Xuất khẩu sầu riêng: Cửa đã mở nhưng vẫn phải tính xa

Cánh cửa xuất khẩu chính ngạch sầu riêng sang Trung Quốc đã mở, nhưng cánh cửa này mở rộng hay hẹp sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào quá trình triển khai trong thời gian tới của bà con nông dân và doanh nghiệp nước ta. Để làm được điều này, cần nhiều giải pháp đồng bộ.

Nước ta phải mất hơn 4 năm đàm phán để có thể đưa trái sầu riêng xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Tuy nhiên, để giữ được thị trường tỷ dân này, cần sự nỗ lực nhiều hơn nữa và cần tiếp tục tuân thủ đầy đủ các quy định tại nghị định thư đã ký kết.

Theo thông tin từ Cục Bảo vệ thực vật, Bộ NN&PTNT, cả nước mới có gần 3.000ha, 68.000 tấn sầu riêng được Tổng cục Hải quan Trung Quốc cấp mã số vùng trồng. Trong khi đó, tổng diện tích sầu riêng cả nước lên đến 90.000ha với sản lượng hằng năm khoảng 1,3 triệu tấn quả.

Trung Quốc là một trong số ít thị trường tiêu thụ sầu riêng lớn nhất thế giới, với kim ngạch nhập khẩu hàng năm 4 tỷ USD, trong đó 90% nhập khẩu chính ngạch từ Thái Lan. Trước khi ký Nghị định thư xuất khẩu chính ngạch sầu riêng sang Trung Quốc (11/7), Việt Nam xuất khẩu tiểu ngạch sầu riêng sang thị trường này nhưng số lượng không nhiều.

Nghị định thư cho phép sầu riêng Việt Nam xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc mới chỉ là cơ sở pháp lý ban đầu. Công việc quan trọng là các bước triển khai của doanh nghiệp, cơ quan quản lý Việt Nam và Trung Quốc.

Tính đến thời điểm hiện tại, mới chỉ có 11 loại trái cây Việt Nam được xuất khẩu chính ngạch vào thị trường Trung Quốc, trong đó sầu riêng là mặt hàng có nhiều tiềm năng. Bởi Trung Quốc có một số ít địa phương trồng sầu riêng, tuy nhiên sản lượng không nhiều. Trong khi đó, sản lượng sầu riêng tiêu thụ tại Trung Quốc chủ yếu nhập khẩu từ nước ngoài.

Để xuất khẩu chính ngạch, mỗi trái sầu riêng phải được dán tem truy xuất nguồn gốc, không thể sử dụng chất bảo quản nên phải bảo quản và vận chuyển trong phòng, container lạnh. Ý thức của doanh nghiệp, của cơ quan chuyên môn tại địa phương và chủ sở hữu mã số vùng trồng, cơ sở vùng trồng phải cao hơn nữa, để duy trì được mã số đó không chỉ một mùa vụ mà còn nhiều mùa vụ tiếp theo.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Ngô Tường Vy, Tổng Giám đốc Công ty CP Xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu, cho rằng doanh nghiệp phải chú trọng chữ tín mới giữ được "chén cơm" bền vững. Qua quá trình xuất khẩu, bà Vy thấy rằng Trung Quốc đang là thị trường khó tính nhất, đặc biệt là việc kiểm soát dịch COVID-19. Theo bà Vy, cơ hội chỉ mở ra khi doanh nghiệp làm đúng.

Bà Ngô Tường Vy, chia sẻ: Các tỉnh triển khai cho người nông dân họ hiểu được vấn đề này chưa hay họ vẫn nghĩ thị trường Trung Quốc vẫn là thị trường dễ tính. Đó là câu chuyện mà chúng ta phải nói là tất cả chúng ta đều phải thay đổi tư duy, một thị trường lớn chúng ta phải nghiêm túc xây dựng chiến lược cho nó.

Để xuất khẩu sầu riêng lâu dài, bền vững, tránh rủi ro, bắt buộc sầu riêng phải trồng theo tiêu chuẩn Global Gap nghiêm ngặt, tuân thủ đúng quy định của thị trường xuất khẩu, tuân thủ các điều kiện kiểm dịch…

Ông Võ Tấn Lợi, Giám đốc Công ty TNHH-XNK Phương Ngọc Cái Bè, tỉnh Tiền Giang cho biết: Dân phải theo thôi, mới xuất được nhiều, cũng về vấn đề sử dụng phân, thuốc Trung Quốc thì tôi thấy chỉ cần làm đúng quy trình thôi, tại vì Trung Quốc cũng chuộng sầu riêng của Việt Nam lắm, nếu mình làm đúng quy trình của Trung Quốc thì sẽ xuất thoáng hơn, được số lượng nhiều hơn và giá cả ổn định cho người dân. Điều này tốt thôi…

Theo ngành chuyên môn, không phải cứ ký Nghị định thư là chúng ta được xuất khẩu ngay được vào thị trường này, mà sầu riêng phải thực hiện 6 đối tượng kiểm dịch thực vật theo yêu cầu của Trung Quốc. Cần tuân thủ các tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm: giới hạn dư lượng tối đa đối với thuốc trừ sâu, phụ gia thực phẩm… ngày càng khắt khe của Trung Quốc.

Các doanh nghiệp cần có bộ phận hoặc cán bộ chuyên trách am hiểu về thị trường. Đặc biệt Trung Quốc vẫn thực hiện chính sách zero Covid, nên doanh nghiệp cần thực hiện tốt công tác phòng chống dịch xuyên suốt từ quy trình sản xuất đến xuất khẩu hàng hoá, nhất là các sản phẩm nông sản thực phẩm, sản phẩm tươi và bảo quản đông lạnh.

Phát biểu tại hội nghị triển khai xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc cách đây vài hôm, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Minh Hoan cho rằng "cánh cửa" xuất khẩu chính ngạch sầu riêng sang Trung Quốc đã mở. Độ mở rộng hay hẹp sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào quá trình triển khai trong thời gian tới.

Theo ông Lê Minh Hoan, cơ hội chỉ thật sự mở ra khi chúng ta tuân thủ đầy đủ, nghiêm ngặt các quy định, chuẩn mực từ thị trường đối tác. Phải làm thật tốt việc tổ chức lại sản xuất gắn với chuẩn hóa quy trình sản xuất; phải xây dựng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói, truy xuất nguồn gốc để bảo đảm quản lý chất lượng sản phẩm từ gốc. "Một lần bất tín, vạn lần bất tin", do đó cần chuẩn hóa giống, quy trình, thị trường, kiến thức, tri thức nông dân.

Cần xây dựng nền nông nghiệp minh bạch, bắt đầu từ câu chuyện của trái sầu riêng: Muốn đi cùng nhau, trước hết phải ngồi cùng nhau, trong một hệ sinh thái ngành hàng từ từ cấp độ địa phương đến tiêu dùng trong hệ sinh thái đó mọi người từ nông dân, doanh nghiệp cho đến cơ quan chuyên ngành cùng chia sẻ cho nhau thông tin thị trường, các quy định, quy chuẩn, tiêu chuẩn của thị trường, chia sẻ cho nhau những kinh nghiệm hay, bài học quý trong sản xuất và kinh doanh.

Chúng ta cần nhắc nhau rằng, kinh doanh không chỉ là chuyện bán, chuyện mua sản phẩm mà còn sự tôn trọng, uy tính, niềm tin dành cho nhau giữa người bán và người mua, giữa người sản xuất và người tiêu dùng.

Ngoài ra, Bộ trưởng Lê Minh Hoan nhấn mạnh, hình ảnh trái sầu riêng không quan trọng bằng hình ảnh hệ sinh thái tạo ra trái sầu riêng đó. Đó chính là xây dựng thương hiệu. Mọi người hãy suy nghĩ mình là một phần của hệ sinh thái sản xuất sầu riêng chứ không phải làm theo tư duy thương vụ, theo từng chuyến hàng. Điều quan trọng là phải biết dựa vào nhau, nương tựa nhau thay vì cạnh tranh nhau.