Cần phải thay đổi tập quán “mua CIF, bán FOB”

Cách nào để phát triển đội tàu vận tải biển quốc tế?

Dưới góc nhìn của VOV Giao thông, để làm được điều này, cần phải thay đổi tập quán “mua CIF, bán FOB”, ưu tiên quyền vận tải trong các hợp đồng xuất nhập khẩu và khuyến khích đầu tư vào đội tàu container trọng tải lớn.

Đứt gãy chuỗi cung ứng và dịch covid 19 đang khiến cho ngành hàng hải quốc tế có nhiều thay đổi theo hướng liên minh, hợp nhất để hình thành đội tàu có tải trọng lớn và số lượng nhiều, tham gia vào các tuyến vận tải xa.

Trong đó, nhiều quốc gia có thế mạnh xuất nhập khẩu đang có xu hướng quay trở lại đầu tư đội tàu, xây dựng chuỗi cung ứng theo hình thức “cần là có”, chạy theo kiểu con thoi.

Đây là xu hướng tất yếu mà Việt Nam (VN) cũng không ngoại lệ, bởi kim ngạch xuất nhập khẩu năm 2021 của nước ta đã đạt gần 670 tỷ USD và VN cũng được đánh giá là quốc gia có thị trường hàng hóa xuất nhập khẩu hấp dẫn.

Ngay cả trong thời điểm dịch COVID-19 lượng hàng hóa thông qua hệ thống cảng biển Việt Nam vẫn tăng trưởng cao, đặc biệt là hàng hóa container năm 2021 đạt gần 24 triệu TEUs, tăng 7% so với năm 2020 và tăng hơn 22% so với năm 2019.

Nhận diện cơ hội này, ngay trong năm 2021 một số doanh nghiệp VN đã đầu tư tàu chuyên dụng như tàu dầu thô, tàu khí hóa lỏng có trọng tải đến 300.000 DWT, đưa số lượng tàu vận tải biển chuyên dụng lên hơn 1.000 tàu, tổng dung tích 6,3 triệu GT và 10,6 triệu DWT.

Tuy nhiên, điều đáng nói là đội tàu biển nước ta chủ yếu là cỡ tàu nhỏ và vừa, với độ tuổi tương đối cao; tàu container hiện chỉ có 48 chiếc, với sức chứa gần 40 nghìn TEUs, trong đó có 14 tàu có trọng tải từ 1.000 đến 1.800 TEUs.

Với quy mô này, đội tàu container của Việt Nam chỉ đảm nhận được thị trường nội địa và hoạt động tuyến quốc tế ngắn trong khu vực nội Á, còn lại thị phần vẫn nằm trong tay của các hãng tàu nước ngoài.

Để giải bài toán phát triển đội tàu biển quốc tế, chạy tuyến xa cần có lộ trình thích hợp, với nhiều giải pháp mang tính đồng bộ và lâu dài. Trước hết, cần thay đổi tập quán “mua CIF, bán FOB”, tức là phương thức mua bán hàng hóa với nước ngoài mà hàng hóa chỉ được giao và nhận tại cảng Việt Nam.

Điều này không chỉ khiến các công ty xuất nhập khẩu Việt Nam chịu nhiều thiệt thòi về giá hàng hóa xuất và nhập mà các hãng tàu trong nước cũng mất đi thị phần rất lớn. Nguyên nhân chủ yếu từ "thế" và "lực" của các công ty xuất nhập khẩu Việt còn yếu, đội tàu vận tải biển chưa đủ mạnh, dịch vụ hàng hải và đại lý vận tải hạn chế.

Vì lẽ đó, Chính phủ cần tạo cơ chế ưu đãi về lãi suất và thuế khi các các doanh nghiệp vay vốn đầu tư phát triển đội tàu container. Cụ thể, trong giai đoạn từ nay đến hết năm 2026, cho phép các DN không áp dụng thuế VAT khi nhập khẩu tàu biển vận chuyển hàng hóa; miễn thuế nhập khẩu khi chủ tàu mua và khai thác tàu container từ 1.500 TEUs trở lên hoặc tàu chạy bằng năng lượng sạch và các tàu chở LNG…

Đồng thời, cần có các chính sách hỗ trợ đào trạo nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ thuyền viên.

Một vấn đề nữa là cần có sự hậu thuẫn đắc lực từ phía Chính phủ trong việc giành lại quyền vận tải. Các DN vận tải cũng cần chủ động mở rộng thị trường, trước mắt nên tập trung vào phân khúc thị trường Châu Á; từng bước tham gia vào các tuyến vận tải xa thông qua các liên minh nước ngoài hoặc gom tàu từ một số DN trong nước, qua đó giúp giảm chi phí vận tải, nâng cao tính chủ động trong hoạt động xuất nhập khẩu, tránh tình trạng hãng tàu nước ngoài ép giá và tăng giá cước bất hợp lý./.