Vỉa hè xén hết, rồi sao?

Nút giao Nguyễn Phong Sắc- Xuân Thủy (quận Cầu Giấy, Hà Nội) là một trong những địa điểm được Sở Xây dựng Hà Nội xén vỉa hè để mở rộng làn đường rẽ phải từ Nguyễn Phong Sắc sang đường Xuân Thủy. Chiều dài xén khoảng 35m và chiều rộng trung bình khoảng 2m.

Đến thời điểm này, việc xén vỉa hè tại nút giao đã hoàn thành, sơn, kẻ vạch cho làn rẽ phải cũng đã được thực hiện.

Theo quan sát của phóng viên, việc lưu thông từ đường Nguyễn Phong Sắc ra đường Xuân Thủy đã thuận tiện hơn, thông thoáng hơn…

"Xén cái thì đi lại ngon lành hơn, thoải mái hơn. Ngày xưa chưa xén thì người ta đi trên vỉa hè rất nhiều, từ ngày xén tới giờ người ta đi dưới lòng đường, vì chỗ đó không thoát được".

"Giao thông không tắc nữa, đi lại thuận tiện hơn nhiều. Vào các khung giờ cao điểm cũng thế, bởi vì có một đoạn đường rẽ phải luôn thì đi lại tiện hơn".

"Em thấy dễ đi hơn, nhất là vào giờ cao điểm, vì phương tiện đi lại đông thì làm thế sẽ đỡ ùn tắc và giao thông nhan chóng hơn".

Theo Sở Xây dựng Hà Nội, thời gian qua, Hà Nội đã hoàn thành việc xén vỉa hè tại nút Nguyễn Phong Sắc- Xuân Thủy, Hoàng Quốc Việt - Nghĩa Tân - ngõ 106 Hoàng Quốc Việt (quận Cầu Giấy), nút Phạm Hùng - Nguyễn Hoàng… Việc xén vỉa hè, dải phân cách là giải pháp ngắn hạn nhưng cấp thiết để giảm áp lực giao thông tại những vị trí đang quá tải.

Trung tá Phạm Văn Chiến, Đội trưởng Đội CSGT số 6, Phòng CSGT, Công an TP. Hà Nội cũng cho biết, đơn vị đã phối hợp với Sở Xây dựng Hà Nội tiến hành khảo sát, đánh giá, tính toán số lượng phương tiện giao thông tại các tuyến đường, các nút giao để đề xuất tiến hành xén vỉa hè, tăng diện tích lưu thông cho các dòng phương tiện:

"Tại các điểm đó đều có các điểm dành cho người đi bộ. Ví dụ như đường Phạm Hùng- Nguyễn Hoàng thì trước cổng bến xe Mỹ Đình có hầm cho người đi bộ để sang đường. Tại đường Nguyễn Phong Sắc- Hoàng Quốc Việt thì cũng có cầu dành cho người đi bộ. Sau khi xén này thì lưu lượng phương tiện, đặc biệt trong các giờ cao điểm sẽ giảm bớt xung đột tại các ngã tư trọng điểm".

Tuy nhiên, một số sinh viên hoặc những người thường xuyên di chuyển bằng xe buýt hoặc đi bộ lại tỏ ra thận trọng. Anh Nguyễn Văn Sơn, sinh viên trường Đại học Quốc gia Hà Nội băn khoăn: "Em thấy với người đi bộ là bất tiện hơn, vì bây giờ vỉa hè nhiều khi giờ cao điểm các phương tiện cũng đi lên, thì cũng khó đi rồi, mà bây giờ không có vỉa hè sẽ khó tham gia giao thông".

Theo thạc sĩ Vũ Anh Tuấn, Trường Đại học GTVT, quy chuẩn quốc gia về đường đô thị đã quy định, các trục chính của thành phố, vỉa hè tối thiểu phải rộng 7m, các cấp đường thấp hơn sẽ có vỉa hè nhỏ hơn, nhưng không dưới 2m. Bởi vậy, thạc sĩ Vũ Anh Tuấn cho rằng, việc xén vỉa hè cần thực hiện một cách thận trọng, không nên áp dụng máy móc giải pháp này, bởi đến một thời điểm nào đó, khi nhu cầu giao thông cá nhân như hiện nay, có mở rộng đường đến mấy, kể cả những tuyến đường rất lớn, được làm sau này – như đường Võ Chí Công- thì vẫn đối diện nguy cơ quá tải, ùn tắc:

"Nếu chúng ta cứ triển khai các giải pháp ứng phó tạm thời này, mà lại quên đi rằng những giải pháp căn cơ và cần sự đồng bộ, thì đến lúc triển khai được các hệ thống đường sắt đô thị, hệ thống metro và các hệ thống vận tải bằng xe buýt khác mà lúc đấy chúng ta lại không còn vỉa hè rộng cho người đi bộ, thì nó lại gây ra vấn đề. Chẳng lẽ lúc đó chúng ta lại lấp bớt lòng đường để làm vỉa hè à?"

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cũng cho rằng, Hà Nội đang giải quyết vấn đề theo kiểu sự vụ, tạm thời, mà không xem xét, tập trung vào các giải pháp chống ùn tắc một cách cốt lõi:

"Xén như vậy, đuổi theo một mục tiêu thôi, trước đây là đuổi theo mục tiêu làm cây xanh đẹp, bây giờ lại đuổi theo mục tiêu làm tăng diện tích mặt đường, nghĩa là trong toàn thể các dự án nó không nhìn vào mục đích tổng thể các mục tiêu, được cân đi đo lại một cách có phản biện. Một mục tiêu thì bao giờ cũng hợp lý, nhưng nhìn một cách tổng thể thì lại không hợp lý".

Hà Nội đã nhiều lần thực hiện xén vỉa hè, xén dải phân cách để hạn chế ùn tắc, song sau một thời gian, đâu vẫn hoàn đấy. Bởi thực tế việc xén vỉa hè không những không giải quyết được gốc rễ của tình trạng ùn tắc, mà thậm chí có thể có tác động ngược, gây hệ lụy với mục tiêu dài hạn là phát triển hệ thống vận tải hành khách công cộng.

Góc nhìn của VOV Giao thông: Giải pháp ngắn hạn, hệ lụy lâu dài

Trong nỗ lực giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông tại các đô thị lớn, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM, nhiều địa phương đã lựa chọn giải pháp xén dải phân cách, xén đảo giao thông, xén vỉa hè để mở rộng làn đường cho xe cơ giới. Thoạt nhìn, đây là biện pháp hợp lý nhằm tăng năng lực thông hành, giải tỏa áp lực cho các trục đường chính.

Tuy nhiên, dưới góc nhìn quy hoạch giao thông bền vững, việc xén vỉa hè không chỉ là một giải pháp mang tính tình thế, mà còn tiềm ẩn nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho tương lai đô thị, đặc biệt là đối với sự phát triển của vận tải hành khách công cộng.

Tại các đô thị, vỉa hè không đơn thuần chỉ là phần đất ven đường. Đó là không gian công cộng phục vụ cho người đi bộ, là nơi kết nối giữa các công trình, cửa hàng và các hình thức vận tải khác nhau. Vỉa hè đủ rộng, thông thoáng và an toàn là yếu tố then chốt để khuyến khích người dân đi bộ và sử dụng phương tiện công cộng. Khi bị thu hẹp bề mặt để nhường chỗ cho làn xe cơ giới, người đi bộ bị đẩy ra sát lề đường, thậm chí đẩy hẳn xuống lòng đường gia tăng nguy cơ tai nạn và giảm sút chất lượng sống đô thị.

Không phải vô căn cứ, TCVN 13592:2022 về đường đô thị - yêu cầu thiết kế, đã quy định rõ chiều rộng tối thiểu của hè đường. Cụ thể, đối với trục chính của Thành phố, bề rộng vỉa hè tối thiểu phải đạt 7m; với hệ thống đường chính trong đô thị, bề rộng tối thiểu của vỉa hè là từ 4-6m, tùy theo điều kiện xây dựng. Đối với hệ thống đường nội bộ, bề rộng vỉa hè tối thiểu cũng phải đạt từ 2 - 4m. Tại tiêu chuẩn này cũng quy định, khi xén vỉa hè để mở rộng mặt đường làm điểm dừng đỗ xe buýt thì bề rộng hè đường còn lại cũng phải đạt tối thiểu 2m và phải đủ đáp ứng nhu cầu đi bộ.

Mặc dù đợt xén vỉa hè vừa qua chủ yếu thực hiện đối với một số vỉa hè đủ rộng cho người đi bộ, song, trước đó, ở một số tuyến đường, vỉa hè sau khi bị xén chỉ còn lại khoảng 1 mét, có khi lại có một trụ đèn hoặc gốc cây, không thể đảm bảo không gian đi lại cho người dân, chưa kể những người khuyết tật, người già, trẻ nhỏ.

Trước đó, Hà Nội đã nhiều lần áp dụng biện pháp xén hè. Từ thực tế các đợt xén vỉa hè trước đây cho thấy, khi đường được mở rộng, lưu lượng xe sẽ tăng lên tương ứng sau một thời gian ngắn, bởi người dân sẽ quay lại sử dụng phương tiện cá nhân thay vì tìm đến giải pháp thay thế. Do đó, chỉ sau một thời gian ngắn, tình trạng ùn tắc sẽ trở lại, thậm chí trầm trọng hơn.

Một trong những mục tiêu lớn của quy hoạch giao thông bền vững là giảm sự phụ thuộc vào phương tiện cá nhân và tăng cường sử dụng vận tải hành khách công cộng như xe buýt, metro... Tuy nhiên, để người dân có thể tiếp cận các phương tiện giao thông công cộng một cách thuận tiện, điều kiện tiên quyết là phải có hệ thống vỉa hè kết nối an toàn, dễ tiếp cận. Khi vỉa hè bị thu hẹp, hành lang tiếp cận tới trạm xe buýt, nhà ga không thuận tiện, thậm chí trở nên nguy hiểm sẽ trực tiếp làm giảm khả năng tiếp cận và sức hấp dẫn của vận tải công cộng. Đô thị sẽ tiếp tục vòng luẩn quẩn: không giải quyết được ùn tắc, mà đầu tư cho giao thông công cộng lại không phát huy hiệu quả.

Bởi vậy, thay vì xén vỉa hè, chính quyền đô thị nên đầu tư vào các giải pháp có tầm nhìn dài hạn: nâng cao hiệu quả vận tải hành khách công cộng, quản lý nhu cầu giao thông bằng cách hạn chế phương tiện cá nhân, thu phí vào nội đô, phát triển các không gian “giao thông đa phương thức”, nơi người đi bộ, xe buýt, metro và xe đạp có thể kết nối dễ dàng.

Bên cạnh đó, việc chỉnh trang vỉa hè, dẹp bỏ tình trạng lấn chiếm, buôn bán tràn lan cũng có thể giúp tăng hiệu quả sử dụng mà không cần thu hẹp hay mở rộng đường. Khi người đi bộ cảm thấy an toàn, họ sẽ sẵn sàng đi bộ xa hơn để tiếp cận phương tiện công cộng, giảm áp lực giao thông cá nhân.

Xén vỉa hè để mở rộng làn đường cho xe cơ giới là một giải pháp dễ làm, nhưng rất khó khắc phục hậu quả. Không những thế, nó cản trở định hướng phát triển vận tải hành khách công cộng và tạo ra những vấn đề mới trong tương lai. Vì thế, các đô thị cần tỉnh táo, cần sớm dừng lại, thay vì lạm dụng xén vỉa hè đến khi… không còn gì để xén/.