Việt Nam cần áp dụng mức bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 5.000 đồng/bao thuốc.
"Cần áp dụng mức bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 5.000 đồng/bao thuốc. Khi đó, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 6,3%, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, tăng doanh thu thuế thuốc lá thêm 10.700 tỷ đồng/năm và giúp tránh được 900.000 ca tử vong sớm do hút thuốc".
Đồng tình với đề xuất này, đại diện Quỹ phòng chống tác tại thuốc lá, Bộ Y tế cho biết, thuế Tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá cần được tăng ít nhất ở mức 5.000 đồng/bao thuốc để có thể giảm được đáng kể tỷ lệ hút thuốc, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác tại thuốc lá đến năm 2020.
Cùng với đó, giải đáp cho băn khoăn liệu tăng thuế thuốc lá có tỉ lệ thuận với sự gia tăng tình trạng buôn lậu thuốc lá qua biên giới không, các chuyên gia nghiên cứu về lĩnh vực phòng chống tác hại thuốc lá cũng đưa ra những nghiên cứu cho thấy không có mối liên hệ giữa tăng thuế thuốc lá với buôn lậu. Xét về giá, thuốc lá lậu có giá cao hơn đáng kể so với thuốc lá hợp pháp.
Điều này phản ánh rất rõ việc sử dụng thuốc lá lậu ở Việt Nam là do gu tiêu dùng, thị hiếu thay vì vấn đề giá.
Với những số liệu mới nhất được các cơ quan, tổ chức quốc tế nghiên cứu và công bố, có thể thấy đây là những căn cứ rất quan trọng và đáng tin cậy để Bộ Tài chính điều chỉnh phương án thuế tuyệt đối với thuốc lá, từ mức tăng tối thiểu 5000 đồng/bao để đạt được những bước tiến chắc chắn và bền vững trong mục tiêu giúp người Việt giảm sức mua, ngăn bệnh tật.