Lỗ hổng pháp luật trong xử lý hành vi xâm hại tình dục trẻ em

Trong khi dư luận còn chưa hết bức xúc với một số vụ xâm hại tình dục trẻ em đã xảy ra gần đây như: vụ xâm hại bé gái 9 tuổi xảy ra ở huyện Chương Mỹ (Hà Nội), vụ hiếp dâm tập thể một nữ sinh lớp 10 ở huyện Triệu Phong (Quảng Trị), hay vụ việc thầy giáo dâm ô học sinh ở Bắc Giang,… thì vụ việc mới nhất là bé gái 7 tuổi bị một người đàn ông dâm ô trong thang máy lại khiến nhiều người phẫn nộ. Điều này cho thấy, thực trạng xâm hại trẻ em tại Việt Nam đang ngày càng nghiêm trọng. 

Theo thống kê, trung bình mỗi năm có từ 1.600 đến 1.800 vụ xâm hại trẻ em được phát hiện, và chắn chắn, con số thực tế lớn hơn rất nhiều.

Thậm chí, số vụ được đưa ra xét xử chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ, nhiều vụ việc không được giải quyết nhanh chóng, quyết liệt và triệt để. Luật sư Trần Thị Ngọc Nữ (Chi hội Luật sư, Hội Bảo vệ quyền trẻ em) cho biết, phần lớn các vụ án liên quan đến xâm hại trẻ em bị trả lại hồ sơ, không được xét xử vì thiếu chứng cứ:

Đối với những vụ án xâm hại trẻ em thì quan trọng nhất vẫn là chứng cứ, phải là chứng cứ hiện hữu thì công an với vào cuộc và mới khởi tố. Tôi cho rằng, vấn đề giám định cần phải thay đổi, các cơ quan giám định pháp y, thấy bé có vấn đề về xâm hại phải cho giám định ngay, chứ không phải làm đơn. Làm đơn tới lui, lúc bé mắc tiểu là mất hết chứng cứ. Nhưng bây giờ dính đến tố tụng thì bảo phải làm đơn, yêu cầu giấy khai sinh, lấy sổ này, sổ kia,…

Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng, chính những “khoảng trống” trong hệ thống pháp luật về bảo vệ trẻ em đang khiến những vụ xâm hại trẻ em ngày càng tăng. Nếu xảy ra sự việc thì cơ quan chức năng yêu cầu phải có chứng cứ vật chất trên thân thể nạn nhân bị xâm hại. Đây là một yêu cầu rất khó thực hiện, bởi đối với các vụ dâm ô không để lại dấu vết, hoặc gia đình nạn nhân phát hiện muộn, rất khó để thu thập chứng cứ. 

Trong khi đó, tội phạm xâm hại trẻ em ngày càng tinh vi, đối tượng sẽ cố tình xóa mọi dấu vết, kể cả việc đe dọa, khống chế nạn nhân. Đối với người bị hại chưa thành niên, nhận thức của các bé còn rất non nớt. Nhiều trẻ bị khủng hoảng tâm lý, trầm cảm nặng sau khi bị xâm hại, và thường giấu kín chuyện, không trình báo với cơ quan chức năng.

Không chỉ có vậy, trong nhiều trường hợp, các điều tra viên, kiểm sát viên là nam giới, nên việc xác minh, điều tra cũng ảnh hưởng đến tâm lý của người bị hại. Theo TS.Trần Thị Lịch - Thẩm tra viên chính, TAND Tối cao - đây cũng là một nguyên nhân dẫn đến nhiều vụ xâm hại trẻ em bị kéo dài, không được xử lý, gây trở ngại cho việc xét xử.

TS Trần Thị Lịch phân tích: Nếu chỉ căn cứ vào lời khai của bị hại và bị cáo để xét xử thì ranh giới giữa phạm tội và không phạm tội rất mong manh. Theo Điều 25 của Bộ luật Tố tụng hình sự, các vụ án xâm hại tình dục là những vụ án phải giữ gìn thuần phong mỹ tục, cần phải được xử kín, bảo vệ người dưới 18 tuổi và bảo vệ bí mật đời tư, nên thông thường, tòa án sẽ xét xử kín. Xét xử kín nhưng tuyên án thì công khai. Đây cũng là trở ngại mà bị hại không mong muốn.

Chính những lỗ hổng pháp luật ấy đã khiến nhiều vụ án xâm hại trẻ em không được xét xử do thiếu chứng cứ, kẻ phạm tội vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Bên cạnh đó, nhiều vụ việc xảy ra do cả nạn nhân và người phạm tội đều không hiểu biết về pháp luật, thiếu kỹ năng sống.

Ông Đặng Hoa Nam - Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội - cho biết, hiện nay, việc giáo dục pháp luật trong trường học còn thiếu những nội dung rất cơ bản như: Luật Nhân thân, quyền danh dự nhân phẩm,… để học sinh có thể tự bảo vệ mình.

Ông Đặng Hoa Nam cho rằng: Chúng ta cần phải tăng cường phòng ngừa, áp dụng nghiêm khắc những khung hình phạt theo quy định của luật. Bên cạnh đó là truyền thông rộng rãi những chế tài và những vụ việc đã được xử lý, để làm biện pháp giáo dục và răn đe chung. Khi đầu chúng ta đưa thông tin chi tiết về vụ việc, nhưng khi vụ việc kết thúc thì không phân tích, mổ xẻ các chế tài, các biện pháp xử lý của pháp luật như thế nào để mà có tính răn đe chung đối với người dân, trở thành giáo dục chung trong toàn xã hội.

Khoảng trống pháp luật hiện nay đang khiến nhiều kẻ phạm tội vẫn nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật, hoặc chỉ bị phạt ở mức chưa đủ sức răn đe.

Điều này đã vô tình khoét sâu thêm nỗi đau của nạn nhân và người thân, gia đình. Dư luận mong mỏi sự vào cuộc các cơ quan chức năng để xem xét, nghiên cứu, xác định lại từng nhóm hành vi, và có những chế tài, hình thức xử lý nghiêm khắc hơn để đảm bảo an toàn và quyền của trẻ em.