Tài xế công nghệ ở Anh được coi là nhân viên chính thức, Việt Nam thì sao?

“Gig economy”, hay còn gọi là nền kinh tế làm việc tự do, là cụm từ phổ biến trong những năm trở lại đây. Đây là nền kinh tế mà ở đó mọi người thường làm việc bán thời gian hoặc tạm thời, còn các công ty có xu hướng thuê những người làm việc độc lập và tự do thay vì nhân viên toàn thời gian. Tiêu biểu cho nền kinh tế này chính là những người giao đồ ăn, hay các tài xế taxi công nghệ. Nhưng vì còn khá mới mẻ nên nhiều quốc gia chưa có các biện pháp chặt chẽ để quản lý, nhất là về việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Bà Margrethe Vestager, Phó chủ tịch điều hành của Ủy ban châu Âu cho biết:

“Những người làm việc cho các nền tảng công nghệ hiện nay phải đối mặt với nhiều rủi ro như thiếu thu nhập, mất việc làm. Còn với những người được nhận việc thì vẫn vấp phải nhiều vấn đề như điều kiện làm việc kém, giờ làm việc kéo dài, không được đào tạo nâng cao tay nghề”.

Mới đây, kể từ ngày 17/3, hơn 70.000 tài xế ở Anh đã được hãng taxi công nghệ Uber công nhận là nhân viên chính thức với các lợi ích bao gồm mức lương tối thiểu từ 12,11 đô-la Mỹ cho mỗi giờ làm việc. Đây là động thái cấp quyền lợi cho lái xe đầu tiên trên thế giới của gã khổng lồ taxi công nghệ của Mỹ. 

Trước đó, vụ kiện ban đầu chống lại Uber được đưa ra vào năm 2016 bởi hai tài xế của công ty. Họ lập luận rằng, Uber kiểm soát gần như tất cả khía cạnh trong điều kiện làm việc, tức là đóng vai trò người sử dụng lao động. Tòa án đã bác bỏ kháng cáo của Uber và giữ nguyên phán quyết của các tòa áp cấp dưới đưa ra vào năm 2016, 2017 và 2018. Ngày 19/2, Tòa án Tối cao Anh ra phán quyết yêu cầu Uber phải coi các tài xế là nhân viên chính thức, qua đó phải được nhận các quyền cơ bản của người lao động.

Ông Jamie Heywood, giám đốc Uber khu vực Bắc và Đông Âu đã có những chia sẻ:

“Tôi cho rằng trước đây vương quốc Anh chưa có những quy định cụ thể về tuyển dụng việc làm trong lĩnh vực chia sẻ xe công nghệ, khiến khái niệm “nhân viên” không rõ ràng. Tuy nhiên, những phán quyết mới đây của Tòa án Anh đã làm sáng tỏ những vấn đề này, do đó Uber cũng như các công ty khác chắc chắn sẽ tuân thủ”.

Phán quyết của tòa án Anh sẽ có tác động đáng kể đến khoảng 4,7 triệu người lao động trong nền kinh tế tự do của quốc gia này. Vụ việc thua kiện của nền tảng Uber được cho là có thể tạo một hiệu ứng lan toả rộng hơn, ở phạm vi khu vực hay thế giới, thậm chí không chỉ tác động tới Uber mà còn các công ty lớn nhỏ khác trong lĩnh vực chia sẻ xe công nghệ hay giao hàng.

Đây cũng là một trong hàng loạt động thái gần đây của các nước châu Âu trong nỗ lực tìm kiếm quyền lợi công bằng cho những người lao động trong nền kinh tế làm việc tự do. Ủy ban Châu Âu cho biết họ đang tiếp nhận phản hồi từ các công đoàn, cũng như các doanh nghiệp trong đợt tham vấn kéo dài 6 tuần, với nội dung về cải thiện điều kiện làm việc, tiếp cận bảo trợ xã hội, cơ hội đào tạo, nâng cao tay nghề cho người lao động. 

Về phía Uber, hãng cho biết sẽ tiếp tục phối hợp với cơ quan chức năng, các nhà hoạch định để tìm ra phương án phù hợp nhất. Ông Jamie Heywood - giám đốc Uber khu vực Bắc và Đông Âu cho biết:

“Chúng tôi hy vọng rằng mọi người có thể nhìn vào những thay đổi mà chúng tôi đã tạo ra trong 3-4 năm gần đây, và coi vụ việc này như một tiêu chuẩn chung mới hơn là việc chỉ xem xét đúng sai. Giờ đây chúng ta có thể làm những điều tốt hơn cho các tài xế bằng việc cân bằng giữa tạo tính linh hoạt trong công việc, lại vừa cung cấp những biện pháp bảo vệ cần thiết.”

Còn tại Việt Nam, trong một cuộc hội thảo mới đây, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Lộc - Viện trưởng viện nghiên cứu đời sống xã hội cho biết đời sống và thu nhập của tài xế công nghệ tại Việt Nam hiện khá bấp bênh, phụ thuộc nhiều vào chính sách điều hành của các đơn vị cung ứng nền tảng công nghệ.

"Mặc dù bản chất tham gia như người lao động nhưng các doanh nghiệp lại diễn giải là đối tác dịch vụ và họ lại sử dụng cái quyền của người sử dụng lao động. Chính vì vậy đã gây bức xúc cho nhiều anh em tài xế xe công nghệ. Họ đã treo biểu ngữ biểu tình yêu cầu hãy xem họ là đối tác thực sự, nghĩa là ngay khái niệm đối tác cũng không được đối xử công bằng. Do đó chúng ta cần có một hành lang pháp lý rõ ràng", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Lộc nói.

Đồng tình với quan điểm trên, đại diện các Sở ban ngành của TP.HCM cũng cho rằng cần sớm có bộ tiêu chí trách nhiệm xã hội dành cho các doanh nghiệp cung cấp nền tảng cũng như có thêm cơ sở pháp lý để đảm bảo đời sống cho các lái xe công nghệ trong thời gian tới.