Theo đó, Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3 đoạn Km 75 – Km 100 theo hình thức BOT đã hoàn thành năm 2017, nhưng đến nay nhà đầu tư mới được thu phí trên đường Thái Nguyên - Chợ Mới và chưa thu trên Quốc lộ 3 do người dân phản đối.
Do vậy, Bộ GTVT đã xây dựng 4 phương án để giải quyết tình trạng thua lỗ của dự án BOT cải tạo Quốc lộ 3 qua tỉnh Thái Nguyên, cụ thể:
Phương án 1, sẽ thực hiện theo đúng hợp đồng dự án, nhà đầu tư thu phí tại 2 trạm (Quốc lộ 3 và trên đường Thái Nguyên - Chợ Mới) để hoàn vốn. Trong đó, trạm Quốc lộ 3 triển khai theo phương án ễn, giảm phí với người dân địa phương.
Thời gian thu phí dự án này tăng từ 25 năm 4 tháng lên khoảng 32 năm 4 tháng; lùi thu phí trên Quốc lộ 3 từ tháng 7/2019 sang dự kiến cuối năm 2022. Để bảo đảm thời gian hoàn vốn, nhà đầu tư đề nghị bổ sung vốn nhà nước hỗ trợ khoảng 800 tỷ đồng.
Phương án 2, chỉ thu phí trên trạm Thái Nguyên - Chợ Mới, không thu trên Quốc lộ 3. Doanh nghiệp dự án bàn giao Quốc lộ 3 đoạn Km 75 - Km 100 cho Nhà nước quản lý. Để bảo đảm hiệu quả tài chính với thời gian thu hồi vốn khoảng 25 năm 4 tháng, nhà nước cần hỗ trợ 3.050 tỷ đồng.
Phương án 3, di dời trạm thu phí Quốc lộ 3 từ Km 77+922 về đặt trên đoạn Km 93 - Km 100 đúng theo phạm vi đầu tư nâng cấp. Kết quả đếm xe và tính toán phương án tài chính cho thấy, do lưu lượng xe đoạn Km 93 - Km 100 rất thấp nên phương án này không bảo đảm hiệu quả tài chính; để bảo đảm thời gian hoàn vốn khoảng 25 năm 4 tháng theo Hợp đồng đã ký, nhà nước cần hỗ trợ khoảng 2.550 tỷ đồng.
Phương án 4, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn, bố trí vốn nhà nước để thanh toán cho doanh nghiệp dự án theo quy định. Dự kiến nhà nước cần bố trí khoảng 3.250 tỷ đồng để thanh toán cho doanh nghiệp dự án để xóa trạm thu phí.
Theo đánh giá của Bộ GTVT, phương án 1 cơ bản phù hợp với hợp đồng đã ký kết, hạn chế sử dụng vốn ngân sách Nhà nước. Song để có cơ sở thực hiện theo phương án này, tỉnh Thái Nguyên cần có giải pháp hỗ trợ nhằm bảo đảm an ninh trật tự khi tổ chức thu phí.
Còn các phương án 2, 3, 4 dù giải quyết triệt để bất cập tại trạm Quốc lộ 3 nhưng rất khó khả thi do sử dụng nhiều vốn ngân sách Nhà nước.
Đơn cử, phương án 2 cần mức vốn Nhà nước khoảng 3.050 tỷ đồng, bên cạnh đó nhà đầu tư vẫn thu phí 25 năm 4 tháng để hoàn vốn cho dự án.
Phương án 3 cơ bản giải quyết được bất cập tại trạm quốc lộ 3 nhưng vẫn có thể phát sinh mất an ninh, trật tự do người dân phản đối; đồng thời nhà đầu tư không thể bổ sung kinh phí di dời trạm.
Phương án 4 giải quyết được triệt để bất cập tại trạm quốc lộ 3, nhận được sự đồng thuận của người dân; tuy nhiên các bộ, ngành đánh giá pháp luật hiện tại chưa cho phép sử dụng vốn đầu tư công trung hạn để thanh toán cho nhà dầu tư và chấm dứt hợp đồng trước thời hạn nên phải báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.
Để chuẩn bị báo cáo Chính phủ xem xét, Bộ GTVT yêu cầu UBND tỉnh Thái Nguyên nghiên cứu, đánh giá các giải pháp xử lý, khả năng bảo đảm an ninh trật tự của các phương án.
Được biết, Dự án BOT đầu tư mới đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn) và nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 3 đoạn Km 75 - Km 100 có tổng đầu tư 2.740 tỷ đồng. Theo phương án tài chính, sẽ có 2 trạm thu phí trên 2 tuyến để hoàn vốn.
Thế nhưng, từ khi hoàn thành vào tháng 5/2017, nhiều người dân huyện Phú Lương (Thái Nguyên) đã tập trung phản đối vị trí trạm thu phí trên Quốc lộ 3 cũ.
Do chỉ thu phí trên đường Thái Nguyên - Chợ Mới nên hầu hết phương tiện lựa chọn trạm Quốc lộ 3 để lưu thông không mất phí. Doanh thu dự án trong 4 năm chỉ đạt 9% so với hợp đồng, gây vỡ phương án tài chính. Theo hợp đồng PPP, nhà nước có trách nhiệm hỗ trợ nhà đầu tư khi doanh thu thu phí sụt giảm.